Efficiëntie van het openbaar vervoer in grote steden in Nederland

In Nederland zijn de grote steden gekoppeld aan een uitgebreid en efficiënt openbaar vervoersnetwerk. Het gebruik van het openbaar vervoer (OV) speelt een centrale rol in het dagelijks leven van burgers, maar ook voor toeristen en reizigers. De kwaliteit van het OV, de toegankelijkheid en de efficiëntie van het netwerk bepalen hoe goed een stad wordt geïsoleerd in het landschap. In dit artikel wordt gekeken naar de efficiëntie van het openbaar vervoer in grote steden, de toekomstige ontwikkelingen en de impact op de maatschappij.

Overzicht van de efficiëntie van het openbaar vervoer

In 2023 legden inwoners van Nederland vanaf 6 jaar of ouder in totaal 20 miljard reizigerskilometers af met de trein en 5,1 miljard met bus, tram of metro. Dit betekent dat het openbaar vervoer in Nederland ruim 12,6 procent van het totale aantal kilometers reisafstand in beslag neemt. De trein is hierbij de meest gebruikte vervoersvorm, gevolgd door bus, tram en metro. De gemiddelde inwoner van Nederland verplaatste zich in 2023 24 keer met de trein en 21 keer met bus, tram of metro. In totaal legde men via de trein 1190 kilometer per persoon af, en met bus, tram of metro 302 kilometer.

De efficiëntie van het OV in grote steden varieert per stad, afhankelijk van het aantal haltes, de afstand van de OV-routes, de snelheid en het wandelpercentage. In 2019 bepaalde Holidu op basis van gegevens van Google Directions API de efficiëntie van het OV in grote steden. Hierbij werd gekeken naar de tijd die nodig is om vanaf verschillende locaties in de stad naar het centrum te reizen, met inbegrip van het percentage lopen in de route. Op basis van deze berekeningen kreeg elke stad een score, waarbij een hogere score betekent dat het openbaar vervoer sneller en efficiënter is.

Top 10 steden met het meest efficiënte openbaar vervoer

De onderzoeken van Holidu laten zien dat de grote steden in Nederland in veel opzichten efficiënter zijn dan vroeger. Hieronder volgt een overzicht van de tien steden met het meest efficiënte openbaar vervoer:

1. Apeldoorn, Gelderland – Score: 10
   Apeldoorn scoort als de beste stad in Nederland. Met 1169 km aan OV-routes en 444 haltes is het een van de steden met het grootste netwerk. De gemiddelde snelheid om naar het centrum te komen is 8 minuten en 13 seconden per km. Hierbij loopt men slechts een klein deel van de route, waardoor het zeer efficiënt is. Vanaf 2020 worden elektrische bussen ingezet, wat de toekomst van het OV in Apeldoorn verder kan verbeteren.

2. Rotterdam, Zuid-Holland – Score: 9,65
   In Rotterdam is het openbaar vervoer zeer goed uitgewerkt. De gemiddelde tijd om naar het centrum te komen is 8 minuten en 19 seconden per km, waarbij 18% van de route wordt gelopen. Met 225 km aan tramroutes en 208 km aan metroroutes is er veel keuze. Het centraal station van Rotterdam, geopend in 2014, is een indrukwekkend modern gebouw dat veel reizigers aanspreekt.

3. Zaandam, Noord-Holland – Score: 9,38
   Zaandam is de opvallende derde in deze lijst. De stad heeft een supersnelle verbinding met het centrum, met een gemiddelde tijd van 8 minuten en 40 seconden per km. Hoewel het aantal haltes en routes beperkt is, is het reizen zeer efficiënt. De stad is ideaal voor mensen die vanuit de stadsranden naar het centrum willen reizen.

4. Zoetermeer, Zuid-Holland – Score: 9,34
   Hoewel het aantal OV-routes in Zoetermeer beperkt is (309 km), is de snelheid om naar het centrum te komen aanzienlijk. Met een gemiddelde tijd van 8 minuten en 30 seconden per km en een lopende afstand van 21% is het een van de efficiëntste steden in Nederland. Een dagkaartje kost slechts €7,10, waardoor het reizen in de stad goedkoop is.

5. Enschede, Overijssel – Score: 9,29
   In Enschede zijn er veel haltes en OV-routes, wat de beschikbaarheid van het openbaar vervoer verhoogt. De gemiddelde tijd om naar het centrum te komen is iets sneller dan in de vierde stad, maar het percentage lopen is iets hoger. Een dagkaartje kost €11,50, wat het reizen in de stad iets duurder maakt.

6. Den Haag, Zuid-Holland – Score: 9,25
   In Den Haag zijn er veel verschillende vervoersmogelijkheden, waardoor het reizen makkelijker is. De gemiddelde tijd om naar het centrum te komen is 8 minuten en 40 seconden per km, waarbij slechts 19% van de route wordt gelopen. Met 953 km aan OV-routes is het reizen in de stad zeer efficiënt. Een dagkaartje kost €7,10.

7. Groningen, Groningen – Score: 9,15
   Het centraal station van Groningen staat bekend als het mooiste station van Nederland. De gemiddelde tijd om naar het centrum te komen is 8 minuten en 41 seconden per km, waarbij 20% van de route wordt gelopen. Met 1315 km aan OV-routes en 568 haltes is het reizen in Groningen zeer efficiënt. Een dagkaartje kost €16,20.

8. Heerlen, Limburg – Score: 8,94
   In Heerlen is het openbaar vervoer efficiënt, met een gemiddelde tijd van 8 minuten en 31 seconde per km. Hierbij loopt men 28% van de route. Het aantal OV-routes is 398 km. Sinds juli 2020 rijden er 55 elektrische bussen in Limburg, waaronder 5 in Heerlen. Een dagkaartje kost €9,25.

9. Amsterdam, Noord-Holland – Score: 8,93
   In Amsterdam is het openbaar vervoer zeer uitgebreid. Sinds 2018 is de Noord/Zuidlijn geopend, waardoor de verbinding naar het centrum efficiënter is geworden. Met 2716 km aan OV-routes is het reizen in de stad zeer efficiënt. Een dagkaartje kost €8,00.

10. ‘s-Hertogenbosch, Noord-Brabant – Score: 8,88
    In ‘s-Hertogenbosch is het openbaar vervoer efficiënt, met een gemiddelde tijd van 8 minuten en 50 seconden per km. Hierbij loopt men 20% van de route. Het aantal OV-routes is 675 km. Een dagkaartje kost €6,63.

Invloed van het openbaar vervoer op de maatschappij

Het gebruik van het openbaar vervoer heeft grote invloed op de maatschappij. In 2023 was het gebruik van het OV voor 7,4 procent van de vrouwen en 6,6 procent van de mannen. Ook was het percentage OV-gebruikers bij mensen zonder auto in het huishouden aanzienlijk hoger dan bij degenen met een auto op eigen naam; 17,1 procent tegen 2,9 procent. Dit laat zien dat het openbaar vervoer een belangrijke rol speelt voor mensen zonder auto.

De invloed van het openbaar vervoer is ook zichtbaar in de regio’s. In zeeer sterk stedelijke gebieden wordt het OV veel vaker gebruikt dan in niet-stedelijke gebieden. Bijvoorbeeld in zeeer sterk stedelijke gebieden reisde men 1718 km per persoon met de trein en 508 km met bus, tram of metro. In niet-stedelijke gebieden is dit respectievelijk 522 en 267 km. Dit wijst erop dat het openbaar vervoer in stedelijke gebieden een cruciale rol speelt.

Toekomst van het openbaar vervoer

De toekomst van het openbaar vervoer in Nederland is van belang voor de duurzaamheid en efficiëntie van het landschap. In 2020 werden er 55 elektrische bussen ingezet in Limburg, waaronder 5 in Heerlen. Dit is een stap in de richting van duurzamer vervoer. Ook zijn er plannen om het openbaar vervoer in grote steden verder te optimaliseren, met name door samenwerking tussen regio’s en steden.

Daarnaast is er een beperking van budgetten voor het openbaar vervoer. Het kabinet bevat 110 miljoen euro op voor het OV in de drie grote steden. Hierdoor is er sprake van een korting van 10 procent op het budget, wat invloed heeft op de kwaliteit en uitbreiding van het OV in deze steden.

Conclusie

Het openbaar vervoer in Nederland is efficiënt en betrouwbaar, met name in de grote steden. De kwaliteit van het netwerk, de toegankelijkheid en de snelheid van de reis bepalen hoe goed een stad wordt geïsoleerd in het landschap. De onderzoeken van Holidu laten zien dat Apeldoorn, Rotterdam, Zaandam, Zoetermeer, Enschede, Den Haag, Groningen, Heerlen, Amsterdam en ‘s-Hertogenbosch de meest efficiëntie van het openbaar vervoer hebben. De toekomst van het OV is gericht op duurzaamheid, efficiëntie en samenwerking tussen regio’s.

Bronnen

1. Holidu – Beste openbaar vervoer steden in Nederland
2. Mobiliteit – Grenzeloos openbaar vervoer
3. CBS – Vervoersprestatie openbaar vervoer
4. Ronreizen – Steden met het beste openbaar vervoer
5. CLO – Vervoersprestatie openbaar vervoer
6. Openluchtmuseum – Openbaar vervoer in Nederland
7. NRC – Bezuiniging op OV-budget
8. The Free Dictionary – Gebruik