Duurzame Steden in Nederland: Innovatie en Uitdagingen in 2018

In 2018 stond Nederland centraal in het debat over duurzame steden. De stad Nijmegen wist in dat jaar de titel 'Groene Hoofdstad van Europa' te bemachtigen, wat een belangrijke doorbraak betekende voor de Nederlandse stedelijke ontwikkeling. De Europese Commissie erkende Nijmegen voor haar innovatieve benadering van duurzaamheid, met name op het gebied van groene ruimtes, duurzame mobiliteit en betrokkenheid van burgers. Dit artikel beschouwt de status van duurzame steden in Nederland, met name in het licht van de gebeurtenissen van 2018, en analyseert de rol van verschillende steden, beleid, en initiatieven in het bereiken van duurzaamheidsdoelen.

Nijmegen: Een Voorbeeld van Duurzame Stad

Nijmegen was in 2018 de eerste Nederlandse stad die de titel ‘Groene Hoofdstad van Europa’ wist te bemachtigen. De stad stond op de lijst van eerdere winnaars, waaronder Essen, Ljubljana, Bristol, en Stockholm. Het succes van Nijmegen was gebaseerd op haar ambitie om de inwoners te verbinden door samenwerking met bedrijven en burgers aan 282 projecten gericht op groen en duurzame ontwikkeling. Deze projecten werden verdeeld over vijf kernthema’s: 1. Samen gezond en groen, 2. Blij met zon en wind, 3. Leven met water, 4. Alles is van waarde en 5. Duurzaam op weg.

Een van de belangrijkste aspecten van Nijmegen was haar focus op duurzame mobiliteit. In 2016 werd de stad uitgeroepen tot de ‘fietsstad van Nederland’. Het doel was om 20 kilometer aan extra snelfietspaden te realiseren, waarmee Nijmegen aansloot bij de huidige 60 kilometer snelfietspaden. Deze paden worden veel gebruikt, met 65% van het Nijmeegse woon-werkverkeer dat gebruik maakt van deze routes.

Naast duurzame mobiliteit had Nijmegen ook veel aandacht voor groene ruimtes en het creëren van een betere luchtkwaliteit. De stad had een groene wandelroute van 20 kilometer, die langs de ‘groene hotspots’ van de stad liep, zoals het Rivierpark en de Stadswaard. Deze route was ook gericht op het tonen van de groene activiteiten die in 2018 centraal stonden in de stad. De Europese Commissie was zeer onder de indruk van de toekomstplannen van Nijmegen en hoopte dat andere steden in Nederland geïnspireerd zouden raken door de visie van de stad.

Duurzaamheid in Amsterdam en Rotterdam

Amsterdam en Rotterdam, twee van de grootste steden in Nederland, hadden in 2018 een sterke positie in de wereldwijde duurzaamheidsindex. Volgens de vijfde editie van de Arcadis Sustainable Cities Index 2022, stond Amsterdam op de tiende plek en Rotterdam op de twaalfde plek. Beide steden scoorden hoog op het gebied van duurzaam afvalbeheer, met een positie in de top 5. Amsterdam kreeg een hoge beoordeling op basis van de kwaliteit van infrastructuur, transport, en digitale connectiviteit, terwijl Rotterdam hoog scoorde op groen in de stad en duurzame mobiliteit.

Echter, de positie van Amsterdam en Rotterdam was niet volledig onvermijdelijk. In de context van de duurzaamheid in Europa, bleven steden zoals Oslo, Stockholm, Tokio, en Berlijn de top vullen. De Europese steden bleven goed presteren op het gebied van duurzaamheid, met onder meer Oslo als meest duurzame stad. De positie van Nederlandse steden bleef echter van belang, aangezien ze hun bijdrage leverden aan het bereiken van de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDGs) van de Verenigde Naties.

Duurzame Steden en de SDGs

De Verenigde Naties heeft in 2015 de SDGs vastgesteld, waaronder SDG 11: ‘Duurzame steden en gemeenschappen’. Dit doel stelt het inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam maken van steden en menselijke nederzettingen. In Nederland wordt het volgen van deze SDGs op verschillende manieren gevolgd. Het dashboard van SDG 11 bevat indicatoren die horen bij dit doel, zoals het aandeel bevolking dat leeft in inadequate huisvesting, het aandeel van de bevolking met toegang tot openbaar vervoer, en het aandeel publiek toegankelijke open ruimte binnen de bebouwde kom.

