Gaswinning in Nederland: Impact, strategieën en toekomstperspectieven

De gaswinning in Nederland heeft een diepe wortel in de geschiedenis van het land. Sinds de ontdekking van het Groningse gasveld in 1959 is aardgas een cruciale bron van energie geweest, die niet alleen de economie heeft gesteund, maar ook de energievoorziening van het land heeft beïnvloed. De impact van de gaswinning is echter niet alleen beperkt tot de economie, maar ook tot de milieufactoren, de veiligheid van de bevolking en de ruimtelijke ordening. In dit artikel wordt ingegaan op de belangrijkste aspecten van de gaswinning in Nederland, zoals de historische context, de technieken die worden toegepast, de gevolgen voor het milieu en de maatregelen die zijn genomen om de impact te beperken. Daarnaast worden ook de toekomstige perspectieven van de gaswinning besproken, met name in het licht van de energietransitie en de groeiende vraag naar duurzame energie.

Historische context van de gaswinning in Nederland

De ontdekking van het Groningse gasveld in 1959 was een doorsneepunt in de geschiedenis van Nederland. Het was de opslagplaats van de grootste gasvoorraad van Europa, die ongeveer 2800 miljard kubieke meter bedroeg. De gaswinning in dit veld had een grote invloed op de Nederlandse energievoorziening. In de jaren 60 en 70 werd het gas van het Groningse veld gebruikt om de huishoudens, kassen en bedrijven van Nederland aan te sluiten op aardgas. De overheid stond hierin het Nederlandse Gasunie toe, die een pijpleidingnet aanlegde om het gas van het veld te transporteren naar de gebruikers.

De gaswinning in Nederland is niet beperkt tot het Groningse veld. Er zijn ongeveer 250 gasvelden in productie, zowel op land als op zee. Het Groningse veld is het grootste, maar er zijn ook tal van kleine velden in Drenthe, Friesland, Overijssel, Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant en op de Noordzee en de Waddenzee. Deze velden worden beschouwd als 'kleine velden' en zijn belangrijk voor de Nederlandse energievoorziening. Er zijn ongeveer 420 van deze kleine velden gevonden, waarvan er zo’n 200 in productie zijn.

Technieken en processen bij de gaswinning

De gaswinning in Nederland gebeurt via verschillende technieken, afhankelijk van de locatie en de aard van het gasveld. Op land wordt meestal een tijdelijke boorinstallatie, ook wel een rig genoemd, opgebouwd op een vloeistofdichte vloer. Al het proceswater wordt afgevoerd en gezuiverd. Met een speciale boorkop wordt een gat in de grond geboord. Op elke boorbuis wordt een volgende geschroefd. Beton versterkt het boorgat en voorkomt lekkages in de ondergrond. Als de gas houdende steenlaag is bereikt worden de buizen in die laag geperforeerd. Dan stroomt het gas, door de hogedruk op deze diepte, vanzelf naar boven.

Bij offshore winning wordt de boorinstallatie op een drijvend platform geplaatst, dat door sleepboten naar de locatie wordt gebracht. Daar worden de poten veilig op de zeebodem gezet. Als de boring geslaagd is, vertrekt het boorplatform weer en maakt plaats voor een productieplatform. Bij het winnen op zee wordt gebruikgemaakt van geavanceerde technologieën, waaronder horizontale boringen en stikstofinjectie.

Gevolgen van de gaswinning

De gaswinning in Nederland heeft verschillende gevolgen. De belangrijkste zijn aardbevingen, bodemdaling en milieuvervuiling. De aardbevingen in het Groningenveld hebben grote gevolgen gehad. De eerste aardbeving door gaswinning werd in 1991 geregistreerd. In 2012 werd een zware aardbeving gemeten, met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter, bij Huizinge. De overheid balanceert tussen het verminderen van gaswinning in het Groningen-veld en de gasvoorziening in Nederland. Er worden maatregelen genomen om het gasverbruik te verminderen en een deel van het aardgas uit Nederlandse gasvelden en het buitenland – Rusland en Noorwegen – om te zetten in gas dat geschikt is voor Nederlandse huishoudens.

