Overnachten onderweg naar Italië: Hotels, B&B’s en campings op de route
juli 10, 2025
Den Haag, ook wel 's-Gravenhage genoemd, is een stad die zichzelf al eeuwen lang moeite doet om zichzelf te definiëren. In de geschiedenis heeft het dorpje Die Haghe zich ontwikkeld tot een centrum van politiek, cultureel en economisch belang, maar heeft het nooit officieel de status van stad gekregen. Dit maakt Den Haag tot een unieke plek in Nederland, waarin het dorpse karakter en de stadse allure in balans blijven. In dit artikel bespreiden we de historische achtergrond van Den Haag, de verwarring rond de aanduiding “stad of dorp”, en de betekenis van dit verschijnsel in het huidige Nederland.
Een dorp met stadse bevoegdheden
De geschiedenis van Den Haag begint in de 13de eeuw, toen het dorp Die Haghe ontstond als een soort dienstencentrum bij het Binnenhof, een van de belangrijkste residenties van de grachten van Holland. In de loop van de tijd groeide het dorp, en kreeg het steeds meer privileges en rechten. Zo kreeg het onder meer een eigen, lokaal bestuur met een vroedschap en burgemeesters, een eigen rechtbank, het recht om jaarmarkten te organiseren en het recht om gilden op te richten. Dit zijn allemaal rechten die bij een stad horen, maar Den Haag kreeg nooit volledig stadsrecht. Dit had alles te maken met de aanwezigheid van het grafelijk hof. De grachten van Holland pasten er wel voor op om hun dorp te machtig te maken. Een machtige, zelfstandige stad voor hun voordeur was geen aanlokkelijk vooruitzicht.
In de 17de eeuw probeerde de dichter Constantijn Huygens een oplossing te vinden voor de dorpse status van Den Haag. In een van zijn gedichten noemt hij Den Haag: “Het Dorp der Dorpen geen daer yeder Steegh een pad is, Maer Dorp der Steden een daer yeder Straet een Stad is.” Een dorp dus dat eigenlijk niet tot de dorpen maar tot de steden gerekend moet worden en waar iedere straat de allure van een stad heeft.
Stad of dorp?
De vraag of Den Haag nu een stad of een dorp is, blijft een lastig onderwerp. Tot de 19de eeuw bestond er wel degelijk een belangrijk verschil tussen dorpen en steden. Een stad had niet per se meer inwoners dan een dorp, maar bezat wel bepaalde privileges en rechten, bijvoorbeeld het recht om zelf belastingen te heffen of recht te spreken, die een dorp niet had. De zogeheten stadsrechtprivileges werden door de landsheer – in Holland meestal de graaf – toegekend in ruil voor allerlei verplichtingen en diensten zoals politieke en militaire steun. In de 13de en 14de eeuw kregen allerlei plaatsen in het graafschap Holland zo’n stadsrechtprivilege, maar Den Haag niet. Waarom niet eigenlijk?
De reden waarom Den Haag nooit volledig stadsrecht kreeg, heeft te maken met de macht van de graaf. De graaf wilde geen nieuwe stad in zijn grondgebied, want dat zou de macht van de bestaande steden in de regio kunnen verstoren. De overlegstroom van de 17de en 18de eeuw toont aan dat Den Haag nog steeds als een dorp wordt beschouwd, ook al heeft het al die privileges en rechten. De graaf wilde immers geen nieuwe machtssfeer creëren in zijn grondgebied, want dat zou kunnen leiden tot jaloezieën onder de bestaande steden.
De historische status van Den Haag
In de 18de eeuw begon Den Haag zich langzaam te ontwikkelen tot een centrum van politiek en cultureel belang. De stad had al veel invloed op de omringende regio, maar bleef nog steeds een dorp. In 1806 kreeg Den Haag de rang en naam van de derde stad van het koninkrijk. Dit gebeurde toen keizer Napoleon in Den Haag een intocht hield. Hij had het dorp in de loop der jaren verheven tot ‘bonneville de l'empire’, wat inhoudt dat de burgemeesters bij de kroning van Napoleons opvolger aanwezig mochten zijn.
In de 19de eeuw begon Den Haag zich verder te ontwikkelen. De stad kreeg steeds meer inwoners en werd een belangrijk centrum van de regering en het parlement. De stad groeide snel, en gebieden buiten de stad kwamen nu in of bij de stad te liggen. Bijvoorbeeld het dorpje Loosduinen. Er werden veel nieuwe wijken gebouwd. De meeste waren bedoeld voor Nederlanders die terugkwamen uit de Nederlandse kolonie Nederlands-Indië (nu Indonesië).
De huidige status van Den Haag
In de huidige tijd is Den Haag een stad met ruim een half miljoen inwoners. De stad is de hoofdstad van de provincie Zuid-Holland, en ligt in de Randstad. Het is met 566.221 inwoners (6867 inw./km²) na Amsterdam en Rotterdam de grootste stad van Nederland. Het is ook de plaats waar regering en parlement van Nederland zetelen, plus ambassades van heel veel landen, tal van internationale organisaties en het Vredespaleis. De burgemeester is Jan van Zanen (VVD). Het gemiddelde inkomen is €41.200 per inwoner per jaar.
De stad heeft ook een grote agglomeratie met meer dan een miljoen inwoners. Hier horen ook voorsteden bij zoals Wassenaar, Rijswijk, Leidschendam, Zoetermeer en Voorburg, maar ook de stad Delft en het Westland.
De kwaliteit van leven in Den Haag
De stad is een plek waarin het klimaat gunstig is voor het wonen. De stad heeft een uitstekende infrastructuur en is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. De stad heeft 9 tramlijnen, 3 sneltramlijnen (RandstadRail) en 10 buslijnen. Daarnaast zijn er veel bossen en parken. De bekendste zijn:
- Malieveld
- Koekamp
- Haagsche Bos
- Scheveningse Bosjes
- Zuiderpark
Ook zijn er nog twee duinparken: