De oude dorpen op eilanden in Nederland: historische en culturele schatten

De Nederlandse eilanden hebben een rijke geschiedenis, met vele dorpen die ooit op eilanden lagen en later aan land zijn geraakt door de aanleg van dijken en polders. Deze oude dorpen hebben een uniek historisch karakter en vormen een belangrijk deel van het culturele erfgoed van het land. In dit artikel worden verschillende voorbeelden van dergelijke dorpen besproken, met aandacht voor hun historische betekenis, architectuur, en culturele waarde.

Historische ontstaansgeschiedenis van oude dorpen op eilanden

Veel van de oude dorpen die ooit op eilanden lagen, zijn ontstaan in de middeleeuwen. Deze dorpen lagen vaak op eilanden die door de zee werden omringen, waardoor ze zich moesten verdedigen tegen overvallen en overstromingen. De geschiedenis van deze dorpen is vaak verankerd in de landbouw, visserij en handel. Zo is het dorp Ouddorp in Goeree-Overflakkee al ergens halverwege de middeeeuwen ontstaan. Oorspronkelijk lag Ouddorp op een eiland, genaamd Westvoorn. Later werd het door de aanleg van dijken en polders beter beschermd tegen de zee.

Een ander voorbeeld is het dorp Schiermonnikoog, dat ooit op een eiland lag en later aan land raakte. Het dorp ontstond in 1719, toen het oorspronkelijke dorp Westerburen geleidelijk verdween in de zee. Schiermonnikoog is momenteel het tweede kleinste bewoonde Nederlandse Waddeneiland, maar heeft een rijke geschiedenis en culturele waarde.

Architectuur en kenmerken van oude dorpen

De architectuur van deze oude dorpen wordt gekenmerkt door een uniek ontwerp dat past bij de omgeving en het klimaat. Zo is het dorp Schiermonnikoog uniek vanwege de opstelling van de straten, die parallel in de richting oost-west zijn aangelegd. Dit zorgt ervoor dat er minder last is van de wind, waardoor de straten en huizen fraai en comfortabel zijn. In het dorp staan ook enkele oude huizen, zoals Huis Marten, dat in 1721 is gebouwd. Dit huis staat bekend als het oudste huis van Schiermonnikoog.

In het dorp Marken, dat ooit op een eiland lag, zijn veel van de huizen gebouwd op terpen, wat verhogingen zijn tegen het hoge water. Deze woonheuvels worden in Marken werven genoemd. De karakteristieke groene huisjes geven het landschap kleur en zijn bijna allemaal rijksmonument. Dit dorp is al ruim een eeuw een toeristische attractie.

In het dorp Urk, dat tot 1939 een eiland was in de Zuiderzee, is het typische karakter van het dorp bewaard gebleven. Het heeft een rijke historie, met een oude dorpskern, sfeervolle havens, klederdracht en een dialect. Een interessante wandeling is de Ginkiestocht, waarbij je door een doolhof van steegjes wandelt en prachtige uitzichten krijgt over het IJsselmeer.

Culturele en historische waarde van oude dorpen

De culturele en historische waarde van deze oude dorpen is van groot belang voor het Nederlandse erfgoed. Het dorp Hollum op Ameland is bijvoorbeeld het grootste dorp op het eiland en heeft een beschermd dorpsgezicht. Hierin zijn vele monumentale commandeurswoningen te vinden, die duiden op de welvaart op Ameland in de 17e en 18e eeuw. Het dorp is in 2020 in de top-5 van de ANWB-verkiezing "Het allermooiste dorp van Nederland" beland.

In het dorp Ouddorp staat het voormalige raadhuis, dat tegenwoordig een museum is. Dit gebouw is in neorenaissancestijl gebouwd en is een opvallend bouwwerk. Ook het Blaeuwe Huus, een zeventiende-eeuws boerderij, is een waardevol gebouw dat in 1991 is gerestaureerd en nu dienst doet als de lokale VVV.

Verdwenen dorpen en historische gebeurtenissen

De geschiedenis van Nederland kent ook verdwenen dorpen, die ooit op eilanden lagen en later verdwenen zijn door overstromingen of verlies van cultuurland. Bijvoorbeeld het dorp Sier op Ameland, dat in zee is verdwenen. Ook in de Noord-Hollandse kustzone was stuifzand een probleem, wat leidde tot verlies van cultuurland en nederzettingen. Het dorp Middenduin bij Zandvoort werd door de verstuivingen overgenomen.

De geschiedenis van het dorp Westerburen, dat ooit op een eiland lag, is ook interessant. Het dorp is verdwenen in de zee, waardoor het huidige dorp Schiermonnikoog ontstond. Dit is een voorbeeld van hoe de natuur en het menselijk handelen samenwerken om de geschiedenis van Nederland te vormen.

Toeristische attracties en bezienswaardigheden

De oude dorpen op eilanden vormen ook interessante toeristische bestemmingen. In het dorp Schiermonnikoog is er een prachtige vuurtoren, de Noordertoren, die niet toegankelijk is voor het publiek. Ook is er een walviskaak in het centrum van het dorp, wat een interessante foto oplevert. In het dorp Ouddorp is het mogelijk om te overnachten in verschillende accommodaties, waaronder beachlodges, B&B’s, hotels en vakantieparken.

In het dorp Marken is het mogelijk om te wandelen of te fietsen, en er zijn verschillende attracties zoals de vuurtoren, de historische huizen en de prachtige natuur. Ook is er een bezoek aan de markt en de vele winkels en restaurants in en rond Marken.

Conclusie

De oude dorpen op eilanden in Nederland vormen een uniek deel van het culturele en historische erfgoed van het land. Deze dorpen hebben een rijke geschiedenis, unieke architectuur en een rijke culturele waarde. Ze zijn niet alleen belangrijk voor de geschiedenis, maar ook voor de toeristische industrie. Door deze dorpen te bezoeken, krijg je een goed inzicht in het verleden en de unieke karaktertrekken van deze regio’s.

Bronnen

1. Oud-Hollandse dorpjes
2. Mooiste historische steden en dorpen in Zeeland
3. Marken: vissersdorp op eiland
4. Waddeneilanden bezoeken
5. Ameland: geschiedenis en eigenschappen
6. Geschiedenis van Goeree-Overflakkee
7. Pittoreske dorpjes op de Waddeneilanden
8. Bezoek aan Urk
9. Waddeneilanden: landschappelijke en historische aspecten
10. Verdwenen dorpen op de Waddeneilanden
11. Schiermonnikoog: geschiedenis en toerisme
12. Dorpen op Schiermonnikoog
13. Ouddorp: historie en attracties