De Oorsprong van Beschermde Natuurgebieden in Nederland
juli 9, 2025
Sint-Maarten is een klein dorp dat zich bevindt in de gemeente Schagen, in de provincie Noord-Holland. Het dorp heeft een rijke geschiedenis en is betrokken bij verschillende culturele en religieuze tradities. Hoewel Sint-Maarten vooral bekend staat om zijn feesten op 11 november, is het ook een interessant bestemming voor wie geïnteresseerd is in historische gebouwen, landschappen en lokale tradities.
Historische en culturele achtergrond
Sint-Maarten heeft zijn oorsprong in de middeleeuwen. Het dorp lag ooit aan de zee en was een van de oudste dorpen in de regio. In de loop van de eeuwen is het dorp meerdere keren verwoest en herbouwd. Het is vanaf 1990 onderdeel geworden van de gemeente Schagen, waardoor het dorp zich ontwikkeld heeft tot een rustig en charismatisch plekje in de Noord-Hollandse regio.
Een van de meest opvallende historische gebouwen in Sint-Maarten is de Hervormde kerk, die in 1627 kerkelijk onafhankelijk werd van Sint-Maarten. De kerk is een eenbeukige vroeg-16e-eeuwse kerk, waarvan de toren en het koor in 1839 zijn gesloopt. De huidige half-ingebouwde toren met balustrade en ingesnoerde spits verrees in 1865 en bevat een door Jacob Noteman gegoten klok (1635). De consistoriekamer is rond 1900 toegevoegd. In 1984-1985 is de kerkbepleistering uit 1865 verwijderd. Het tongewelf en het kerkmeubilair dateren uit 1839. Verder bevat de kerk een preekstoel (tweede kwart 18e-eeuwen) en een door P.J. Adema gebouwd orgel (1871). De onderwijzerswoning en de pastorie zijn neoclassicistisch van vorm.
Bij Sint-Maarten ligt ook de Polder Burghorn, die op een van de wandelroutes van het dorp ligt. De paarse route loopt terug langs het Schagerwiel en omvat diverse landschappelijke elementen, waaronder groenstroken, sportvelden en de Westfriese Omringdijk.
Sint-Maartenfeest: Tradities en Feesten
Het feest van Sint-Maarten wordt gevierd in verschillende delen van Nederland, Vlaanderen, Noord-Frankrijk en delen van Duitsland. De tradities variëren per regio, maar er zijn wel enkele vaste elementen. De belangrijkste traditie is dat kinderen met lampionnen langs de deuren gaan en liedjes zingen, waarna ze beloond worden met snoepgoed. Daarnaast zijn er ook vreugdevuren en optochten, die vaak plaatsvinden in de avond.
De oorsprong van Sint-Maarten ligt niet per definitie in de verering van Maarten van Tours. Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van het feest. Eén theorie stelt dat het feest een winterfeest is dat gerelateerd is aan de oogst en de herfst, waarbij er vuren werden aangestoken en offers werden gebracht om het land en het vee vruchtbaarder te maken. De kerk zou dit gebruik hebben overgenomen om zo het vertrouwen van de niet-christelijke bevolking te winnen.
Een ander verhaal gaat over de lichtjes. Het rijdier van Sint-Maarten zou 's avonds zijn weggelopen. Behulpzame dorpelingen gingen het dier toen met lichtjes zoeken. Vandaar dat de kinderen nu nog steeds met lichtjes langs de deur gaan. Het oudst overgeleverde kinderliedje stamt uit het begin van de zeventiende eeuw. Het liedje is onder andere vermeld in het katholiek instructieboekje ‘Den christelicken hvys-hovder’ van Joannes David.
De populairste versie van het liedje is:
Sinte Sinte Maarten;
De koeien dragen staarten;
De koeien dragen horens;
De kerken dragen torens;
De torens dragen klokken;
De meisjes dragen rokken;
De jongens dragen broeken;
Oude wijven die veel kijven dragen schorteldoeken.
Sint-Maarten en de kerk
De heilige Sint-Martinus, Maarten van Tours, werd in 316 geboren in Savaria, Hongarije. Maarten sloot zich aan bij het Romeinse leger. Volgens de legende trof hij bij de stadspoorten van de Franse stad Amiens een bedelaar aan. Maarten had medelijden met de man. Hij trok zijn zwaard, sneed zijn rode mantel in tweeën en schonk een helft aan de bedelaar. Deze bedelaar zou de belichaming van Jezus zijn en hebben gezegd: ‘Ik was naakt en gij hebt mij gekleed.’
Maarten bekeerde zich tot het christendom en stichtte in Pointiers het eerste Franse klooster. In 371 werd hij verkozen tot bisschop van Tours. Op 8 november 397 stierf hij in Candes-Saint-Martin. Na zijn dood werd hij op steeds grotere schaal vereerd; in de Middeleeuwen was hij een zeer populaire heilige.
De kerk heeft het Sint-Maartenfeest overgenomen en geïntroduceerd als een feest dat gerelateerd is aan de christelijke tradities. In Lucas 11:33 staat: ‘Niemand steekt een lamp aan en zet die in de kelder of onder de korenmaat, maar op de standaard, opdat wie binnentreden het licht zien.’ Deze tekst werd vaak op 11 november voorgelezen en in de mis besproken. Dit zou voor de bevolking aanleiding zijn geweest voor ‘een lichtjesfeest’.
Sint-Maarten in de hedendaagse tijd
Sinds enkele jaren heeft Sint-Maarten weer een opmars gemaakt in populariteit. In Amsterdam bijvoorbeeld werd het feest al honderden jaren niet meer gevierd, tot het ineens in de buitenwijken opdook. Begin deze eeuw verschenen de eerste lampionnen weer aan de grachten en inmiddels is het ‘Sint-Maartenlopen’ ook in Amsterdam opnieuw een levende traditie.
De tradities van Sint-Maarten worden ook geïntroduceerd in scholen en gezinnen. Het feest is een belangrijk moment voor kinderen om te leren over de geschiedenis en tradities van het land. Het is ook een feest dat gezinnen bij elkaar brengt, waarbij de kinderen van de ouders een beloning krijgen voor hun inspanningen.
Sint-Maarten in de regio
Sint-Maarten ligt aan de Westfriese Omringdijk, aan de voet van de duinen. In de omgeving van Sint-Maarten ligt ook Sint-Maartenszee, een bekende badplaats met brede zandstranden. Hier is ook een beroemde bloeikracht in het voorjaar, waarbij de krokus-, narcissen-, hyacinten- en tulpenvelden tot bloei komen.
De regio rond Sint-Maarten is ook een populair gebied voor wandelingen en fietsrondes. Er zijn verschillende wandelroutes, waaronder de rode, blauwe, oranje, zeegroene, gele en paarse route. Deze routes lopen langs verschillende landschappelijke elementen, waaronder groenstroken, sportvelden, de Westfriese Omringdijk en de Polder Burghorn.
Conclusie
Sint-Maarten is een klein, maar rijk historisch dorp dat een belangrijke rol speelt in de culturele en religieuze tradities van Nederland. Het dorp is een interessante bestemming voor wie geïnteresseerd is in historische gebouwen, landschappen en lokale feesten. Het Sint-Maartenfeest is een belangrijk moment dat gezinnen en kinderen bij elkaar brengt. Het feest heeft ook een religieuze en culturele betekenis, die vaak in de kerk wordt gevierd. Sint-Maarten is een perfecte bestemming voor wie op zoek is naar rust en een rijke geschiedenis.