Leuke plekken in Nederland: ontdek de mooiste gebieden en locaties
juli 11, 2025
De geschiedenis van Nederland is vol met unieke dorpjes en plaatsen die hun eigen karakter hebben. Eén van de meest opvallende is Valthermond, het langste dorp van Nederland. Dit dorp is een voorbeeld van een zogenaamde lintdorp, een typisch Nederlandse bouwstijl die ontstaan is in de 19e eeuw. In dit artikel zullen we het ontstaan, de kenmerken, en de historische betekenis van Valthermond bespreken, en kijken we ook naar andere bekende lintdorpen in Nederland en Europa.
Wat is een lintdorp?
Een lintdorp is een dorp dat zich in één lange straat of pad uitstrekt. Deze vorm ontstond vooral in de 19e eeuw, toen er in veel delen van Nederland veenwinning plaatsvond. Door het graven van kanalen en het opstalen van veen werd een lange, smalle strook land ontgonnen, waarin de bewoners hun huizen plaatsten. De bebouwing vond plaats langs de kanalen, waardoor de huizen in een rechte lijn stonden. Dit leidde tot de vorming van lintdorpen.
Deze bouwstijl is vooral in Nederland en België voorkomend, maar ook in delen van Duitsland en Frankrijk. De term “lintdorp” is afgeleid van het Nederlandse woord “lint”, wat opnieuw een dunne strook of band betekent. Een van de bekendste voorbeelden is Valthermond, dat in de bronnen als het langste dorp van Nederland wordt aangeduid.
Valthermond: het langste dorp van Nederland
Valthermond is een dorp in de gemeente Borger-Odoorn, in het noorden van Drenthe. Het ligt in het veengebied van het Zuiderveen, een gebied dat in de 19e eeuw werd ontgonnen. Het dorp is ongeveer 8,3 kilometer lang, wat het de langste straat in Nederland maakt. Dit betekent dat Valthermond het langste dorp van Nederland is, en het is een uniek voorbeeld van de lintdorpsbouw.
De ontstaansgeschiedenis van Valthermond is verband houden met de veenwinning in de regio. In de jaren rond 1850 begon de ontginning van het Zuiderveen, en werd het dorp aangelegd. De bewoners kregen grond toegewezen langs de kanalen, en zo ontstond de lange, smalle bebouwing. De naam “Valthermond” komt waarschijnlijk van het Duitse woord “Mond”, wat mond betekent, en “Valt”, wat val betekent. Samen zou dit “valmond” betekenen, wat mogelijk verwijst naar een val in het landschap.
De historie van Valthermond
In de jaren na de aanleg van de veenwinning groeide Valthermond snel. In 1919 telde het dorp 4.638 inwoners, wat het grootste dorp van de voormalige gemeente Odoorn maakte. De veenwinning had een grote invloed op de economie van het dorp. De grond was geschikt voor de landbouw, en in 1958 werd er een kweekinstituut voor aardappelrassen opgericht. Bovendien trok de veenwinning veel industriële activiteiten aan, waaronder een steenfabriek.
Een ander kenmerk van Valthermond is het feit dat er veel kerken en kerkjes zijn. De Katholieken moesten zich richten op het naburige Zandberg, maar voor de andere kerkelijke stromingen werden er eigen kerkgebouwen opgericht. Deze zijn nog steeds zichtbaar in het dorp.
De structuur van Valthermond
Valthermond is in wezen een lange straat die zich langs het Zuiderdiep en het Noorderdiep uitstrekt. De bebouwing is in de loop van de tijd verplaatst, maar de kern van het dorp ligt nog steeds langs de oude kanalen. De straat is zo lang dat het moeilijk is om het met een oog te overzien, en er zijn veel huizen die verspreid liggen.
Deze structuur heeft ook invloed gehad op de leefomgeving van de inwoners. De huizen staan vaak op een afstand van elkaar, wat rust en ruimte biedt, maar ook een gevoel van afgelegenheid kan veroorzaken. De veenwinning heeft ook het landschap beïnvloed, waardoor Valthermond een unieke omgeving heeft.
Lintdorpen in Nederland en Europa
Valthermond is niet het enige lintdorp in Nederland. Andere bekende voorbeelden zijn:
- Exloo: Dit dorp ligt op het zand van de Hondsrug, en heeft een lange straat met veel horeca.
- Kollumerzwaag: Een Friese lintdorp van 7 kilometer lang.
- Valthermond: Het langste dorp van Nederland, met een lengte van 8,3 kilometer.
- Exloërmond: Een dorp dat zich uitstrekt in twee delen: 1e Exloërmond en 2e Exloërmond.
In Europa zijn er ook veel lintdorpen. In Frankrijk is de bekendste “Diane-Capelle”, een dorp van zes kilometer lang. In Duitsland is er “Papenburg”, waar langs het kanaal twee straten liggen: Splitting Links en Splitting Rechts. In Polen is de term “ulicówka” gebruikt voor lintdorpen, en het langste dorp heet “Zawoja” met een lengte van achttien kilometer.
De invloed van de veenwinning
De ontginningsactiviteiten in de 19e en 20e eeuw hadden een grote invloed op de vorming van lintdorpen. Door het graven van kanalen en het opstalen van veen ontstonden er lange, smalle stroken land waarin bewoners hun huizen plaatsten. Dit leidde tot de vorming van lintdorpen, die vooral in de regio’s met veenwinning voorkwamen.
De veenwinning had ook een economische impact. Veel dorpen groeiden snel, en er ontstonden industriële activiteiten zoals de steenfabriek in Valthermond. De landbouw kreeg ook een rol, met de opkomst van de fabrieksaardappel als belangrijk gewas. De veenwinning had echter ook gevolgen voor het landschap, waardoor veel dorpen in een unieke omgeving terechtkwamen.
De toekomst van Valthermond
Tegenwoordig is Valthermond een rustig dorp dat zich vooral op een kleinere schaal ontwikkeld. Het heeft een historische waarde en is een voorbeeld van de unieke bouwstijl van lintdorpen. De veenwinning is inmiddels beëindigd, en de landbouw is minder belangrijk geworden. De economie van het dorp is vooral gericht op toerisme en recreatie, met wandelroutes en andere activiteiten.
De bewoners van Valthermond zijn trots op hun unieke plek in het landschap, en het dorp blijft een typisch voorbeeld van de lintdorpsbouw.