De bodemdaling is een ander gevolg van de gaswinning. Deze ontstaat doordat de laag waaruit het gas wordt gehaald, wordt samengedrukt door het gewicht van alle aardlagen erboven. Des te groter het oppervlak van het gasveld, des te meer de bodem kan dalen. De 'bodemdalingskom' boven het Groningen-gasveld is dus breder en dieper dan bij een klein gasveld. In 2024 zijn er 36 bevingen gemeten in het Groningen-gasveld en 4 in de overige velden. Bij de meeste kleine gasvelden worden geen aardbevingen waargenomen.

Maatregelen en regelgeving

De overheid en de gasmaatschappijen nemen maatregelen om de impact van de gaswinning te beperken. De Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) vervult twee rollen bij de olie- en gaswinning. SodM is adviseur van het ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG). Om olie en/of aardgas te mogen winnen, heeft een mijnbouwbedrijf een aantal vergunningen nodig van KGG. SodM adviseert het ministerie over de veiligheidsaspecten van deze vergunningen. Het gaat om de volgende vergunningen: de opsporingsvergunning, de winningsvergunning en een winningsplan. Daarnaast is SodM toezichthouder en controleert of mijnbouwondernemingen zich aan de wet- en regelgeving houden. Indien nodig kan SodM de naleving afdwingen.

De gaswinning in Nederland is geregeld door verschillende wetten en regelgevingen. De Mijnbouwwet is de belangrijkste wet in de mijnbouw, waaronder de gaswinning. De wet houdt rekening met de veiligheid, het milieu en de ruimtelijke ordening. Ook de Milieurechtgeving speelt hier een rol, met name bij de omgevingsvergunningen. Voor de winning op zee is dit de mijnbouwmilieuvergunning.

Toekomstige perspectieven van de gaswinning

De gaswinning in Nederland is op een kruispad van transities. De overheid wil dat de gaswinning in Groningen in 2030 wordt stopgezet. In 2018 is besloten dat in 2022 de gaswinning in Groningen tot minder dan 12 miljard kubieke meter per jaar zal dalen. De afbouw kan inmiddels sneller dan in 2018 was voorzien: in 2020 heeft het kabinet besloten aardgaswinning uit het Groningen-veld in 2022 te stoppen. Het veld blijft daarna tijdelijk en alleen voor uitzonderlijke situaties beschikbaar als reservemiddel. De overheid wil ook dat aan die tijdelijke situatie zo snel mogelijk een einde komt en het Groningen-veld definitief kan worden gesloten.

De gasproductie in Nederland daalt verder. In 2023 is er 10% minder gas geproduceerd dan verwacht. De gasvoorraad is in 2023 gedaald van 97 naar 74 miljard m3. De komende jaren zijn er net als in het Verenigd Koninkrijk weinig exploratieboringen naar mogelijk nieuwe gasvelden voorzien. Als de dalende trend doorzet kan gasproductie op de Noordzee na 2030 minimaal worden.

Conclusie

De gaswinning in Nederland heeft een diepe impact gehad op de economie, het milieu en de ruimtelijke ordening. De ontdekking van het Groningse gasveld in 1959 was een doorsneepunt in de geschiedenis van het land. De gaswinning in Nederland is geregeld door verschillende wetten en regelgevingen, waaronder de Mijnbouwwet en de Milieurechtgeving. De overheid en de gasmaatschappijen nemen maatregelen om de impact van de gaswinning te beperken. De toekomst van de gaswinning in Nederland is onzeker, maar de overheid wil dat de gaswinning in Groningen in 2030 wordt stopgezet. De gasproductie in Nederland daalt verder, en de komende jaren zijn er weinig exploratieboringen naar mogelijk nieuwe gasvelden voorzien.

Bronnen

1. https://www.sodm.nl/sectoren/olie--en-gaswinning
2. https://www.onsaardgas.nl/alles-over-aardgas/
3. https://www.canonvannederland.nl/nl/gasbel
4. https://www.tno.nl/nl/newsroom/2024/09/nederlandse-gasproductie-daalt-verder/
5. https://milieudefensie.nl/wonen-zonder-gas/geschiedenis-van-aardgas-in-groningen
6. https://www.redhat.com/en/blog/how-to-secure-cloud-native-applications-with-hashicorp-vault-and-cert-manager
7. https://www.cyberark.com/what-is/cert-manager/