Luchtkwaliteit in Nederland: Fijnstof en stikstofdioxide in steden

De luchtkwaliteit in Nederland laat op veel plekken te wensen over. De westkant van Rotterdam, inclusief Schiedam en Vlaardingen, komt als meest vervuilde regio naar voren. Dat blijkt uit onderzoek van journalistiek platform Pointer (KRO-NCRV). Op veel plekken zijn de concentraties stikstofdioxide en fijnstof meer dan twee keer hoger dan de door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vastgestelde advieswaarden. Fijnstof en stikstof zijn verreweg de meest aanwezige luchtvervuilende stoffen en zorgen daarom ook voor de meeste gezondheidsschade.

Fijnstof en stikstofdioxide: De belangrijkste luchtvuile stoffen

Fijnstof (PM2,5 en PM10) en stikstofdioxide (NO2) zijn de belangrijkste luchtvuile stoffen in Nederland. Volgens de bronnen van fijnstof in Nederland is het verkeer (onder andere weg-, rail- en scheepvaartverkeer) verantwoordelijk voor ongeveer 29% van de uitstoot van fijnstof PM10. Vooral door uitlaatgassen en slijtage van banden. Ook landbouw (~19%) en overige industrie (~18%) zijn belangrijke bronnen. Voor fijnstof PM2,5 is het verkeer de grootste bron (~35%), samen met consumenten (~35%), gevolgd door overige industrie (17%). Voor stikstofoxiden (NO2) is het vooral weg- en overige verkeer (circa 70%) en landbouw (circa 12%) dat de belangrijkste bronnen vormen.

De concentraties van deze stoffen overschrijden in veel steden de normen van de WHO. In Schiedam is de lucht 2,15 keer zo vies als de advieswaarden samen toestaan. Bewoners hebben te maken met zware scheepvaart voor de deur en chemie aan de overkant van het water. Er ligt een vliegveld, meerdere snelwegen en het is een dichtbevolkt gebied met de nodige houtkachels in de buurten.

De ergste plekken in Nederland

De top 10 gemeenten met de meest vuile lucht in Nederland zijn:

• Schiedam (Zuid-Holland) – Vervuilingsscore: 2,15
• Rijswijk (Zuid-Holland) – 2,08
• Ridderkerk (Zuid-Holland) – 2,04
• Delft (Zuid-Holland) – 2,03
• Utrecht (Utrecht) – 2,01
• Papendrecht (Zuid-Holland) – 2,01
• Vlaardingen (Zuid-Holland) – 2,01
• Rotterdam (Zuid-Holland) – 2,00
• Barendrecht (Zuid-Holland) – 1,99
• Hendrik-Ido-Ambacht (Zuid-Holland) – 1,98

Deze gemeenten vallen onder de ranglijst van de ergste luchtkwaliteit. In de regio’s rondom de Randstad en Noord-Brabant is de fijnstof concentratie het hoogst. Dit komt door drukke snelwegen, grootschalige industrieën en een hoge bevolkingsdichtheid. Ook de aanwezigheid van luchthavens (denk aan Schiphol) en scheepshavens versterkt de hoeveelheid fijnstof in de lucht.

Gezondheidseffecten van luchtvervuiling

Luchtvervuiling is wereldwijd een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. In Nederland veroorzaakt het jaarlijks duizenden vroegtijdige overlijdens. Mensen die langdurig worden blootgesteld aan hoge concentraties fijnstof en stikstofdioxide lopen meer risico op astma, hart- en vaatziekten, beroertes en longkanker. Vooral kinderen en ouderen zijn extra kwetsbaar.

Volgens de GGD sterven Nederlanders gemiddeld tien maanden eerder door vervuilde lucht. Ook kost het de samenleving miljarden aan zorg en ziekteverzuim. Het risico dat iemand sterft door fijnstof neemt met 7 procent toe per stijging van 5 mcg/m3. “Dat is het verschil tussen een drukke straat in de stad en een plek zonder invloed van verkeer”, zegt onderzoeker Rob Beelen tegen de NOS.

Maatregelen en uitdagingen

De gemeente Rotterdam heeft al diverse maatregelen genomen, zoals strengere milieuzones en eisen aan bedrijven, en het aanbieden van stopcontacten voor schepen aan de kade, zodat zij hun dieselgeneratoren kunnen uitschakelen. Echter, er is ook kritiek op de grote cruiseschepen die de stad aandoen en nog niet verplicht zijn om hun generatoren uit te schakelen. Het college van Rotterdam wil in gesprek met het Rijk om de nieuwe, strengere normen te halen.

De luchtkwaliteit in Nederland is de laatste vijftig jaar flink verbeterd. Maar in 2030 komen er nieuwe EU-normen die een stuk strenger zijn dan nu. Voor Rotterdam, met zijn haven en zware industrie is dat een flinke uitdaging. “We komen in de buurt, maar we moeten nog wel extra stappen nemen om daar te komen”, zegt Peter van Breugel van de DCMR, de omgevingsdienst waar onder meer Rotterdam onder valt. “We kunnen bepaald niet achterover zitten. En dat willen we ook niet.”

Luchtkwaliteit en woonomgeving

De luchtkwaliteit is belangrijk voor nieuwe woonomgevingen. Schone lucht is belangrijk voor onze gezondheid. Maar het ademen van schone lucht is nog belangrijker voor mensen met luchtwegklachten, astma of allergieën. Daarom gaan steeds meer mensen op zoek naar schone lucht als ze een huis zoeken.

De luchtkwaliteit verschilt van plek tot plek, mede afhankelijk van de hoeveelheid aanwezige industrie, verkeer en landbouw. Twijfel je tussen twee huizen en ben je gevoelig voor luchtwegklachten? Misschien geeft de luchtkwaliteit wel de doorslag.

Conclusie

De luchtkwaliteit in Nederland blijft een belangrijk onderwerp voor zowel burgers als beleidshouders. De ergste plekken in het land zijn vooral geconcentreerd rondom de Randstad en Noord-Brabant. De concentraties van fijnstof en stikstofdioxide overschrijden in veel steden de normen van de WHO. De gezondheidseffecten zijn groot, met duizenden vroegtijdige sterfgevallen per jaar. De gemeenten en overheden nemen maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren, maar de uitdagingen zijn groot, vooral in dichtbevolkte gebieden. De kwaliteit van de lucht is daarom van cruciaal belang bij het kiezen van een nieuwe woning.

Bronnen

1. https://pointer.kro-ncrv.nl/schiedam-slechtste-luchtkwaliteit-nederland-ook-delft-utrecht-scoren-slecht
2. https://www.rodi.nl/alphenaandenrijn/nieuws/435945/adem-in-maar-liever-niet-hier-de-vieste-lucht-van-nederland-v
3. https://www.extremeairproducts.nl/fijnstof-kaart-nederland/?srsltid=AfmBOopFJUipbTmbhGv6pki49t8i1hw2-GvPCz2XuWAi5OAouxVXeZvw
4. https://pointer.kro-ncrv.nl/hier-vind-je-vieste-lucht-nederland-luchtkwaliteit-jouw-buurt
5. https://www.atlasleefomgeving.nl/check-je-plek
6. https://www.rivm.nl/lucht/luchtkwaliteit-Nederland
7. https://milieudefensie.nl/recht-op-gezonde-lucht/hoe-vervuild-is-de-lucht-in-mijn-straat
8. https://www.comunidad.madrid/
9. https://www.atlasleefomgeving.nl/actuele-luchtkwaliteitsindex-lki-in-nederland-rivm