Aandeel kinderen met ontwikkelingsachterstand in Nederland: cijfers en trends

Inleiding

De ontwikkeling van kinderen is van groot belang voor hun latere levenskwaliteit, zowel op sociaal, emotioneel als cognitief vlak. In Nederland zijn er veel kinderen die met ontwikkelingsachterstand of verstandelijke beperkingen te maken hebben. Volgens de beschikbare cijfers is het aandeel kinderen met een dergelijke aandoening aanzienlijk, en is het belangrijk om hierover inzicht te krijgen om effectieve maatregelen te kunnen nemen. Dit artikel bevat een overzicht van de cijfers en trends rond het aantal kinderen met ontwikkelingsachterstand in Nederland, gebaseerd op de beschikbare gegevens uit de bronnen.

Aandeel kinderen met ontwikkelingsachterstand

In Nederland zijn ruim 400.000 kinderen die extra aandacht, ondersteuning en begeleiding nodig hebben. Dit aantal omvat kinderen met een ontwikkelingsachterstand of verstandelijke beperking. Daarnaast zijn er ook kinderen met een specifieke ontwikkelingsstoornis, zoals autismespectrumstoornis (ASS) of ADHD. De gegevens over het aantal kinderen met deze aandoeningen zijn beperkt, maar er zijn wel trends zichtbaar die belangrijk zijn om in de gaten te houden.

Verdeling van het aandeel jeugd per leeftijd

In Nederland is het aandeel kinderen en jongeren jonger dan 25 jaar in 2025 gelijk aan 27 procent van de totale bevolking. Het aandeel kinderen onder de 25 jaar is in de loop van de jaren afgenomen. In de jaren zestig lag dit aandeel nog rond de 45 procent, in 1998 was het gedaald tot ruim 30 procent, en in 2025 is het aandeel tot circa 27 procent gedaald.

De verdeling van het aandeel jeugd per leeftijd is als volgt:
- 0-5 jaar: 18%
- 5-10 jaar: 18%
- 10-15 jaar: 19%
- 15-20 jaar: 21%
- 20-25 jaar: 24%

De meeste kinderen en jongeren wonen in Zuid-Holland, gevolgd door Noord-Holland. Deze provincies hebben ook het hoogste bevolkingscijfer.

Aantal kinderen met ontwikkelingsachterstand

Bij de bepaling van het aantal kinderen met ontwikkelingsachterstand wordt vaak gekeken naar de hoeveelheid kinderen die in het speciaal onderwijs terechtkomen. In het schooljaar 2024/2025 zaten er bijna 1,5 miljoen kinderen in het primair onderwijs. Hiervan zaten bijna 1,4 miljoen kinderen in het regulier basisonderwijs, bijna 33.000 kinderen in het speciaal basisonderwijs en bijna 75.000 leerlingen volgden onderwijs in het speciaal onderwijs gericht op kinderen met een beperking, psychische problemen en/of gedragsproblemen.

Bij het bepalen van het aantal kinderen met een ontwikkelingsachterstand is het belangrijk om te weten dat er ook kinderen zijn die niet in het speciaal onderwijs terechtkomen, maar wel onder de categorie vallen van kinderen met een lichte of matige ontwikkelingsachterstand. De exacte hoeveelheid daarvan is niet beschikbaar, maar het is wel duidelijk dat het aantal kinderen met een dergelijke aandoening significant is.

Oorzaken van ontwikkelingsachterstand

De oorzaken van ontwikkelingsachachterstand zijn zeer divers en kunnen variëren van genetische afwijkingen tot vroeggeboorten, hersenschade, of een combinatie van factoren. De richtlijn “Etiologische diagnostiek bij kinderen met een ontwikkelingsachterstand of verstandelijke beperking” geeft een overzicht van mogelijke oorzaken. Hierbij zijn onder andere genetische diagnostiek, metabole diagnostiek, psychodiagnostisch onderzoek en neuroradiologisch onderzoek van belang.

