Inwonersgroei in steden en gemeenten tot 2050: Trends en uitdagingen

De Nederlandse bevolking blijft in de komende jaren sterk groeien, met name in de grote steden en hun randgemeenten. De prognoses van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) laten zien dat Nederland in 2050 naar verwachting 19,6 miljoen inwoners zal hebben, een toename van ruim 2 miljoen inwoners ten opzichte van 2022. Deze groei zal vooral plaatsvinden in de Randstad, Noord-Brabant, en delen van Gelderland en Overijssel. Aan de randen van Nederland nemen de bevolkingsaantallen echter af, vooral in kleinere gemeenten.

Groei in de grote steden en randgemeenten

De vier grootste steden, Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, zullen naar verwachting sterk groeien. In 2035 zal Nederland naar verwachting 18,9 miljoen inwoners tellen, wat een toename van 1,3 miljoen inwoners betekent ten opzichte van begin 2022. Voor Utrecht wordt de grootste relatieve groei verwacht, met ruim 26 procent tot 2035, gevolgd door Amsterdam (20 procent), Den Haag (18 procent) en Rotterdam (12 procent). Deze steden hebben relatief jonge inwoners en groeien omdat er meer kinderen geboren worden dan dat er mensen overlijden. Ook hebben deze steden een grote aantrekkingskracht op immigranten, expats en internationale studenten.

De groei in de grote steden wordt vooral beïnvloed door migratie. In 2022 was de natuurlijke bevolkingsgroei lager dan verwacht, maar de toename van de immigratie leidt tot een toename van het aantal geboortes. Na 2030 wordt juist een iets grotere aanwas voorzien dan in eerdere prognoses, omdat de sterker dan verwachte toename van de immigratie op termijn ook tot extra geboortes leidt. Het omslagpunt van natuurlijke groei naar natuurlijke krimp vindt naar verwachting plaats in 2041, twee jaar later dan in eerdere prognoses.

Krimp in kleinere gemeenten

Kleinere gemeenten aan de randen van het land zullen hun bevolking naar verwachting verder zien afnemen. In 2035 zullen 54 gemeenten substantieel minder inwoners tellen dan nu. Het gaat vooral om gemeenten in het noordoosten van Groningen, Drenthe, de Achterhoek en Limburg. Deze gemeenten vergrijzen ook sterker. Jongeren verhuizen naar elders, bijvoorbeeld voor studie of werk. De gemeenten waar de bevolking naar verwachting het sterkst zal dalen zijn Eemsdelta (-12,6 procent), Meerssen (-9,5 procent) en Stein (-9,5 procent).

De vergrijzing zal in het hele land verder toenemen. In 2035 zal ruim 24 procent van de bevolking 65 jaar of ouder zijn, nu is dat nog 20 procent. De vier grote steden zullen ook verder vergrijzen, maar minder snel dan andere delen van Nederland. Vooral in gemeenten die de komende jaren krimpen zal het aandeel ouderen in 2035 naar verwachting groot zijn, in veel gevallen 30 procent of meer. Het verschil in vergrijzing tussen stad en platteland neemt dus toe.

Invloed op woningbouw en ruimtelijke indeling

De bevolkingsgroei heeft ook gevolgen voor de woningbouw. Tot 2035 zal er woonruimte bij moeten komen voor 830 duizend huishoudens. Deze toename van het aantal huishoudens geldt voor bijna elke regio, maar na 2035 gaat aan de randen van Nederland het aantal huishoudens toch afnemen. De groei in de grote steden en hun randgemeenten zal vooral plaatsvinden door het opkomen van nieuwe woningen, terwijl aan de randen van Nederland het aantal woningen daalt.

In de grote steden en hun randgemeenten is de groei het sterkst. Het aantal huishoudens blijft verder groeien. In de komende jaren neemt het aantal (en aandeel) AOW-eren in de bevolking verder toe. Vrijwel alle regio’s krijgen te maken met een verdere vergrijzing, maar aan de randen van Nederland gaat dit sneller dan in de Randstad. Ook groeit het aantal mensen op de werkzame leeftijden eerst nog licht, blijft dan stabiel tot 2040 en stijgt daarna weer verder.

