Droogte in Nederland: Actuele situatie en maatregelen

In Nederland is de afgelopen jaren het droogteprobleem blijvend gebleven, ondanks het feit dat er op sommige plekken regen is gevallen. De situatie blijft complex en vereist aandacht van zowel de overheid als burgers. De waterschappen en Rijkswaterstaat nemen actief maatregelen om het tekort aan zoetwater te beheren, terwijl het klimaat de toekomstige situatie beïnvloed. In dit artikel worden de actuele stand van zaken, gevolgen van droogte, maatregelen en toekomstige verwachtingen besproken, gebaseerd op informatie uit betrouwbare bronnen.

Actuele situatie rond droogte in Nederland

De afgelopen jaren is het klimaat in Nederland opwarming, waardoor er meer verdamping plaatsvindt. Hierdoor ontstaat er een neerslagtekort, dat vooral in de lente en zomer voorkomt. De neerslag tekort is in sommige delen van het land zelfs groter dan in 1976. Het KNMI meldt dat het neerslagtekort op 21 mei 2025 oploopt tot 125 mm, wat het op een na droogste jaar van de meetreeks sinds 1906 betekent. In de regio’s waar het water niet vanuit de grote rivieren kan worden aangevoerd, zoals in het zuiden en oosten van Nederland, is het vooral belangrijk om het water te vasthouden.

De waterschappen nemen actief maatregelen, waaronder het vasthouden van water, het aanvoeren van zoetwater uit het IJsselmeer en het instellen van onttrekkingsverboden. In bepaalde gebieden is het verboden om water uit de sloot te gebruiken voor het besproeien van tuinen of landbouw. Ook voeren de waterschappen extra inspecties uit op dijken en kades, om scheuren door droogte op tijd te ontdekken.

Gevolgen van droogte

Droogte heeft verschillende gevolgen voor het landschap, de landbouw, de binnenvaart en de waterkwaliteit. In gebieden met zandgronden, zoals in het zuiden van Nederland, is het vooral belangrijk om het water vast te houden, omdat deze gebieden volledig afhankelijk zijn van regenwater. Als het watergebruik niet goed wordt geregeld, kan het voorkomen dat er tekorten ontstaan aan schoon drinkwater.

Bij droogte kan er ook sprake zijn van verzilting, vooral in West-Nederland. Door minder vaak te schutten, wordt het zoete water zo veel mogelijk vastgehouden. In sommige gebieden is het al droger dan in 1976. Dit betekent dat het zoute water via de rivieren landinwaarts kan trekken, wat negatieve gevolgen heeft voor de waterkwaliteit.

Daarnaast kunnen er ook schade zijn aan de infrastructuur, zoals het wegvallen van beken, het afnemen van de rivierafvoer en het vallen van woonboten. Ook kunnen er problemen zijn met de landbouw, zoals mislukte oogsten, en met de binnenvaart, zoals gestrande schepen.

Maatregelen van waterschappen en Rijkswaterstaat

Om de gevolgen van droogte te beheersen, nemen de waterschappen en Rijkswaterstaat verschillende maatregelen. Deze omvatten het vasthouden van water, het aanvoeren van zoetwater uit het IJsselmeer, het instellen van onttrekkingsverboden en het uitvoeren van extra inspecties op dijken en kades. In sommige gebieden wordt ook gebruikgemaakt van de Klimaatbestendige Wateraanvoer (KWA), die ervoor zorgt dat West-Nederland van voldoende zoetwater wordt voorzien.

De waterschappen richten zich op het vasthouden en bufferen van water, zodat er voldoende zoetwater beschikbaar is op het juiste moment en op de juiste plek. Daarnaast pleiten ze ervoor dat de ruimtelijke inrichting en het landgebruik beter worden afgestemd op de watervoorziening. In de regio’s waar het water niet vanuit de rivieren kan worden aangevoerd, zoals in het zuiden en oosten van Nederland, is het belangrijk om het water te vasthouden, zodat het beschikbaar is voor de landbouw, de drinkwatervoorziening en de natuur.

Toekomstige verwachtingen

Het KNMI verwacht dat het droogteprobleem in de toekomst vaker voorkomt. De klimaatscenario’s van het KNMI (2023) laten zien dat we in de toekomst vaker te maken krijgen met droge zomers. De winters worden juist natter. De exacte hoeveelheid neerslag is onzeker, maar het KNMI heeft zowel natte als droge toekomstscenario’s gemaakt. In het droogste scenario is een gemiddelde zomer rond 2100 ongeveer even droog als de extreem droge zomer in 2022.

De gevolgen van droogte verschillen per regio en per sector. Niet elke plek is even gevoelig voor droogte. Zo is Hoog Nederland gevoeliger voor droogte vanwege de zandgronden en omdat er minder water vanuit de rivieren wordt aangevoerd. Maar ook Laag Nederland, het westen van Nederland, heeft te maken met gevolgen van droogte, zoals afname van de waterkwaliteit door verzilting. Gebieden met klei- en veenbodems krijgen bij droogte te maken met inklinking, de bodem zakt naar beneden en kan eenmaal ingeklonken niet meer terugveren. Dat zorgt voor schade aan gebouwen, wegen en landbouwgrond.

Waterbesparing in de tuin

Bij droogte is het belangrijk om water te besparen. In de tuin kun je bijvoorbeeld regenwater opvangen, gebruikmaken van groendaken en kies voor droogtebestendige planten. Door regenwater op te vangen, ondergronds of in een regenton, zorg je voor een waterreserve. In tijden van droogte kun je hiermee de tuin mooi en gezond houden zónder veel drinkwater te gebruiken.

Veel planten kunnen best tegen een beetje droogte. Let daarop bij het kopen van planten. Koop droogtebestendige inheemse planten. Zo hoef je in de zomer niet elke dag je planten te sproeien. Als je sproeit, doe dat dan ’s ochtends vroeg of ’s avonds laat. Geef je planten beter één keer in de week veel water, dan iedere dag een klein beetje.

Conclusie

De situatie rond droogte in Nederland blijft complex. De waterschappen en Rijkswaterstaat nemen actief maatregelen om het tekort aan zoetwater te beheren, terwijl het klimaat de toekomstige situatie beïnvloed. Droogte heeft verschillende gevolgen voor het landschap, de landbouw, de binnenvaart en de waterkwaliteit. De maatregelen die genomen worden, zijn gericht op het vasthouden en bufferen van water, zodat er voldoende zoetwater beschikbaar is op het juiste moment en op de juiste plek. In de toekomst is er verwachting van vaker droge zomers, waardoor het belang van waterbesparing en -beheer blijft toenemen.

Bronnen

1. Rijkswaterstaat en de waterschappen hebben nog steeds hun handen vol aan de aanhoudende droogte in Nederland
2. Droogtemonitor van Rijkswaterstaat
3. Atlas Leefomgeving over klimaatverandering en droogte
4. Vechtstromen over droogte en watertekort
5. KNMI over neerslagtekort en droogte
6. Unie van Waterschappen over droogte-update
7. Rijkswaterstaat over de gevolgen van droogte
8. Unie van Waterschappen over de droogteblog