De Beste Route vanuit Nederland naar de Plitvice Meren
juli 7, 2025
Het concept van een basisinkomen staat wereldwijd steeds vaker op de agenda, en ook in Nederland zijn er al diverse experimenten en discussies over dit thema. Het idee van een onvoorwaardelijk basisinkomen is eenvoudig: iedereen krijgt een vast bedrag per maand, ongeacht inkomen of werk. In dit artikel worden de voordelen, nadelen en praktische uitvoering van basisinkomen in Nederland behandeld, met aandacht voor de huidige situatie, de rol van gemeenten en de uitkomsten van experimenten zoals het project in Oeganda.
Basisinkomen in Nederland: Wat is het?
In Nederland bestaat het basisinkomen nog niet als officiële maatregel, maar er zijn wel een aantal gemeenten die kleinschalig willen experimenteren met het concept. Het verschil met een uitkering is dat een basisinkomen onvoorwaardelijk is, dus geen voorwaarden heeft zoals werktijd of gezondheid. Dit betekent dat iedereen, ongeacht inkomen of situatie, recht heeft op het bedrag.
De voorstanders van het basisinkomen zien het als een manier om armoede te bestrijden, ongelijkheid te verminderen en mensen meer vrijheid te geven. Ze beweren dat een basisinkomen de economische en maatschappelijke stabiliteit kan versterken. De tegenstanders daarentegen waarschuwen dat het de prikkel om te werken kan verminderen en de economie kan belasten. De kosten van een dergelijk systeem zijn volgens hen onrealistisch hoog, en het zou ook het bestaansminimum kunnen beïnvloeden.
Experimenten met basisinkomen: Wat leren de studies?
In Oeganda, in het dorp Welle, is sinds 2020 een experiment uitgevoerd door de Nederlandse stichting INclusion. Het project, dat tot en met juli 2027 loopt, test het onvoorwaardelijke basisinkomen. Deelname is voor iedereen in het dorp, zonder voorwaarden. Het bedrag dat iedereen ontvangt, is ongeveer 15 euro per maand, voor zowel volwassenen als kinderen. De kinderen krijgen het geld meestal aan de moeder, wat een vorm van economische onafhankelijkheid betekent.
Het project wordt wetenschappelijk gevolgd door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen. Na twee jaar onderzoek zijn de resultaten positief: extreme armoede is afgenomen van 55% naar 10%, voedselzekerheid is toegenomen en toegang tot schoon drinkwater is verbeterd. Dit suggereert dat een basisinkomen effectief kan zijn in het bestrijden van armoede, vooral in arme gemeenschappen.
In Amerika is er ook geëxpereimenteerd met basisinkomen. In een experiment met duizend Amerikanen kreeg een deel van hen drie jaar lang een vast maandbedrag van 1000 dollar, terwijl een ander deel slechts 50 dollar kreeg. De resultaten van dit experiment laten zien dat mensen die een basisinkomen ontvangen, minder werkten. Ze werkten gemiddeld 1,3 uur per week minder en nam het aantal mensen dat deelnam aan de arbeidsmarkt met 2 procentpunt af.
Voordelen van basisinkomen
Er zijn meerdere voordelen van het concept van basisinkomen, die zowel voor individuen als maatschappelijk van belang zijn. Een van de belangrijkste voordelen is dat het een betere economische stabiliteit kan bieden. Mensen die een basisinkomen ontvangen, hebben meer zekerheid over hun inkomen, waardoor ze minder snel in armoede raken. Dit kan bijdragen aan een betere economische toekomstverwachting en minder stress.
Een ander voordeel is dat basisinkomen de vrijheid van individuen kan vergroten. Mensen hebben meer keuze in hun leven, zoals werken, scholen, of hun gezin verzorgen. Ze kunnen zich richten op het doen van dingen die voor hen persoonlijk belangrijk zijn, zonder dat ze afhankelijk zijn van een baan of uitkering. Dit kan bijdragen aan een betere levenskwaliteit.
Daarnaast kan basisinkomen ook bijdragen aan een betere economische groei. Als mensen meer beschikbaar hebben voor uitgaven, kan dit de lokale economie versterken. In het dorp Welle werd bijvoorbeeld geobserveerd dat lokale winkels en markten flink baat bij het basisinkomen. Dit suggereert dat het concept van basisinkomen ook economisch positief kan zijn.
Nadelen van basisinkomen
Hoewel er veel voordelen zijn, zijn er ook nadelen aan het concept van basisinkomen verbonden. Een van de belangrijkste nadelen is dat het de prikkel om te werken kan verminderen. Als mensen gratis geld krijgen, kunnen ze minder uren werken of zelfs helemaal stoppen met werken. Dit kan leiden tot een afname van de belastinginkomsten en dus een tekort aan middelen voor onderwijs, zorg en infrastructuur.
Een ander nadeel is de financiële last. Het invoeren van een basisinkomen kost veel geld. Als iedereen een vast bedrag per maand krijgt, dan is het een enorme last voor de schatkist. Volgens sommige berekeningen zou het universitair basisinkomen in Nederland circa 239 miljard euro per jaar kosten. Dit is een zeer hoog bedrag en kan moeilijk worden gedragen door de overheid.
Bovendien kan basisinkomen ook leiden tot ongelijkheid. Mensen die een hoge inkomens hebben, zullen het bedrag waarschijnlijk niet nodig hebben, terwijl mensen met een laag inkomen er wel baat bij kunnen hebben. Dit kan leiden tot een verhoging van de ongelijkheid, omdat de rijken zich niet aan het systeem hoeven te houden, terwijl de armen er wel baat bij kunnen hebben.
Uitdagingen bij de uitvoering
Er zijn verschillende uitdagingen bij de uitvoering van basisinkomen in Nederland. Eén van de belangrijkste uitdagingen is de financiële haalbaarheid. Het is moeilijk om te bepalen hoeveel het zou kosten om iedereen een basisinkomen te geven. Bovendien moet het systeem zo worden opgezet dat het zo efficiënt mogelijk is, zonder dat er veel kosten zijn voor administratie en controle.
Een andere uitdaging is de maatschappelijke acceptatie. Veel mensen zijn sceptisch over het idee van een basisinkomen. Ze denken dat het leidt tot luiheid en dat het de economie belast. Daarnaast is er ook twijfel over de effectiviteit van het systeem, vooral bij grotere groepen.
Conclusie
Het concept van basisinkomen biedt veel potentie, zowel voor individuen als de maatschappij. Het kan helpen bij het bestrijden van armoede, de vrijheid van mensen vergroten en de economische stabiliteit versterken. Er zijn echter ook uitdagingen, zoals de financiële last en de twijfel over de effectiviteit. Experimenten zoals het project in Oeganda tonen aan dat basisinkomen effectief kan zijn, maar het is nog steeds een complex onderwerp dat meer onderzoek en discussie vereist. In Nederland is het basisinkomen nog steeds in ontwikkeling, maar de toekomst van dit concept is veelbelovend.
Bronnen
- Het basisinkomen-project in het Oegandese dorp Welle, begonnen in 2020
- De voor- en nadelen van het basisinkomen
- Het basisinkomen in Nederland
- Wat levert het basisinkomen Nederlanders op?
- Basisinkomen en politieke partijen
- Onderzoek naar het basisinkomen
- Commissie sociaal minimum en het basisinkomen
- Het toekomstige basisinkomen in Nederland