De koudste plek in Nederland: een overzicht van temperaturextremen

In Nederland zijn temperaturextremen een veelvoorkomend fenomeen, met name in de wintermaanden. De koudste plekken in het land zijn vaak bepalend voor de klimaatindicatoren en worden vaak aangeduid als "strenge vorst". Volgens de bronnen is de laagste ooit gemeten temperatuur in Nederland -27,4 graden Celsius, gemeten in Winterswijk op 27 januari 1942. Dit is een van de belangrijkste klimaatdata in Nederlandse geschiedenis, en deel uitmakend van het strenge klimaat in de oorlogswinter van 1942. Dit artikel bespreekt de koudste plekken in Nederland, de historische temperaturextremen en de betekenis van deze koude dagen in het klimaatoverzicht.

De koudste plekken in Nederland

De koudste plekken in Nederland worden bepaald op basis van temperaturextremen, met name de laagste temperaturen die ooit zijn gemeten. De bronnen tonen aan dat de koudste plek in Nederland Winterswijk is geweest, waar op 27 januari 1942 de temperatuur daalde tot -27,4 graden Celsius. Dit is de laagste temperatuur die ooit in Nederland is gemeten. De metingen vonden plaats in de weerhut, wat betekent dat de temperatuur op anderhalve meter hoogte is gemeten. De temperatuur zou op klomphoogte (ongeveer tien centimeter boven de grond) zelfs nog lager kunnen zijn geweest, tot -9,6 graden Celsius, zoals in de bronnen wordt aangegeven.

In de afgelopen jaren zijn er ook andere koude dagen gemeten, waaronder in Drenthe, waar Eelde op 25 januari 2023 de koudste plaats van Nederland was met -6,7 graden Celsius. Deze temperatuur valt in de categorie "matige vorst", wat overeenkomt met temperaturen tussen -5 en -10 graden Celsius. In het geval van strengere vorst, met temperaturen van -10 graden of lager, wordt gesproken over "strenge vorst", wat gemiddeld eens in de twee tot vijf jaar voorkomt.

Historische koudeextremen

De koudeextremen in Nederland zijn al sinds het begin van de metingen in 1906 bekend. De laagste temperatuur die ooit is gemeten in Nederland, -27,4 graden, gebeurde in 1942 en is het meest opvallend in de geschiedenis van het Nederlandse klimaat. Dit was een van de strengste winters in de geschiedenis, met temperaturen die veel onder nul bleven, zelfs in de zuidelijke delen van het land.

In 1929 was er ook een koudegolf die in de geschiedenis een plaatsje innam. Van 11 tot 20 februari was de temperatuur in De Bilt gemiddeld min 9,7 graden. Een week lang vroor het elke dag zeer streng, meer dan 15 graden onder nul. In Winterswijk werd op 14 februari van dat jaar min 21,5 graden gemeten, maar ook Limburg deed deze keer mee met de kou. In Sittard werd min 21,4 graden gemeten en in Gemert min 20,7 graden. Dit was een van de ergste koudegolven in de geschiedenis van Nederland.

In de jaren vijftig en zestig werden er ook extreem koude dagen gemeten. In 1956 was de laagste temperatuur -20,4 graden, terwijl in 2014 de hoogste temperatuur -2,7 graden was. In 2019 brak de hitte de records, waarbij temperaturen boven de 40 graden werden gemeten. Dit was een van de warmste juli’s in de geschiedenis van Nederland.

Klimaatverandering en koudeextremen

De klimaatverandering heeft ook invloed op de koudeextremen in Nederland. Volgens de bronnen is de trend van de minimum temperaturen in Nederland afgenomen, wat betekent dat de koude extremen in de winter zijn gedaald. Dit is in overeenstemming met andere studies over klimaatverandering in Noord-Europa. De bronnen tonen aan dat de koude extremen in Nederland zijn afgenomen, wat overeenkomt met de resultaten van studies van Oldenborgh et al. (2019) die vergelijkbare resultaten vinden voor landen op noordelijke breedtegraden.

Daarnaast nemen de warmte-extremen toe, wat ook in overeenstemming is met de klimaatverandering. In 2019 brak de hitte de records, waarbij temperaturen boven de 40 graden werden gemeten. Dit is het meest opvallend in de geschiedenis van het Nederlandse klimaat. De bronnen tonen aan dat de maximum temperaturen in Nederland zijn toegenomen, wat wijst op een toename van warmte-extremen.

De invloed van koudeextremen op de maatschappij

Koudeextremen hebben invloed op de maatschappij, met name op de gezondheid. De bronnen tonen aan dat hitte- en koudegolven invloed kunnen hebben op de sterftecijfers. In 2003, 2006, 2018 en 2019 werden er sterftecijfers gemeten die gerelateerd zijn aan hittegolven. In het geval van koudeextremen kan de invloed op de gezondheid evenzeer groot zijn, met name bij kwetsbare groepen zoals ouderen en kinderen.

De koudeextremen in Nederland hebben ook invloed op de infrastructuur. De sneeuwval in de winter van 1979, bijvoorbeeld, leidde tot ernstige problemen met het openbare verkeer, met als gevolg dat de sneeuwduinen ontstaan zijn. In 2005 viel er in het zuiden van Friesland een sneeuwdikte van 50 cm, wat het grootste sneeuwdek was sinds de jaren tachtig. In de winter van 1985 en 1987 viel er op verschillende plaatsen in het land plaatselijk een halve meter sneeuw. De koudeextremen hebben dus ook invloed op het verkeer en de infrastructuur.

Conclusie

De koudste plek in Nederland is Winterswijk, waar op 27 januari 1942 de temperatuur daalde tot -27,4 graden Celsius. Dit is de laagste temperatuur die ooit is gemeten in Nederland. De koudeextremen in Nederland zijn sinds 1906 bekend, met de laagste temperatuur in 1942 en de hoogste in 2019. De klimaatverandering heeft invloed op de koudeextremen, met een afname van de minimum temperaturen, maar een toename van de maximum temperaturen. De koudeextremen hebben invloed op de maatschappij, met name op de gezondheid en de infrastructuur.

Bronnen

1. https://www.weer.nl/nieuws/2022/precies-80-jaar-geleden-koudste-dag-ooit-in-nederland
2. https://www.clo.nl/indicatoren/nl058902-temperatuurextremen-in-nederland-1907-2019
3. https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/13344755/vorst-in-drenthe-eelde-was-vannacht-de-koudste-plaats-van-nederland
4. https://klimaatweb.nl/nieuws/temperatuurextremen-in-nederland-1906-2022/
5. https://www.weer.nl/nieuws/2021/noordoost-nederland-beleeft-koudste-valentijnsdag-in-ruim-30-jaar
6. https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/recordkou-en-veel-sneeuw
7. https://www.clo.nl/indicatoren/nl058903-temperatuurextremen-in-nederland-1906-2022
8. https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/koudegolf