Burgemeesters in Nederlandse steden: functie, functiebevoegdheden en trend

Burgemeesters spelen een cruciale rol in de bestuursorganisatie van Nederlandse gemeenten. Zij zijn de hoofdfiguur in het College van burgemeester en wethouders, en hebben een belangrijke verantwoordelijkheid in de beleidsvorming en handhaving van de openbare orde. In dit artikel worden de functie, verantwoordelijkheden en huidige trends rondom burgemeesters in Nederlandse steden behandeld, gebaseerd op de beschikbare informatie uit bronnen.

Functie en Verantwoordelijkheden van een Burgemeester

Een burgemeester is een door de Kroon benoemd ambtslid dat lid is van het College van burgemeester en wethouders. Deze functie is van groot belang in het functioneren van een gemeente. De burgemeester is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid en de handhaving van de openbare orde. Daarnaast is hij/zij verantwoordelijk voor de samenwerking met andere gemeenten en overheden, en voor de zorgvuldige afhandeling van klachten en bezwaarschriften. Ook heeft de burgemeester bevoegdheid om noodmaatregelen te nemen, zoals het op leggen van een huisverbod.

De burgemeester is het gezicht van de gemeente, en is verantwoordelijk voor het opbouwen van vertrouwen tussen de gemeente en de burgers. De functie van burgemeester is in Nederland sinds 1622 van toepassing, en sinds 2018 zijn burgemeesters niet meer benoemd door de Kroon, hoewel dit nog steeds niet in de Gemeentewet is opgenomen.

Belangrijke Burgemeesters in Grote Steden

In Nederland zijn er verschillende grote steden waarin de burgemeester een centrale rol speelt. Zo zijn de burgemeesters van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven, Groningen, Tilburg, Almere, Breda en Nijmegen onder andere belangrijke figuren in hun gemeente. In de volgorde van grootte zijn dit: Amsterdam – Femke Halsema (GroenLinks), Rotterdam – Ahmed Aboutaleb (PvdA), Den Haag – Jan van Zaanen (VVD), Utrecht – Sharon Dijksma (PvdA), Eindhoven – Jeroen Dijsselbloem (PvdA), Groningen – Koen Schuilting (VVD), Tilburg – Theo Weterings (VVD), Almere – Hein van der Loo (partijloos), Breda – Paul Depla, Nijmegen – Hubert Bruis (VVD).

In sommige steden zijn de burgemeesters vanwege hun functie en positie bekend geworden. Zo is Ahmed Aboutaleb de eerste allochtone burgemeester in Europa. Hij is sinds 2009 burgemeester van Rotterdam. Ook is er in Nijmegen een vrouwelijke burgemeester, namelijk Hubert Bruis. Dit duidt op een toenemende diversiteit in de burgemeestersfunctie.

Trend: Vrouwelijke Burgemeesters

In Nederland zijn er nog steeds gemeenten waarin de burgemeesterfunctie nog steeds voornamelijk door mannen wordt bekleed. In sommige steden zoals Rotterdam, Eindhoven, Groningen, Tilburg en Breda is het nog steeds zo dat de burgemeesterfunctie sinds 1622 door een man is bekleed. Dit wijst op een trend waarin de positie van vrouwelijke burgemeesters nog steeds beperkt is. Het aantal gemeenten waarin nog nooit een vrouwelijke burgemeester is benoemd, is in Nederland opgetreden tot 120. Dit is onder meer het geval in vijf van de tien grootste gemeenten.

Ondanks dit beperkte aantal vrouwelijke burgemeesters, zijn er ook positieve ontwikkelingen. In sommige gemeenten is er sprake van een toenemend aantal vrouwelijke burgemeesters. Bijvoorbeeld in de gemeenten Utrecht, Den Haag en Rotterdam zijn er al enkele vrouwelijke burgemeesters. Ook in sommige kleinere gemeenten is er sprake van een toename in het aantal vrouwelijke burgemeesters.

Tabel: Aantal Burgemeesters per Partij

Er zijn verschillende politieke partijen die in Nederland burgemeesters betrekken. In onderstaande tabel is het aantal gemeenten en het aantal burgemeesters per partij weergegeven:

Deze tabel laat zien dat de CDA en VVD de grootste invloed hebben op de burgemeestersfunctie in Nederland, gevolgd door PvdA, D66 en GroenLinks.

Beperkingen en Beperkingen in de Burgemeestersfunctie

Hoewel de burgemeester een belangrijke rol speelt in de gemeentelijke bestuursorganisatie, zijn er ook beperkingen. Zo is het ambt van burgemeester onverenigbaar met onder meer het ambt van minister, staatssecretaris, lid Raad van State, lid Algemene Rekenkamer, Nationale Ombudsman, Commissaris van de Koning(in), gedeputeerde, lid gemeenteraad en wethouder. Ook is het zeer ongebruikelijk dat een burgemeester lid is van de Tweede Kamer.

De burgemeester is ook beperkt in zijn handelingen. Zo is het belangrijk dat de burgemeester zich houdt aan de regels van de Gemeentewet, en dat hij/zij zich niet laat meenemen door politieke belangen. Daarnaast is het belangrijk dat de burgemeester zijn werk doet zonder zich te mengen in de politieke besluitvorming van de gemeente.

Conclusie

De burgemeester speelt een cruciale rol in de bestuursorganisatie van Nederlandse gemeenten. Hij/zij is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid, de handhaving van de openbare orde en het opbouwen van vertrouwen tussen de gemeente en de burgers. Hoewel de burgemeesterfunctie voornamelijk door mannen wordt bekleed, zijn er ook positieve ontwikkelingen op het gebied van vrouwelijke burgemeesters. De burgemeesterfunctie is daarbij beperkt in zijn handelingen en moet zich houden aan de regels van de Gemeentewet.

Bronnen

1. Burgemeesters grote steden
2. Lijst van burgemeesters van gemeenten in Nederland in de periode 2020-2024
3. Online gesprek met burgemeesters naar aanleiding van de ongeregeldheden in Nederlandse steden
4. 120 gemeenten hadden nooit vrouwelijke burgemeester
5. Burgemeester
6. Burgemeesters van grote steden doen dringende oproep
7. Landelijk overzicht burgemeestersposten
8. Lijst van huidige burgemeesters in Nederland
9. Lijst van burgemeesters van gemeenten in Nederland in de periode 2025-2029