Een groot deel van de kinderen met onverklaarde asfyxie heeft een onderliggend aandoeningsbeeld. Bij ongeveer 80% van de mensen met spasticiteit is er een genetisch bepaald onderliggend aandoeningsbeeld. Dit suggereert dat een deel van de ontwikkelingsachterstand gerelateerd is aan erfelijke aandoeningen.

Prevalentie van autismespectrumstoornis in Nederland

De prevalentie van autismespectrumstoornis (ASS) is in Nederland niet volledig duidelijk, maar er zijn wel cijfers beschikbaar. Op basis van de Gezondheidsenquête van het CBS in 2024 lag het percentage kinderen met een ASS op 3,5 procent, terwijl dit voor volwassenen 2,5 procent was. Dit suggereert dat het aantal kinderen met een ASS in Nederland aanzienlijk is.

Hoewel de cijfers uit de Gezondheidsenquête niet volledig overeenkomen met de internationale schattingen van 1 procent, is het belangrijk om te weten dat er in Nederland meer kinderen zijn die een automatisering van de ASS kunnen laten zien. Dit suggereert dat het aantal kinderen met een dergelijke aandoening in Nederland stijgt.

ADHD en gedragsproblemen bij kinderen

De prevalentie van ADHD bij kinderen en jongeren wordt wereldwijd geschat op 5,3 procent. In Nederland is het aantal kinderen met ADHD niet volledig duidelijk, maar de internationale cijfers geven een indicatie. Het is echter belangrijk om te weten dat de diagnose ADHD vaak niet op tijd wordt gesteld, waardoor er sprake is van over- of onderdiagnostiek.

Verder is er sprake van gedragsproblemen bij kinderen, die vaak worden geclassificeerd als oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (ODD) of normoverschrijdend gedrag (CD). In Nederland wordt de prevalentie van ODD geschat op 3 procent bij jeugd van 4-18 jaar, terwijl de prevalentie voor CD 2 procent is. Er zijn echter verschillen tussen verschillende onderzoeken, en er is nog weinig recent onderzoek beschikbaar.

Invloed van migratieachtergrond op gedragsproblemen

Er zijn verschillen in het voorkomen van gedragsproblemen tussen jongeren met een migratieachtergrond en die zonder. In het basisonderwijs heeft bijna 20 procent van de leerlingen met een migratieachtergrond gedragsproblemen, terwijl dit voor leerlingen zonder migratieachtergrond 14,6 procent is. In het voortgezet onderwijs is het verschil nog groter, met 23 procent van de leerlingen met een migratieachtergrond en 16 procent zonder.

Daarnaast is er een opvallende stijging van het aantal meisjes met gedragsproblemen in de jaren 2017 tot 2021. In het voortgezet onderwijs is het aandeel meisjes met gedragsproblemen toegenomen, terwijl dit bij jongens niet significant is.

Belangrijke conclusies

Het aantal kinderen met ontwikkelingsachterstand in Nederland is aanzienlijk, en de cijfers laten zien dat er sprake is van een afname in het aandeel jongeren onder de 25 jaar. Toch blijft het aantal kinderen met een ontwikkelingsachterstand, verstandelijke beperking, autismespectrumstoornis of ADHD een belangrijk onderwerp van discussie. Het is van belang om voldoende aandacht te besteden aan de ontwikkeling van kinderen en om te zorgen voor een passende ondersteuning, zowel in het onderwijs als in de maatschappij.

Conclusie

In Nederland zijn er veel kinderen die met ontwikkelingsachterstand of verstandelijke beperkingen te maken hebben. Het aandeel kinderen en jongeren onder de 25 jaar is in de loop van de jaren gedaald, maar het aantal kinderen met een dergelijke aandoening blijft significant. Er zijn verschillende oorzaken van ontwikkelingsachterstand, waaronder genetische afwijkingen, hersenschade en andere factoren. De prevalentie van autismespectrumstoornis is in Nederland aanzienlijk, en het aantal kinderen met ADHD en gedragsproblemen is eveneens stijgend. Het is van belang om voldoende aandacht te besteden aan de ontwikkeling van kinderen en om passende maatregelen te nemen om hun levenskwaliteit te verbeteren.

Aandeel kinderen met ontwikkelingsachterstand in Nederland: cijfers en trends

Inleiding