Het mooiste dorp van Nederland: Winsum als voorbeeld van een historisch en cultureel rijk dorp

In het noordelijke deel van Nederland, in de provincie Groningen, ligt het dorp Winsum, dat sinds 2020 is uitgeroepen tot het mooiste dorp van Nederland. Deze titel, toegekend door de ANWB, is een erkenning van de unieke historische, culturele en architecturale kenmerken van het dorp. Winsum is niet alleen een dorp met een prachtig dorpsgezicht, maar ook een plek waar de tijd stilstaat en het landschap zich met een rustgevende sfeer laat ontdekken. In dit artikel worden de kenmerken van Winsum en andere Groningse dorpen besproken, met aandacht voor hun historie, architectuur, culturele betekenis en de uitdagingen die ze in de moderne maatschappij tegemoetkomen.

Kenmerken van Winsum: een historisch dorp met een uniek karakter

Winsum, dat in het noorden van de stad Groningen ligt, telt bijna 7.500 inwoners en is onderdeel geworden van de gemeente Het Hogeland. Het dorp is gekenmerkt door zijn prachtige dorpsgezicht, een overvloed aan historische gebouwen en een uitgebalanceerd evenwicht tussen rust en activiteit. Volgens de ANWB was de combinatie van het bruisende dorpsleven, de idyllische ligging aan het water en het aantal Rijksmonumenten doorslaggevend voor de keuze van Winsum als het mooiste dorp van Nederland.

Een van de meest opvallende kenmerken van Winsum is het Winsumerdiep, een kanaal dat het dorp in twee delen verdeelt: het voormalige dorp Obergum en het dorp Winsum. Deze opvallende waterweg is niet alleen een natuurkundig kenmerk, maar ook een historisch en cultureel symbool. Door het kanaal lopen twee bruggen: de Boogbrug en de Jeneverbrug. De naam van de Jeneverbrug verwijst naar de vroegere borrelcultuur in het dorp, waar elke zondag de dorpsbewoners van het ene deel naar het andere gingen voor hun dagelijks glaasje jenever.

De architectuur van Winsum is ook een opvallend kenmerk. De straatjes zijn gevuld met historische gebouwen, zoals herenboerderijen uit de zeventiende en achtiende eeuw, stenen huizen in de stijl van de Amsterdamse School uit het begin van de negentiende eeuw en moderne naoorlogse bungalows. Deze verscheidenheid maakt Winsum een uniek dorp dat zowel een historische als een moderne sfeer heeft.

Andere Groningse dorpen: rust, natuur en historie

Hoewel Winsum de titel “mooiste dorp van Nederland” heeft veroverd, zijn er in de provincie Groningen nog vele andere dorpjes die eveneens een prachtige combinatie van rust, natuur en historie bieden. Bijvoorbeeld:

• Niehove, dat in 2019 werd uitgeroepen tot het mooiste dorp van Groningen. Dit wierdedorp telt ongeveer 300 inwoners en is vooral leuk om doorheen te wandelen. De 13e-eeuwse kerk staat op het hoogste punt van de wierde, en langs de kerk staan cirkelvormige pittoreske huizen.
• Stitswerd, een schilderachtig wierdedorp dat zich in de bocht van een oude weg bevindt. Het dorp is al sinds de negentiende eeuw geliefd om zijn schoonheid en heeft een rijke geschiedenis met een betrokkenheid bij de Groningse schilders van De Ploeg.
• Onderdendam, een dorp dat zich in het midden van het landschap bevindt en waarvan de kern gelegen is aan het water. Met zijn oude kantongerecht, korenmolen en prachtige kerk biedt het een rustige sfeer voor wandelaars en fietsers.
• Garnwerd, een klein, maar knus dorpje met mooie wateren en terrasjes aan de kade. Het is ideaal voor een rustige wandeling of een boottochtje.
• Zoutkamp, een kleurrijk dorpje dat zich bevindt aan de voet van het Nationaal Park Lauwersmeer. Hier zijn onder meer een visserijmuseum en een aantal bruggen en sluizen te vinden.

De uitdagingen van het behouden van een mooi dorp

Hoewel Winsum en andere Groningse dorpen veel te bieden hebben, zijn ze ook geconfronteerd met een aantal uitdagingen, zoals de verschraling van het openbaar vervoer, de vergrijzing en de aardbevingsschade. Deze factoren maken het moeilijker om het dorp mooi te houden en het contact met de inwoners te handhaven. De gemeente Het Hogeland heeft hierin voor gezorgd dat er in 49 van de 50 dorpen moet worden uitgelegd waarom ze geen gemeentehuis hebben. Het is moeilijk voor de inwoners om zich te verplaatsen, en het is lastig om het contact met de inwoners te handhaven.

Bovendien zijn er ook economische uitdagingen. Winsum is geen tweede Giethoorn geworden, wat betekent dat de gemeente geen significante opbrengst heeft geïdentificeerd uit de toeristen. De toeristen die het dorp bezoeken, richten zich vooral op de ondernemers, zoals de chocolaterie en de winkels. De Rabobank is zelfs uit Winsum vertrokken, wat een symbool is voor het verlies van voorzieningen.

De rol van culturele en historische waarden

De culturele en historische waarden van Winsum en andere Groningse dorpen zijn van groot belang voor hun unieke sfeer en aantrekkingskracht. De kerk, de molen, de bruggen en het dorpsgezicht vormen samen een unieke combinatie van natuur, cultuur en geschiedenis. Deze elementen zijn belangrijk voor het behoud van het dorp en de identiteit van de inwoners.

De molen is een belangrijk symbool van het dorp. Winsum kent er twee: De Ster aan de Molenstraat en De Vriendschap aan de Kerkstraat. Beide zijn zowel koren- als pelmolens. De Vriendschap is zelfs één van de oudste nog werkende molens van ons land. Deze molens spelen een rol in de geschiedenis van het dorp en zijn een aantrekkelijke bezienswaardigheid voor bezoekers.

Conclusie

Winsum is een duidelijk voorbeeld van een mooi dorp dat de combinatie van historie, natuur en cultuur heeft. Het dorp heeft een unieke sfeer en een rijke geschiedenis, waardoor het niet alleen een aantrekkelijke plek is voor toeristen, maar ook voor inwoners die een rustige en gezellige omgeving zoeken. Ook andere Groningse dorpen, zoals Niehove, Stitswerd, Onderdendam, Garnwerd en Zoutkamp, hebben een eigen unieke sfeer en zijn waard om te bezoeken.

Hoewel het behouden van dergelijke dorpen uitdagingen met zich meebrengt, is het belangrijk om de culturele en historische waarden te waarderen. De combinatie van natuur, historische gebouwen en een rustige sfeer maakt deze dorpen tot een onmisbaar onderdeel van de Groningse cultuur en landschap.

Bronnen

1. VNG Magazine
2. Mooiste dorpjes van Groningen
3. Visit Groningen – Dorpsidylle
4. NPO 3 – Winsum, mooiste dorp van Nederland
5. Noorderland – 7x de meest pittoreske dorpjes in Groningen
6. Visit Groningen – Ontdek het moois van Winsum
7. Camperplaats Veendam – Leukste dorpjes van Groningen
8. BCPJAPAN – Onderwijs en voorlichting
9. Travelaar – Dorpen in Groningen
10. Marcella Molenaar – 9x doen in provincie Groningen – leuke dorpen