Hitte in Nederland: Wat te doen bij extreme warmte

In Nederland wordt het steeds warmer, en het aantal hittegolven neemt toe. Hittegolven worden gedefinieerd als minstens vijf opeenvolgende dagen waarin de temperatuur in De Bilt 25 °C of hoger is, waarvan minstens drie dagen tropisch zijn (30 °C of hoger). De klimaatverandering leidt ertoe dat zulke periodes vaker en intenser voorkomen. In de afgelopen jaren zijn er steeds vaker landelijke hittegolven geweest, en ook de temperaturen zijn gestegen. In 2019 was het bijvoorbeeld voor het eerst in Nederland langer dan 40 °C, in Gilze-Rijen. Dit betekent dat het belang van hitteadaptatie toeneemt, zowel voor de gezondheid als voor de maatschappelijke veiligheid.

In dit artikel bespreiden we wat er wordt gedaan bij hitte, hoe de overheid en particulieren zich kunnen voorbereiden, en wat er in de toekomst van plan is. De informatie is gebaseerd op gegevens uit de bronnen, waaronder het RIVM, KNMI, GGD GHOR en Klimaatverbond Nederland.

Wat is een hittegolf en hoe vaak komt die voor?

Een hittegolf in Nederland wordt gedefinieerd als minstens vijf opeenvolgende dagen waarin de temperatuur in De Bilt 25 °C of hoger is, waarvan minstens drie dagen tropisch zijn (30 °C of hoger). De meeste hittegolven in Nederland komen voor in juli en augustus. Volgens het KNMI zijn de hittegolven in de afgelopen jaren intenser geworden. In 2019 was er bijvoorbeeld een hittegolf met temperaturen boven de 40 °C. In de jaren 1901 tot 2015 zijn er 39 hittegolven gemeten. De laatste jaren stijgt het aantal hittegolven en de intensiteit ervan.

De toekomstige verwachtingen zijn dat het aantal hittegolven en de intensiteit ervan verder zullen toenemen. De KNMI-richtlijnen en het Klimaatsignaal 2021 suggereren dat de kans op hittegolven in Nederland toeneemt. Dit betekent dat er steeds meer mensen zijn die kwetsbaar zijn voor hitte, zoals ouderen, mensen met chronische ziekten, en mensen met overgewicht. Dit maakt het belangrijker dat er maatregelen worden getroffen om gezondheidsrisico’s te beperken.

Wat moet je doen bij hitte?

Bij hitte is het belangrijk om je goed voor te bereiden en je gezondheid te beschermen. De volgende tips kunnen helpen om de hitte te doorstaan:

Drink voldoende

Bij hitte is het belangrijk om voldoende te drinken, zelfs als je geen dorst hebt. Drink bij voorkeur water, en vermijd alcohol. Dit helpt om de lichaamstemperatuur in balans te houden en uitdroging te voorkomen.

Kies luchtige kleding

Kies voor luchtige kleding, gemaakt van materialen die goed ademen, zoals katoen of linnen. Dit helpt om het lichaam koel te houden en het voelen van warmte te verminderen.

Vermijd zware inspanningen

Bij hitte is het verstandig om zware inspanningen te vermijden, vooral in de middag en avond. Denk aan het aanpassen van je werkrooster en het uitstellen van fysieke activiteiten naar de ochtend of avond.

Verkoel je woning

Zorg dat je woning goed geventileerd wordt, en gebruik eventueel een ventilator of airco. Sluit ramen en gordijnen tijdens de warmste uren van de dag. Dit helpt om de binnenlucht koel te houden.

Controleer je medicatie

Sommige medicijnen kunnen de temperatuurregulatie van het lichaam beïnvloeden. Controleer de bijsluiter van je medicijnen en overleg met je arts of apotheek over eventuele voorzorgsmaatregelen bij hitte.

Ga beschermd naar buiten

Als je toch buiten moet, dan is het belangrijk om zonbescherming te gebruiken, zoals zonnebrandcrème, een pet of hoed, en een zonnebril. Zoek zoveel mogelijk de schaduw op en vermijd het buiten zijn in de warmste uren van de dag.

Let op kwetsbare personen

Bij hitte zijn ouderen, mensen met chronische ziekten, en kinderen kwetsbaarder. Zorg ervoor dat deze personen goed geïnformeerd zijn over de maatregelen die ze moeten nemen, en houd contact met hen om te controleren of alles goed is.

