Het eerste dorp in Nederland dat bevrijd werd: een historische discussie

De bevrijding van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog is een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van het land. De strijd voor vrijheid begon op 12 september 1944, toen de eerste Nederlandse plek werd bevrijd. Het dorp Mesch in de gemeente Eijsden-Margraten wordt vaak aangewezen als het eerste dorp dat op de Nederlandse bodem van de Duitse bezetter werd bevrijd. Toch blijft de discussie over welk dorp precies het eerst bevrijd werd, een onderwerp van historische verwarring en onzekerheid. Dit artikel onderzoekt de feiten, bronnen en betekenis van deze historische gebeurtenis, waarbij zowel Mesch als Noorbeek en andere regio’s worden besproken.

De oorlogssituatie in 1944

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Nederland op 10 mei 1940 binnengevallen door de Duitsers. De strijd duurde slechts vijf dagen, waarna de bezetting begon. Tijdens de jaren die volgden, was de Duitse overheersing zware en onzeker. Pas in de lente van 1944 begon de oorlog een wending te nemen, met de invallen van de geallieerde troepen in Normandië op 6 juni 1944. Hierop volgde een snelle opmars naar het noorden, waardoor het Duitse leger in Nederland steeds verder werd teruggedreven.

De bevrijding van Mesch

De Amerikaanse soldaat Roy L. Booher, die in Noorbeek sneuvelde, wordt als het eerste oorlogsslachtoffer tijdens de bevrijding op Nederlandse bodem aangemerkt. Het monument voor hem ligt op de plek waar hij sneuvelde. Dit duidt erop dat de gevechten in Noorbeek niet onbelangrijk zijn geweest, maar het blijft onduidelijk of het dorp op 12 september al volledig bevrijd was.

De bevrijding van Mesch had een grote impact op de oorlogssituatie. De snelle opmars van de geallieerde troepen na de bevrijding van Mesch, Noorbeek en Mheer, was een belangrijke stap in de opmars naar Duitsland. De bevrijding van Limburg begon op 12 september 1944, en binnen een week was de regio onder de voet gelopen door de Amerikaanse voorhoede.

De gevechten in de regio werden gevoeld door de bevolking. In Mesch werden de soldaten meteen geïsoleerd en gevechtsgereed. De bewoners hadden zich al voorbereid op de komende strijd, en waren goed op de hoogte van de Duitse bewegingen. De gevechten in de regio waren niet zonder gevolgen, want er vielen veel doden en gewonden, en de schade aan het dorp was groot.

De bevolking van Mesch had het moeilijk tijdens de bezetting. De Duitsers hielden zich in de regio schuil, en de militaire activiteiten waren intensief. De Duitsers groeven putten in de berm en wei achter doornhagen, en de bewoners hielden zich schuil in de kelders. De situatie was onzeker, en de angst voor de Duitsers was groot.

De discussie over het eerste dorp

De onduidelijkheid over welke gemeente zich het eerst bevrijd mag noemen, kenschetst de chaotische situatie van dat moment. In België is zelfs een dorp met 2 monumenten waarop verschillende bevrijders worden genoemd.

Jef Wetsels uit Moerslag was één van de pioniers op het gebied van studie naar de bevrijding van de grensstreek. Volgens hem is de claim van Mesch als eerst bevrijde dorp de juiste: het wordt ondersteund door Amerikaanse oorlogsjournaals uit die tijd. Hij woont in 1944 bij zijn ouders op de boerderij in Moerslag. Wetsels: “De bevrijding kwam stilletjes dichterbij. Op 8 en 9 september viel Luik. De kanonnen daar kon je horen. Toen ik op de 12e de koeien had gemolken en had ontbeten, hoorde ik geweervuur uit de richting van Mesch. Dat was iets heel bijzonders. Je hoorde het gevecht. Geen lange halen met de mitrailleur. Maar korte schotenwisselingen, waarna soldaten weer in de dekking gingen.”

Mesch is dus de eerste plaats in Nederland die zich bevrijd mag noemen, ook al is het dorp in 1943 bij Eijsden gevoegd. Vanuit Noorbeek stuurt de burgemeester het eerste bevrijdingstelegram aan de koningin, ook al wordt er nog gevochten. En Mheer is de eerste Nederlandse gemeente die helemaal is bevrijd van de Duitsers.

De rol van de Amerikanen

De Amerikanen rukten op naar Maastricht en Gulpen. Maastricht mag zich 2 dagen later de eerste bevrijde stad in Nederland noemen. Het duurt nog tot 5 mei 1945, als de Duitse capitulatie officieel is, dat heel Nederland zich bevrijd mag noemen.

De Amerikaanse soldaten, met name de 30e divisie, beter bekend als de ‘Old Hickory’-divisie, speelden een cruciale rol in de bevrijding van Nederland. Op 12 september 1944 staken de geallieerde troepen de Belgisch-Nederlandse grens in Zuid-Limburg over om Nederland te bevrijden van Nazi-Duitsland. De Limburgse gemeente Noorbeek wordt als eerste Nederlandse gemeente bevrijd door de Geallieerden. De hoop op een snelle bevrijding groeit in Nederland.

