Afscheid van de F-16: De plek waar de Nederlandse bom viel

De F-16, ook wel ‘Viper’ genoemd, was sinds 1979 een van de belangrijkste straaljagers in de Nederlandse luchtmacht. Na bijna 45 jaar dienst is het vliegtuig in 2024 officieel uit de militaire inventaris verwijderd. Het einde van dit tijdperk werd gevierd met een formatievlucht, maar de herinnering aan de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel blijft levendig. Deze plek ligt in Hawija, een stad in het oosten van Irak, waar op 3 juni 2015 een luchtaanval van een Nederlandse F-16 leidde tot zware schade en talrijke burgerslachtoffers.

De plek waar de Nederlandse F-16-bom viel

De plek waar de bom viel ligt in de oostelijke wijk van Hawija, een stad die destijds in handen was van terreurgroep IS. De luchtaanval richtte zich op een autobommenfabriek, die door IS gebruikt werd om munitie op te slaan. Volgens rapportages van de NOS en NRC leidde de aanval tot zeker zeventig burgerdoden, waarvan veel kinderen. De explosie veroorzaakte een tweede, krachtige explosie, waardoor ook omringende gebouwen werden verwoest. Tijdens het onderzoek van de NOS bleek dat de wijk in de loop van de jaren niet is opgebouwd, en dat er nog steeds brokstukken van ingestorte gebouwen en tientallen autowrakken liggen.

De locatie is nog steeds zichtbaar op foto’s en video’s die verspreid worden door lokale en internationale media. Verslaggever Lex Runderkamp bezoeg de plek en constateerde dat de schade vier jaar na de aanval nog steeds zichtbaar was. Volgens inwoners van Hawija is de wijk nooit volledig hersteld. De meelfabriek is wel opgebouwd, maar de overige gebouwen zijn blijven liggen in hun oorspronkelijke toestand.

De schade en het gebrek aan duidelijkheid

De schade die de aanval veroorzaakte, was enorm. Meer dan 400 gebouwen raakten beschadigd, en er zijn veel mensen gewond geraakt. De schade aan de wijk werd in het verslag van Defensie beoordeeld als niet buitensporig in verhouding tot het verwachte militaire voordeel, maar dit viel niet te bevestigen door de schade die de inwoners erven. De luchtmachtcommandant sprak in zijn verslag alleen over de schade aan gebouwen, en niet over mogelijke burgerdoden.

De oorzaak van de gruwelijke aanval is onduidelijk. Volgens rapportages van de NOS en NRC was er sprake van een misvatting, waarbij de aanval plaatsvond op een gebied dat dichtbij woonwijken lag. De militaire procedure was volgens Defensie in orde, maar het gebrek aan duidelijkheid over de mogelijke burgerdoden leidde tot veel kritiek.

De rol van de Nederlandse luchtmacht

De F-16 had een belangrijke rol gespeeld in diverse militaire missies. Vanaf 1993 namen Nederlandse F-16’s deel aan NAVO-operaties zoals Deny Flight en Deliberate Force in Joegoslavië. In de jaren daarna werkten de vliegtuigen mee aan operaties in Afghanistan, Libië en Irak. In 2015 was de F-16 betrokken bij een luchtaanval op een bommenfabriek in Hawija, wat leidde tot zware schade en burgerslachtoffers.

De F-16 werd in Nederland vervangen door de F-35, die op de vliegbasis Leeuwarden en Volkel gestationeerd is. De F-35 is betrouwbaarder en efficiënter dan de F-16, maar de overgang van het ene naar het andere vliegtuig is niet zonder problemen verlopen. In sommige gevallen blijven F-16’s nog steeds in het luchtruim van Limburg, aangezien België deze toestellen nog tot 2028 gebruikt.

De afscheidsvlucht en het einde van het F-16-tijdperk

De afscheidsvlucht van de F-16 vond op 27 september 2024 plaats, en was een historische dag voor de Koninklijke Luchtmacht. De vlucht was bedoeld om de F-16 te herdenken, maar het slechte weer zorgde ervoor dat de route aangepast moest worden. De formatievlucht moest worden afgebroken boven Buitenpost, waardoor de vlucht niet volledig kon worden voltooid.

De afscheidsvlucht werd gevolgd door een ceremonie op Vliegbasis Volkel. Daar werd ook duidelijk gemaakt dat de F-16’s zijn vervangen door de F-35, en dat een deel van de toestellen naar Oekraïne is gestuurd. De F-35 is de opvolger van de F-16, en zal de luchtmacht in de toekomst beter kunnen beschermen.

De toekomst van de F-16 en de luchtmacht

De F-16 is niet volledig verdwenen uit het militaire landschap. Een deel van de toestellen wordt in Roemenië gebruikt voor opleidingen, en een aantal exemplaren zijn naar Oekraïne gestuurd. De F-16 zal dus nog enige tijd in gebruik blijven, ook al is het einde van het tijdperk ingeluid.

De luchtmacht heeft zich gericht op de overgang naar de F-35, die efficiënter is en betrouwbaarder werkt. De F-35 zal de luchtmacht in de toekomst beter kunnen beschermen, en zal de overgang naar moderne vliegtuigen ondersteunen. De F-16 zal echter altijd een belangrijk deel van de geschiedenis van de luchtmacht vormen.

Conclusie

De plek waar de Nederlandse F-16-bom viel in Hawija, is een pijnlijke herinnering aan de gevolgen van militaire acties. De aanval leidde tot zware schade en talrijke burgerslachtoffers, en blijft een onderwerp van discussie. De F-16, die sinds 1979 in dienst was, is nu uit de militaire inventaris verwijderd, en is vervangen door de F-35. De overgang is niet zonder problemen verlopen, maar de luchtmacht blijft zich richten op de toekomst.

Bronnen

1. Dit is de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel
2. Tekst tweede luitenant Rosalien van Damme
3. F-16 uit militaire inventaris gehaald
4. In Hawija is niemand de Nederlandse bomaanval vergeten
5. Afscheidstournee Nederlandse F-16 loopt deels in de soep door slecht weer
6. Nederland zwaait F-16 uit, maar Limburg nog niet
7. VIDEO: Afscheid van de F-16 ‘Viper’ bij de Koninklijke Luchtmacht
8. De autoriteiten van Hawija bevestigen dit
9. Dat het onderzoek zo lang op zich liet wachten lag in eerste instantie aan Defensie
10. Verslaggever Lex Runderkamp bezocht de plek waar de Nederlandse F-16-bom viel
11. Hoe Nederland groen licht gaf voor een bomaanval waarbij 70 doden vielen
12. Met de kennis van nu blijkt dat een misvatting te zijn geweest