Coronavirus in Nederland: Impact op Steden en Maatregelen

De coronacrisis heeft in Nederland een diepe impact gehad op de samenleving, met name op de grote steden. De verspreiding van het virus heeft leiden tot maatregelen die het dagelijks leven aanzienlijk beïnvloed hebben, waaronder het opheffen van sociale activiteiten, het in werking stellen van quarantainemaatregelen en het aanpassen van openbare ruimtes. De invloed van het coronavirus op stedelijke gebieden is in verschillende opzichten onderzocht, waaronder de sterftecijfers, de verspreiding van het virus, en het effect van maatregelen zoals social distancing en het gebruik van digitale tools voor het traceren van besmettingen.

Sterfte en Regionale Verschillen

Tijdens de eerste coronagolf in Nederland overleefden in negen weken (week 11 tot en met week 19 van 2020) bijna 9 duizend meer mensen dan je in die periode zou verwachten. De oversterfte was vooral verhoogd in Limburg en Noord-Brabant. In de tweede golf, die in week 39 tot en met week 47 van 2020 plaatsvond, was de oversterfte naar schatting 3,9 duizend. In die weken was de relatieve oversterfte het hoogst in Zuid-Holland (26 procent), gevolgd door Overijssel (20 procent). In Limburg was de oversterfte tijdens de tweede golf daarentegen laag (5 procent).

Deze cijfers laten zien dat de impact van het virus op verschillende regio’s niet gelijk is. In het zuiden van Nederland was de sterfte aan COVID-19 het hoogst, met gemiddeld 105 overledenen per 100 duizend inwoners, terwijl het noorden het laagste was met gemiddeld 12 per 100 duizend inwoners. Dit duidt op regionale verschillen in de blootstelling aan het virus en de beschikbaarheid van zorg.

Verspreiding van het Virus

De verspreiding van het virus in Nederland is in kaart gebracht via verschillende methoden, waaronder het gebruik van het rioolwateronderzoek en het volgen van de verspreiding via digitale tools. Het RIVM ontvangt per week van alle rioolwaterzuiveringen minstens één monster van het vuile rioolwater. Deze worden in het laboratorium van de Nationale Rioolwatersurveillance (NRS) van het RIVM onderzocht op coronavirusdeeltjes. De gegevens worden gebruikt om de verspreiding van het virus in de gemeenschap in kaart te brengen.

In perioden waar het coronavirus veel rondgaat in het land, zien we het ook veel virusdeeltjes in het afvalwater van Schiphol. Ook zien we op Schiphol doorgaans dezelfde varianten die we ook zien in de rest van de wereld en vaak ook al in Nederland. De omikronvariant zagen we november 2021 voor het eerst in het afvalwater van Schiphol. Tot nu toe hebben we alleen maar varianten aangetroffen, die we elders ook zien.

Deze informatie helpt bij het bepalen van het risico op besmetting in verschillende stedelijke gebieden. De data van de rioolwaterzuiveringen worden gebruikt om het landelijke gemiddelde virusvracht te bepalen. De open data blijven beschikbaar in de huidige vorm, evenals de landelijke gemiddelde virusvracht.

Maatregelen en Digitale Tools

Tijdens de coronacrisis zijn er verschillende maatregelen genomen om de verspreiding van het virus te beperken. Deze omvatten het handhaven van social distancing, het gebruik van mondkapjes, en het beperken van groepsgewijze activiteiten. Daarnaast zijn er verschillende digitale tools ontwikkeld om de verspreiding van het virus te volgen en te beheren.

Een van de tools is de CoronaMelder-app, die het ministerie van VWS heeft ontwikkeld voor bron- en contactopsporing. Deze app meldt of je in de buurt bent geweest van iemand die na een test Corona blijkt te hebben. Ook geeft de app advies over wat je dan het beste kunt doen. Deze app levert zo een bijdrage aan het verlagen van het risico dat je onbewust andere mensen in je omgeving besmet.

Er zijn ook verschillende websites ontwikkeld waar je klachten kan melden. Rivm verzamelde in samenwerking met een Europees samenwerkingsverband een tijd lang gegevens via de 'infectieradar'. De COVID-radar van het LUMC gebruikt meldingen van Corona gerelateerde klachten om te voorspellen wie een groot risico loopt en wie minder en hoeveel coronapatiënten zijn te verwachten op welke plek en wanneer.

Deze tools helpen bij het bepalen van het risico op besmetting en het nemen van maatregelen om de verspreiding van het virus te beperken. De EU-toolbox, die door de Europese lidstaten is ontwikkeld, bevat ook richtlijnen voor het gebruik van mobiele applicaties voor het traceren en waarschuwen van contacten.

Vaccinatie en Bevolkingsgezondheid

De vaccinatiecampagne tegen het coronavirus is in Nederland aangevangen met de basisserie en is aangevuld met boostervaccinaties. Tot en met zondag 13 februari 2022 zijn in Nederland naar schatting ruim 24,9 miljoen eerste en tweede vaccinaties van de basisserie toegediend. Daarvan zijn ruim 13,4 miljoen eerste vaccinaties en ruim 11,4 miljoen tweede vaccinaties. Naar schatting heeft nu 89,3% van alle 18-plussers minimaal één vaccinatie van de basisserie ontvangen en heeft 86,4% de basisserie afgerond.

De vaccinatiegraad varieert per gemeente. De cijfers laten zien dat er gemeenten zijn waar de vaccinatiegraad lager is dan gemiddeld en gemeenten waar de vaccinatiegraad hoog is. De vaccinatiegraad wordt berekend op basis van anonieme gegevens van de GGD, gecombineerd met gegevens over gezette prikken uit het centrale vaccinatieregister voor andere uitvoerders van het vaccinatieprogramma.

Deze cijfers tonen aan dat de vaccinatiegraad in verschillende steden en gemeenten varieert. De impact van de vaccinatiecampagne op de bevolkingsgezondheid is aanzienlijk, met name voor kwetsbare groepen en voor de bevolking in grote steden.

Conclusie

De coronacrisis heeft in Nederland een diepe impact gehad op de samenleving, met name op de grote steden. De verspreiding van het virus, de sterftecijfers en de maatregelen die zijn genomen, hebben het dagelijks leven aanzienlijk beïnvloed. De impact van het virus op verschillende regio’s is niet gelijk, met regionale verschillen in de blootstelling aan het virus en de beschikbaarheid van zorg. De verspreiding van het virus is in kaart gebracht via verschillende methoden, waaronder het gebruik van het rioolwateronderzoek en het volgen van de verspreiding via digitale tools. De maatregelen en digitale tools die zijn genomen, hebben geholpen bij het bepalen van het risico op besmetting en het nemen van maatregelen om de verspreiding van het virus te beperken. De vaccinatiecampagne heeft een grote impact gehad op de bevolkingsgezondheid, met name voor kwetsbare groepen en voor de bevolking in grote steden.

Bronnen

1. Rijksoverheid - Coronavirus tijdlijn
2. RIVM - Corona updates
3. Geonovum - Maatschappelijke vraagstukken
4. CBS - Regionale gevolgen van corona
5. WHO - Advice for the public
6. RIVM - Riolwateronderzoek
7. WHO - How is it transmitted
8. CBS - Sociaal-demografische verschillen
9. WHO - Brote de enfermedad por coronavirus
10. WHO - Salud pública
11. Rijksoverheid - Coronavirus-covid-19
12. Impactcorona - Maatschappelijke impact
13. VZInfo - Vaccinaties regionaal