De rol van de burgemeester van Noorbeek

De burgemeester van Noorbeek, Joseph Nahon, stuurde om 17:30 uur een telegram naar de koningin in Londen waarin hij de bevrijding van zijn dorp bekend maakte. Hoewel er op dat moment nog wordt geschoten aan de dorpsrand, stuurt Nahon als eerste Nederlandse burgemeester een telegram naar de koningin in Londen waarin hij de bevrijding van zijn dorp bekend maakte. Zo’n telegram is vanuit Mesch eerder die dag niet verstuurd, daardoor is ten onrechte lang aangenomen dat Noorbeek eerder bevrijd was.

De invloed van de bevrijding

De invloed van de bevrijding van Mesch op de oorlogssituatie was groot. De snelle opmars van de geallieerde troepen na de bevrijding van Mesch, Noorbeek en Mheer, was een belangrijke stap in de opmars naar Duitsland. De bevrijding van Limburg begon op 12 september 1944, en binnen een week was de regio onder de voet gelopen door de Amerikaanse voorhoede.

De gevechten in de regio werden gevoeld door de bevolking. In Mesch werden de soldaten meteen geïsoleerd en gevechtsgereed. De bewoners hadden zich al voorbereid op de komende strijd, en waren goed op de hoogte van de Duitse bewegingen. De gevechten in de regio waren niet zonder gevolgen, want er vielen veel doden en gewonden, en de schade aan het dorp was groot.

De discussie over het eerste dorp

De discussie over welk dorp precies het eerst bevrijd werd, blijft vanwege onduidelijkheid in bronnen en getuigenissen van de tijd. De bronnen suggereren dat Mesch inderdaad het eerste dorp was dat in Nederland van de Duitse bezetter werd bevrijd. In de bron van de website 12-09-1944.nl staat duidelijk vermeld dat op 12 september 1944 de Amerikaanse soldaten het dorp Mesch binnendrongen. Dit gebeurde vlak na de grens, en het dorp werd als eerste in Nederland bevrijd. Daarnaast wordt verwezen naar de Amerikaanse oorlogsjournaals uit die tijd, die de claim ondersteunen dat Mesch het eerste dorp was dat van de Duitse bezetter bevrijd werd.

De historicus Bèr Pachen, van Stichting Eijsdens Verleden, bevestigt dat Mesch op 12 september 1944 als eerste in Nederland volledig bevrijd werd. Volgens hem is het onwaarschijnlijk dat Noorbeek eerder bevrijd werd, ook al stuurde de burgemeester van Noorbeek om 17:30 uur een telegram naar de koningin in Londen dat Noorbeek als eerste dorp werd bevrijd. In werkelijkheid was er op dat moment nog steeds strijd in en rond Noorbeek, waardoor de plek niet volledig bevrijd was.

De invloed van de bevrijding

De invloed van de bevrijding van Mesch op de oorlogssituatie was groot. De snelle opmars van de geallieerde troepen na de bevrijding van Mesch, Noorbeek en Mheer, was een belangrijke stap in de opmars naar Duitsland. De bevrijding van Limburg begon op 12 september 1944, en binnen een week was de regio onder de voet gelopen door de Amerikaanse voorhoede.

De gevechten in de regio werden gevoeld door de bevolking. In Mesch werden de soldaten meteen geïsoleerd en gevechtsgereed. De bewoners hadden zich al voorbereid op de komende strijd, en waren goed op de hoogte van de Duitse bewegingen. De gevechten in de regio waren niet zonder gevolgen, want er vielen veel doden en gewonden, en de schade aan het dorp was groot.

Conclusie

De bevrijding van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog is een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van het land. De strijd voor vrijheid begon op 12 september 1944, toen de eerste Nederlandse plek werd bevrijd. Het dorp Mesch in de gemeente Eijsden-Margraten wordt vaak aangewezen als het eerste dorp dat op de Nederlandse bodem van de Duitse bezetter werd bevrijd. Toch blijft de discussie over welk dorp precies het eerst bevrijd werd, een onderwerp van historische verwarring en onzekerheid. Dit artikel onderzoekt de feiten, bronnen en betekenis van deze historische gebeurtenis, waarbij zowel Mesch als Noorbeek en andere regio’s worden besproken.

Bronnen

1. De oorsprong van de fiets in Nederland: van hoge bi tot fietsland
2. Bevrijders aan de grens. Over plekken van hoopvol herinneren
3. Noorbeek als eerste gemeente van Nederland bevrijd door de geallieerden
4. De onduidelijkheid over welke gemeente zich het eerst bevrijd mag noemen
5. Goddank!': eerste Nederlandse dorp bevrijd
6. In het kleine Mesch begon iets groots: de bevrijding van Nederland
7. Niet Mesch of Noorbeek, maar boerderij in Laag-Caestert 80 jaar geleden als eerste bevrijd
8. eerste
9. eerste
10. Bevrijding van Nederland
11. Lijst van eersten