Hitte in Nederland: Steeds Erger, Steeds Belangrijker

In Nederland wordt het steeds warmer, en de hittegolven worden steeds frequenter en intenser. Dit heeft gevolgen voor het klimaat, het weer en vooral ook voor de gezondheid van kwetsbare groepen. De gevolgen van de opwarming van de aarde zijn al zichtbaar, en er is sprake van een stijgende trend in de hoeveelheid tropische dagen en extreme temperaturen. Volgens het KNMI en andere instellingen moet er nu al snel voorbereid worden op de hitte, zowel op individueel als op gemeentelijk niveau.

Hitte en gezondheid

De invloed van hitte op de gezondheid is al lang geleden vastgesteld. Vooral ouderen, chronisch zieken en mensen met overgewicht zijn kwetsbaarder voor de gevolgen van extreem weer. Bij hoge temperaturen kan het lichaam moeite hebben met het afkoelen, waardoor het risico op hitteberoertes en hart- en vaatziekten toeneemt. RIVM heeft gemeten dat de sterfte bij extreme hitte aanzienlijk kan toenemen. Bijvoorbeeld in 2019 stierven in Nederland 400 mensen meer dan in een normale zomer. Ook bij lagere temperaturen, zoals boven de 17°C, is het aantal sterfgevallen hoger dan bij lagere temperaturen.

Hitte is niet alleen gevaarlijk voor het lichaam, maar ook voor de mentale gezondheid. Veel mensen slapen erger bij hoge temperaturen, wat leidt tot vermoeidheid, verminderde concentratie en minder energie. In stedelijke gebieden is het ‘s nachts vaak niet zo koud als in het platteland, waardoor de hitte langer voelbaar is. Ook de luchtvervuiling speelt hierin een rol, aangezien de combinatie van hitte en smog kan leiden tot zomersmog, wat opnieuw gezondheidsproblemen kan veroorzaken.

Hitteplan en voorbereiding

In Nederland zijn veel gemeenten nog steeds niet voorbereid op extreme hitte. Volgens gegevens van het Rode Kruis hebben slechts 90 van de 342 gemeenten een lokaal hitteplan. Dit is onvoldoende, aangezien hittegolven steeds vaker voorkomen. Het Nationaal Hitteplan, opgesteld in samenwerking met het RIVM, KNMI en andere instanties, is bedoeld om mensen te waarschuwen voor hitte en de bijbehorende risico’s. Het plan bevat ook tips om met hitte om te gaan, zoals het dragen van hoeden, het gebruik van koele doeken op de hals en het vermijden van lichamelijke inspanningen op hete dagen.

In sommige steden worden specifieke maatregelen getroffen, zoals het inrichten van koele plekken, het voorzien van koele kamerjes voor kwetsbare groepen en het aanpassen van openbare ruimtes om hitte te verminderen. De stedelijke hitte-eilanden, waar het lokaal warmer is door het gebruik van donkere materialen en het ontbreken van groen, vormen een extra risico. Daarom wordt er onderzoek gedaan naar het aanpassen van stedelijke gebieden om de hitte te verminderen.

Hitte in de toekomst

De toekomstige hitte in Nederland wordt voorspeld door het KNMI. Volgens de scenario’s is de verwachting dat de gemiddelde temperatuur in Nederland zal stijgen. Bij een opwarming van 1,5 graden wordt de toename van de maximumtemperaturen ongeveer twee keer zo snel als de wereldwijde opwarming. Bij een opwarming van 3 graden is de toename nog groter. In de zomer van 2025 is het al zichtbaar dat de temperatuur veel hoger ligt dan in eerdere jaren. Bijvoorbeeld in Maastricht werd verwacht dat de temperatuur op 38°C zou komen, terwijl het gemiddelde voor begin juli in dat gebied slechts 23,2°C is.

De toekomstige hitte kan ook leiden tot meer extreem weer, zoals zware onweersbuien, droogte en hevige stormen. Dit heeft gevolgen voor de landbouw, de waterhuishouding en de milieu-omstandigheden. De veranderingen in het klimaat zijn het gevolg van de toename van broeikasgassen, vooral CO2. Als de uitstoot van CO2 blijft stijgen, kan het aantal tropische dagen in Nederland oplopen tot 30 per jaar, met temperaturen die bijna elk jaar boven de 40°C komen.

Hitte in de praktijk

In de praktijk is het belangrijk om vooruitzien op hitte en maatregelen te nemen om het risico te beperken. Het RIVM en het KNMI werken samen aan het ontwikkelen van een nieuw hittekrachtmodel, dat rekening houdt met temperatuur, luchtvochtigheid, zonnestraling en wind. Deze index kan in de toekomst via de KNMI-app worden gebruikt om de hitte te beoordelen en mensen te waarschuwen. Tot dan toe wordt de hitte vaak alleen op basis van temperatuur beoordeeld, wat niet het volledige beeld geeft.

Er zijn ook voorbeelden van hoe hitte kan worden aangepakt. Het Rotterdams hitteplan heeft bijvoorbeeld een toneelstuk opgezet genaamd ‘Heet hè?’ om ouderen op een speelse manier te leren omgaan met hitte. Tips zoals het dragen van een hoed of het leggen van een koele doek op de nek kunnen helpen om het lichaam koel te houden.

Hitte en het bouwontwerp

In de bouw is het belangrijk om rekening te houden met de toekomstige hitte. Er zijn methoden om de hitte te verminderen, zoals het aanpassen van gebouwen aan het klimaat, het gebruik van lichte materialen en het aanbrengen van groen op daken. Dit helpt om het stedelijke hitte-eiland effect te verminderen. Ook is het belangrijk om te zorgen dat er voldoende koelte is in binnenruimtes, zoals door slimme constructies of airconditioning aan te brengen.

In de woningbouw kunnen maatregelen worden genomen om de temperatuur in woningen te beheersen. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van luchtverversingssystemen, het aanbrengen van koelruimtes en het vermijden van het opsluiten van warmte in de ruimtes. Ook het ontwerpen van woningen met een goede luchtcirculatie kan helpen om de hitte te verminderen.

Conclusie

De hitte in Nederland wordt steeds erger en is een steeds belangrijker onderwerp in de maatschappij. De opwarming van de aarde leidt tot meer hittegolven, extreem weer en gezondheidsrisico’s. Het is belangrijk dat er voorbereidingen worden getroffen, zowel op individueel als op gemeentelijk niveau. Hitteplannen, maatregelen om de hitte te verminderen en het aanpassen van de gebouwde omgeving zijn essentieel om de gevolgen van hitte te beperken. De toekomstige hitte is niet te ontkennen, maar met de juiste maatregelen kan het risico op gezondheidsschade worden verminderd.

Bronnen

1. Hitte en klimaatverandering in Nederland
2. KNMI: Aanhoudende hitte eind juni 2025
3. RIVM: Ontwikkeling standaard stresstest hitte
4. NP Kennis: Waarom wordt ons weer steeds extremer
5. Atlas Leefomgeving: Hitte en klimaatverandering
6. KNMI: De ene soort hitte is de andere niet daarom is er nu hittekracht
7. RIVM: Nationaal hitteplan
8. Atlas Leefomgeving: Stedelijke adaptatie