Wat moet je niet doen bij hitte?

Bij hitte is het belangrijk om te weten wat je niet moet doen, om je gezondheid te beschermen:

Vergeet niet te drinken

Zelfs als je geen dorst hebt, is het belangrijk om voldoende te drinken. Vermijd alcohol en koffie, omdat deze het lichaam kunnen uitdrogen.

Vermijd lichamelijke inspanningen in de middag

De warmste uren van de dag zijn meestal in de middag. Vermijd daarom lichamelijke inspanningen, zoals sporten of werk, in deze periode.

Gebruik geen te veel kleding

Gebruik geen te veel kleding, want dit kan de warmte vasthouden en het voelen van warmte verergeren. Kies voor lichte, luchtige kleding.

Gebruik geen te veel zonbescherming

Hoewel zonbescherming belangrijk is, is het verkeerd om te veel te gebruiken. Gebruik zonnebrandcrème op de huid, en draag een pet of hoed om je hoofd te beschermen. Gebruik geen zonnebrandcrème op het lichaam, tenzij nodig.

Gebruik geen te veel medicijnen

Sommige medicijnen kunnen de temperatuurregulatie beïnvloeden. Overleg met je arts of apotheek over eventuele voorzorgsmaatregelen bij hitte.

Het Nationaal Hitteplan

Het Nationaal Hitteplan is een actieplan dat wordt geactiveerd bij verwachting van hitte. Het RIVM stelt dit plan in werking als er sprake is van vier of meer dagen met temperaturen van boven de 27 graden. Het plan bevat maatregelen om gezondheidsrisico’s bij kwetsbare groepen te beperken. Denk hierbij aan het goed ventileren van woningen, regelmatig drinken, en adviezen over luchtige kleding, werken en naar school gaan volgens tropenroosters.

Het Nationaal Hitteplan is van kracht bij een verwachting van hitte en dient als oproep om extra op elkaar te letten. Het is vooral bedoeld voor mensen met een kwetsbare gezondheid, zoals mensen met een chronische ziekte, ouderen, baby’s/jonge kinderen en mensen in verzorgingshuizen. Deze mensen moeten alert zijn op uitdroging en oververhitting.

Wat is het stedelijk warmte-eilandeffect?

Steden zijn vaak warmer dan het landelijk gebied. Dit komt door het stedelijk warmte-eilandeffect, waarbij warmte geproduceerd wordt en door bebouwing beter vastgehouden wordt dan in landelijk gebied. Dit effect kan leiden tot een verschil in temperatuur van enkele graden in steden ten opzichte van de landelijke omgeving. In steden wordt de hitte dus intenser ervaren dan in het platteland.

Conclusie

In Nederland wordt het steeds warmer, en het aantal hittegolven neemt toe. Hittegolven worden gedefinieerd als minstens vijf opeenvolgende dagen waarin de temperatuur in De Bilt 25 °C of hoger is, waarvan minstens drie dagen tropisch zijn. De klimaatverandering leidt ertoe dat zulke periodes vaker en intenser voorkomen. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn op hitte, zowel op individueel als op maatregelniveau.

De maatregelen die worden genoemd, zoals het drinken van voldoende water, het dragen van luchtige kleding, het vermijden van zware inspanningen in de middag, het verkoelen van woningen, en het controleren van medicatie, zijn belangrijk om gezondheidsrisico’s te beperken. Het Nationaal Hitteplan is een actieplan dat wordt geactiveerd bij verwachting van hitte, en helpt om kwetsbare groepen te beschermen.

Het stedelijk warmte-eilandeffect is een belangrijk aspect dat moet worden meegenomen bij het bepalen van de hitte in steden. Het is belangrijk om dit effect te overwegen bij het plannen van woningen en openbare ruimtes.

Bronnen

1. Hittegolf – wat te doen en wat te laten
2. Nationale hitteplannen
3. Hittegolf Nederland 2025: wanneer en wat te doen met warm weer? Tips!
4. Ontwikkeling standaard stresstest hitte
5. Klimaatverbond Nederland: hitteadaptatie
6. Hitte en gezondheid; Herken de klachten, weet wat je moet doen
7. Klimaatverandering en hitte
8. Nationale hitteplannen
9. Hitte vanaf eind juni
10. Tropische temperaturen: wat te doen bij een hittegolf
11. Hitte waarschuwingen
12. Verkoeling tijdens hitte
13. Hittegolf definitie
14. Hitteplan