Bevolkingsdichtheid in Nederlandse steden: Trends en impact op ruimtelijke ordening
juli 7, 2025
In de jaren vijftig van de twintigste eeuw was Nederland in veel opzichten in een transitieperiode. Na de Tweede Wereldoorlog stond het land opnieuw op zijn benen en begon het zich te herstellen. Tijdens deze periode was er echter ook sprake van grote ongelijkheid en armoede, met bepaalde dorpen die een slechter imago hadden dan andere. Onder hen stond Pekela, dat vaak wordt aangeduid als het armste dorp van Nederland. In de bronnen van deze periode wordt deze situatie gedetailleerd beschreven, inclusief de economische en sociale omstandigheden die bijdroegen aan de armoede in deze regio.
Armoede in de jaren vijftig
In de jaren vijftig was Nederland nog steeds een land met een grote armoedebestrijding. Er was sprake van een sterk onderscheid tussen rijk en arm, en sommige dorpen bleven in een slechte situatie terechtkomen. Volgens bronnen uit de jaren vijftig was Pekela een dorp dat vaak in het nadeel was, met een slechte reputatie als gevolg van de hoge armoede en de beperkte kansen om te werken. Dit maakte het dorp tot een van de armste gebieden van het land.
In bron [3] wordt uitgelegd dat het Groningse dorp Muntendam in de jaren vijftig bekend stond als de roodste en ook wel de armste gemeente van Nederland. Hier was de werkloosheid hoog, en veel gezinnen wisten nauwelijks rond te komen. Er was sprake van bittere armoe, en er stonden veel cafés in het kleine dorp waar de tientallen werklozen dagelijks hun verdriet wegdronken. Dit duidt erop dat de situatie in het dorp erg slecht was, met veel onzekerheid en beperkte kansen.
In bron [5] wordt gesproken over het dorp Sint Willebrord, dat zich in de jaren vijftig bevond in een situatie van armoede. Er was geen industrie, nauwelijks handel, en er waren veel ongeschoolde arbeiders. De landbouw leverde weinig op, en de grond was armer waardoor er niets op wilde groeien. De inwoners scharrelden hun kostje bij elkaar. Dit wijst erop dat ook in deze regio de armoede een grote uitdaging was, met als gevolg dat de inwoners moeite hadden met het overleven.
Sociale en economische uitdagingen
De armoede in deze periode was niet alleen een economisch probleem, maar ook een sociaal probleem. In bron [6] wordt gesproken over de situatie van gezinnen die in de jaren vijftig werden geplaatst in gezinsoorden, zoals Echten, Ruinen en Ter Arlo. Deze kampen werden gebouwd in de jaren ‘30 in het kader van de werkverschaffing, maar na de oorlog werden ze omgedoopt tot ‘Gezinsoorden voor onmaatschappelijke gezinnen’. De barakken hadden geen douches of toiletten, en de bewoners hadden geen eigen kraan of kookplaat. Ze kregen eten uit de gaarkeuken, en verlichting werd centraal geregeld. De mannen moesten werken, de kinderen naar school, en de vrouwen kregen les in naaien, opvoeding en hygiëne.
Deze situatie leidde tot extreme betutteling, wat leidde tot verzet en onvrede onder de bewoners. In de bron [6] wordt uitgelegd dat de extreme betutteling leidde tot verzet en onvrede onder de bewoners. De gezinnen kregen alleen zakgeld, en het mocht niet zelf boodschappen doen of kleding kopen. Alles gebeurde onder begeleiding van een gezinsverzorgster, en alleen het goedkoopste was toegestaan. Dit maakt duidelijk dat de sociale situatie in de jaren vijftig erg beperkt was, en dat er sprake was van een zware maatschappelijke belastbaarheid voor bepaalde groepen.
Beeld van het armste dorp
In de jaren vijftig stond Pekela bekend als het armste dorp van Nederland, en deze reputatie werd ook in bron [1] en [10] bevestigd. Hierin wordt gesproken over het feit dat Oude Pekela bijna in Duitsland ligt en dat het een slecht imago heeft. Het dorp staat gelijk aan armoede, inteelt en werkloosheid, en is het armste dorp van Nederland. Dit wordt ook bevestigd in bron [8], waarin staat dat de Financial Times Pekela noemt als het armste dorp van Nederland, maar dat het er veel rijker uitziet dan arme plaatsen in Engeland en Frankrijk.
In bron [9] wordt uitgelegd dat Pekela opnieuw in het nieuws komt, en dat de EO het dorp als de slechtste plek van Nederland aanduidt. In het artikel wordt ook gesproken over de economische situatie van het dorp, met een lage koopsom van de woningen, wat wijst op een slechte economische positie.
Conclusie
De jaren vijftig waren een periode van herstel en verandering in Nederland, maar ook een periode waarin veel dorpen, waaronder Pekela, met armoede te kampen hadden. De situatie in deze dorpen was complex en beïnvloedde zowel de economische situatie als de sociale omstandigheden. De armoede in deze jaren was een probleem dat zowel economisch als sociaal was, en de situatie in Pekela was een voorbeeld van hoe armoede kon leiden tot een slecht imago en beperkte kansen. De bronnen laten zien dat er sprake was van een ernstige armoedebestrijding, maar ook dat de situatie in sommige dorpen slecht was, met als gevolg dat de inwoners moeite hadden met het overleven.