Fietsen importeren naar Nederland: kosten, regelgeving en praktische tips
juli 9, 2025
In Nederland is de ruimtelijke structuur van gemeenten sterk beïnvloed door de ontwikkeling van dorpen en kernen. Het concept van kernen, oftewel bevolkingskernen, speelt een cruciale rol in de bevolkingsontwikkeling en de verdere ruimtelijke ordening. De bronnen laten zien dat de bevolkingsgroei en -krimp van kernen sterk variëren, afhankelijk van de grootte van de kern en de regio. In deze artikel worden de belangrijkste trends, kenmerken en ontwikkelingen van dorpen en kernen in Nederland behandeld, gebaseerd op de opgesomde bronnen.
Bevolkingsontwikkelingen van kernen tussen 2011 en 2021
Tussen 2011 en 2021 nam het aantal inwoners in veel kernen af. Volgens gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) was de bevolkingskrimp vooral in de kleinere kernen van toepassing. Bijna 55 procent van de kleinste kernen (tot 1.000 inwoners) had te maken met afname. Dit is een duidelijke trend, vooral in Noord-Nederland. In West-Nederland daalde het aantal inwoners in 30 procent van de kernen, terwijl dit in Noord-Nederland bij 67 procent van de kernen het geval was.
De bevolkingsontwikkeling hangt sterk samen met de grootte van de kern in 2011. Hoe kleiner de kern, hoe vaker deze te maken kreeg met bevolkingskrimp. In de grotere kernen nam het aantal inwoners doorgaans toe. De sterkste bevolkingskrimp vond plaats in Noord-Nederland, waar 66,8 procent van de kernen in de regio minder inwoners had. In West-Nederland was dit 30,2 procent, en in Zuid-Nederland 44,4 procent.
Kleine kernen in de praktijk: een voorbeeld uit Friesland
De Kleine Kernen Aanpak, ontwikkeld in samenwerking met de provincie Friesland, is een oplossing voor de uitdagingen waarvoor kleine dorpen staan. Deze aanpak richt zich op de bouw van nieuwe woningen in kleine kernen. In Friesland zijn er ruim 700 kleine kernen en buurtschappen, die een belangrijke woonfunctie vervullen. De aanpak is gericht op het standaardiseren van processen en het delen van kennis, zodat gemeenten, marktpartijen en corporaties efficiënter kunnen samenwerken. Dit is vooral van belang voor regio’s met veel kleine kernen, zoals Friesland.
De Kleine Kernen Aanpak is gericht op het bevorderen van een evenwicht tussen grootschalige en kleinschalige woningbouw. De aanpak is gericht op duurzame ontwikkeling en het behouden van de karakteristieke kenmerken van het platteland. De samenwerking tussen de provincie, gemeenten en het Rijk is hierbij cruciaal. In de praktijk heeft deze aanpak al bewezen dat het mogelijk is om in kleine dorpen toch woningen te bouwen, ook wanneer de gemeenten beperkte middelen hebben.
Regionale verschillen en invloed op de ruimtelijke structuur
De bevolkingsontwikkelingen variëren sterk per regio. In Noord-Nederland zijn de kleinere kernen het meest kwetsbaar voor bevolkingskrimp. In de oostelijke helft van Drenthe was de bevolkingskrimp groter, en ook in de grotere kernen van Emmen en Coevorden was sprake van afname. In West-Nederland groeide de bevolking in veel kernen, terwijl de kernen in Noord-Nederland vooral met krimp te maken hadden.
Deze regionale verschillen hebben ook invloed op de ruimtelijke structuur van gemeenten. In veel gemeenten bestaan verschillende bevolkingskernen, zoals steden, dorpen of gehuchten. In de Friese gemeente Súdwest Fryslân bijvoorbeeld zijn er 56 kernen, waarvan de steden Sneek en Bolsward de grootste zijn. In sommige gevallen overschrijden kernen de gemeentegrenzen, zoals Groot-Amsterdam en Groot-Leiden.
Bevolkingsontwikkelingen en de invloed op woningbouw
De krimp in bevolkingskernen heeft ook gevolgen voor de woningbouw. In veel kleine dorpen is er behoefte aan betaalbare woningen, maar de gemeenten hebben vaak te maken met tekorten aan capaciteit en middelen. De Kleine Kernen Aanpak helpt hierbij door de samenwerking tussen gemeenten, het Rijk en marktpartijen te versterken. Dit maakt het mogelijk om sneller te bouwen en de behoeften van de inwoners te voldoen.
De aanpak is gericht op het bevorderen van een evenwicht tussen grootschalige en kleinschalige woningbouw. In kleine dorpen is de aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit en het behouden van het karakter van het dorp belangrijk. De samenwerking tussen de betrokken partijen zorgt ervoor dat er weloverwogen keuzes worden gemaakt voor de toekomst van de kernen.
De invloed van bevolkingsontwikkelingen op de ruimtelijke ordening
De bevolkingsontwikkelingen hebben ook gevolgen voor de ruimtelijke ordening. Het is belangrijk om te beseffen dat het platteland niet leegloopt, maar juist in balans moet worden gehouden. In veel kleine dorpen is de toekomst van de kern afhankelijk van de juiste maatregelen. De aanpak van de Kleine Kernen Aanpak helpt hierbij door een strategische aanpak te ontwikkelen die gericht is op duurzame groei en het behouden van de kernen.
De ruimtelijke ordening moet ook rekening houden met de veranderingen in de bevolkingsontwikkelingen. In veel gevallen is er sprake van een sterke samenhang tussen de grootte van de kern en de ontwikkeling in de tien jaar daarna. Grotere kernen groeien vaker, terwijl kleinere kernen vaker krimpen. Dit betekent dat er aandacht moet zijn voor de verantwoording van de kernen in de ruimtelijke structuur.
Conclusie
De bevolkingsontwikkelingen van dorpen en kernen in Nederland zijn sterk beïnvloed door regionale verschillen en de grootte van de kern. De krimp in kleinere kernen is vooral in Noord-Nederland opvallend, terwijl het westen en zuiden van Nederland meer groei zien. De Kleine Kernen Aanpak biedt een oplossing voor de uitdagingen waarvoor kleine dorpen staan. Door samenwerking tussen gemeenten, marktpartijen en het Rijk kan er op een efficiënte manier gewerkt worden aan de toekomst van de kernen. De invloed van de bevolkingsontwikkelingen op de ruimtelijke structuur is aanzienlijk, en het is belangrijk om de balans tussen groei en krimp te handhaven.