In Nederland is het aandeel van de bevolking dat leeft in adequaat wonen relatief laag. Volgens cijfers uit 2022 woonde 85,8 procent van de Nederlandse bevolking in een woning zonder echt ernstige gebreken. Het aandeel van de bevolking dat de woonlasten als erg zwaar ervaart, is echter toegenomen. Dit is echter nog steeds het laagste percentage van de EU. De energiecrisis heeft invloed gehad op de woonlasten, aangezien de prijzen van energie in het tweede halfjaar van 2022 stijgen. De vraag naar de woonlasten is in het eerste halfjaar van 2022 gesteld, waardoor de gevolgen van de crisis nog beperkt zichtbaar zijn.

Duurzame Mobiliteit en Openbaar Vervoer

Duurzame mobiliteit is een van de belangrijkste onderdelen van duurzame steden. In Nederland zijn er verschillende initiatieven gericht op het vergroten van duurzame mobiliteit, waaronder het aanleggen van snelfietspaden, het uitvoeren van elektrische bussen, en het stimuleren van het gebruik van fietsen en fietspaden. In Nijmegen is de focus op duurzame mobiliteit vooral gericht op het vergroten van de fietsinfrastructuur en het verbeteren van het openbaar vervoer.

In de regio Arnhem-Nijmegen rijden er geen bussen op diesel meer sinds 2013. Dit was een van de eerste regio’s in Nederland die de CO2-uitstoot van hun openbaar vervoer beduidend konden reduceren. De bussen in de regio rijden op groengas, dat door afvalverwerker ARN in Nijmegen wordt verwerkt uit regionaal GFT-afval. Hoewel elektrische bussen in opkomst zijn, is Nijmegen nog steeds een voorbeeld van duurzame mobiliteit in Nederland.

Groene Ruimtes en Biodiversiteit

Groene ruimtes spelen een cruciale rol in het creëren van duurzame steden. In Nederland zijn er verschillende projecten gericht op het vergroten van groene ruimtes, zoals de ‘Tiny Forest’-projecten van IVN. Een Tiny Forest is een dichtbegroeid, inheems bos ter grootte van een tennisbaan, dat zowel voor mensen als dieren nuttig is. Deze projecten vergroten de waterbergingscapaciteit, verbeteren de luchtkwaliteit, en dragen bij aan de biodiversiteit.

Daarnaast is er ook het project ‘Gezonde Buurten’, dat gericht is op het creëren van gezonde omgevingen voor kinderen en buurtbewoners. Dit project bevat educatief en eetbaar groen en heeft een sterke focus op het bouwen van een lokaal netwerk. In het kader van dit project zijn in totaal twaalf Gezonde Buurten in acht gemeenten gerealiseerd.

Conclusie

In 2018 was Nederland actief in het creëren van duurzame steden, met name Nijmegen als een voorbeeld van innovatie en betrokkenheid van burgers. De stad stond op de lijst van eerdere winnaars van de Europese Groene Hoofdstad, en had een sterke focus op duurzame mobiliteit en groene ruimtes. Amsterdam en Rotterdam hadden een sterke positie in de wereldwijde duurzaamheidsindex, met een positie in de top 5 op het gebied van duurzaam afvalbeheer. De SDGs, waaronder SDG 11, vormen een belangrijk kader voor het creëren van duurzame steden in Nederland.

Bronnen

1. Duurzame Steden en de Europese Commissie
2. Projecten Duurzame en leefbare steden en stedelijke gebieden
3. Nederland buiten top 10 meest duurzame steden-index Arcadis
4. De Groene Hoofdstad van Europa
5. Duurzame steden en gemeenschappen – SDG 11
6. Duurzame steden en het IVN-beleid
7. Duurzame mobiliteit in Nijmegen
8. Duurzame steden en SDG 11
9. Duurzame steden en innovatie