Leegstand in Nederlandse Dorpen: Oorzaken, Gevolgen en Oplossingen

In Nederland zijn er meerdere dorpen en gebieden die sinds jaren leegstaan of onbewoond zijn gebleven. Deze plekken vormen een uniek deel van het landschap, met een rijke geschiedenis en vaak een mysterieuze sfeer. Leegstand in dorpen is een probleem dat zowel van historisch als cultureel belang is, maar ook vanwege de toeristische potentie. In dit artikel worden de oorzaken, gevolgen en oplossingen voor leegstand in Nederlandse dorpen besproken, gebaseerd op de gegevens uit de bronnen.

Oorzaken van leegstand in Nederlandse dorpen

Een van de belangrijkste oorzaken van leegstand in Nederlandse dorpen is krimp. Door de toenemende migratie naar steden en stedelijke gebieden, heeft een groot deel van de Nederlandse (plattelands)gemeenten te maken met afname van het inwoneraantal. Dit leidt tot een verminderde vraag naar woningen, winkels en dienstverlening, waardoor leegstand toenemt. Bijkomend effect heeft de coronapandemie gehad op de leegstand, aangezien veel winkels en kantoren minder bezoekers kregen en daardoor langer leeg stonden.

Bijvoorbeeld, in de gemeente Appingedam was de relatieve leegstand met 8 procent het hoogst. Ook de gemeenten Diemen, Rotterdam en een aantal gemeenten in Zeeland en het zuiden van Limburg kenden een hoge relatieve leegstand. In het oosten van het land was de leegstand relatief hoog. In de gemeente Doetinchem stond begin dit jaar ruim een kwart van de kantoren leeg. Iets verderop, in Duiven, was het niet veel anders. De leegstand van industrie was hoog in de provincies Utrecht, Limburg en delen van Overijssel. De gemeente met de meeste relatieve leegstand van industrie was Laren (31 procent).

Niet alleen krimp, maar ook de economische en demografische ontwikkelingen spelen een rol. In krimpregio’s zoals Noordoost-Friesland, Noord- en Oost-Groningen, de Achterhoek en Zeeuws-Vlaanderen is de leegstand van winkels en kantoren hoog. De Zuid-Limburgse plaatsen Landgraaf en Kerkrade, die hoog staan op de lijst van winkelleegstand in kernen met meer dan 10.000 inwoners, horen daar ook bij. Daar schommelt de leegstand zelfs rond de 30 procent.

Gevolgen van leegstand in Nederlandse dorpen

De gevolgen van leegstand in Nederlandse dorpen zijn zowel economisch als maatschappelijk van aard. Een van de belangrijkste gevolgen is het verlies van economische activiteit. Wanneer winkels en kantoren leegstaan, ontstaat er een gebrek aan vraag en aanbod, wat leidt tot een afname van inkomens en banen. Bovendien kunnen leegstaande gebouwen gevaarlijk zijn, omdat ze niet in gebruik zijn en vaak onveilig zijn. Dit kan leiden tot ongevallen en schade aan het gebouw.

Een ander gevolg is het verlies van culturele en historische waarde. Leegstaande dorpen en verlaten gebouwen vormen een belangrijk deel van het landschap van Nederland. Ze hebben een rijke geschiedenis en kunnen vaak een unieke sfeer oproepen. Bijvoorbeeld, Marnehuizen is een voorbeeld van een militair oefenterrein dat sinds de jaren zestig onbewoond is gebleven. Andere dorpen, zoals Megchelen, tonen hoe actieve initiatieven kunnen bijdragen aan het behouden van een dorp. De meeste verlaten gebouwen zijn echter niet toegankelijk en vragen om respect voor de locatie en veiligheid.

Oplossingen voor leegstand in Nederlandse dorpen

Om leegstand in Nederlandse dorpen aan te pakken, zijn er meerdere oplossingen. Een van de belangrijkste is het actief beheer van vastgoed. Bewustwording en onderwijs kunnen helpen om vastgoedbeheerders te laten weten hoe ze leegstand kunnen verminderen. Daarnaast kan de overheid maatregelen nemen om leegstand te bestrijden. Bijvoorbeeld, in Amsterdam en Utrecht is er een experiment geweest met strengere maatregelen om leegstand effectiever en efficiënter aan te pakken. Dit experiment had tot doel om te onderzoeken of met een andere werkwijze leegstand effectiever en efficiënter bestreden kan worden.

Daarnaast kunnen gemeenten ook strikte erfpachtvoorwaarden hanteren ten aanzien van leegstand. Om leegstand te voorkomen, kan bij de gronduitgifte een beding worden opgenomen die verplicht tot het gebruik van woningen. In de praktijk zien wij bedingen waaruit volgt dat bij leegstand van langer dan een jaar door de gemeente een boete opgelegd kan worden die kan oplopen tot tien keer de huidige erfpacht. Ook zien wij bedingen waarin aan gemeenten de mogelijkheid wordt geboden om de erfpacht op te zeggen. Hierbij dient te worden opgemerkt dat gemeenten slechts in zeer uitzonderlijke gevallen daadwerkelijk zullen overgaan tot de opzegging van de erfpacht.

Conclusie

Leegstand in Nederlandse dorpen is een complex probleem met diepgaande economische en maatschappelijke gevolgen. Het aanpakken van dit probleem vereist een holistische benadering, waarbij overheden, vastgoedeigenaren en gemeenschappen samenwerken om effectieve oplossingen te vinden. In Nederland zijn er positieve stappen gezet om leegstand te verminderen en verlaten gebouwen nieuw leven in te blazen. Het is belangrijk dat deze inspanningen worden voortgezet om te zorgen voor een duurzaam gebruik van waardevolle vastgoedbronnen en om leegstand te verminderen tot een minimum.

Bronnen

1. Leegstand in Nederland: een probleem dat de stedelijke ontwikkeling beïnvloedt
2. Leegstand per gemeente
3. Bruiende binnensteden
4. Wet van 21 mei 1981, houdende regelen omtrent leegstaande woningen en andere gebouwen
5. Strenge regels moeten leegstand terugschakelen, dit huis is al 30 jaar niet bewoond
6. Leegstand grootst in krimpregio’s
7. Aanpak van leegstaande woningen als volgende stap in de bestrijding van het woningtekort
8. Aanscherping leegstandwet na positief experiment in Utrecht en Amsterdam
9. Leegstand: oorzaken, gevolgen en oplossingen