Invloed op onderwijsonderekening en gezondheidszorg

De groei van de bevolking heeft ook gevolgen voor het onderwijs en de gezondheidszorg. Het aantal basisschoolleerlingen gaat eerst licht dalen om daarna tot 2040 te stijgen, vooral in de grote steden en hun randgemeenten. Daarbuiten daalt het aantal leerlingen. Het aantal mensen tussen 20 jaar en de AOW-leeftijd neemt de komende jaren naar verwachting toe, van 10,6 miljoen in 2021 naar 11,0 miljoen in 2035. Groei van deze leeftijdsgroep wordt vooral verwacht in de Randstad. Ook in Flevoland, op de Veluwe en in en om Eindhoven neemt het aantal inwoners van deze leeftijd toe.

In 141 gemeenten zal deze leeftijdsgroep in 2035 echter kleiner zijn dan nu. Die gemeenten liggen vooral langs de oostgrens van het land en Zeeland. In een deel van deze gemeenten groeit de totale bevolking nog wel, door een toename van het aantal inwoners boven de AOW-leeftijd. De toename van het aantal 80-plussers in de toekomst en noemt dit de ‘dubbele vergrijzing’: er komen én meer ouderen én deze zijn van een ‘oudere’ leeftijd. Het instituut schat dat het aandeel 80-plussers in Nederland in 2050 tussen de 8% en 13% uitkomt.

Samenleving en ruimtelijke ordening

De toename van het aantal inwoners heeft ook gevolgen voor de samenleving en de ruimtelijke ordening. De bevolkingsgroei concentreert zich in de Randstad, Noord-Brabant en delen van Gelderland en Overijssel. Aan de randen van Nederland nemen de bevolkingsaantallen af. In de komende decennia krijgen de meeste gemeenten te maken met bevolkingsgroei. Toch krijgt 15 procent van de gemeenten te maken met bevolkingskrimp (van meer dan 2,5 procent). Deze gemeenten liggen vaak aan de randen van Nederland.

De groei van de bevolking leidt ook tot toename van spanningen in de samenleving. Er zullen meer discussies ontstaan over welke normen moeten gelden. De bevolkingsgroei concentreert zich in de Randstad, Noord-Brabant en delen van Gelderland en Overijssel. Aan de randen van Nederland nemen de bevolkingsaantallen af. In de komende decennia krijgen de meeste gemeenten te maken met bevolkingsgroei. Toch krijgt 15 procent van de gemeenten te maken met bevolkingskrimp (van meer dan 2,5 procent). Deze gemeenten liggen vaak aan de randen van Nederland.

Conclusie

De Nederlandse bevolking blijft in de komende jaren sterk groeien, met name in de grote steden en hun randgemeenten. De groei wordt vooral beïnvloed door migratie en een stijgende levensduur. De bevolkingsgroei concentreert zich in de Randstad, Noord-Brabant en delen van Gelderland en Overijssel. Aan de randen van Nederland nemen de bevolkingsaantallen af, vooral in kleinere gemeenten. De vergrijzing zal in het hele land verder toenemen, met het grootste verschijnsel in de kleinere gemeenten. De groei heeft ook gevolgen voor de woningbouw, het onderwijs en de gezondheidszorg. De toename van het aantal inwoners leidt ook tot toename van spanningen in de samenleving.

Bronnen

1. Prognose: in 2035 vooral meer inwoners in en om grotere gemeenten
2. Bevolkingsprognose
3. Prognose: in 2035 vooral meer inwoners in en om grotere gemeenten
4. Hoe ziet Nederland eruit met 23 miljoen inwoners?
5. Bevolking in de toekomst
6. Nederland in 2050: groei steden, krimp randen
7. Groei en krimp per gemeente
8. 18 miljoen Nederlanders: waar woon je?
9. Regionale bevolkingsprognose