De oudste steden van Nederland: historische en culturele waarde
juli 9, 2025
Fietsen is in Nederland een onmisbaar onderdeel van het dagelijks leven geworden. De geschiedenis van de fiets in Nederland is een fascinerend verhaal van technologische ontwikkeling, maatschappelijke veranderingen en het opkomen van een culturele en functionele beweging. In dit artikel wordt ingegaan op de historische ontwikkeling van de fiets in Nederland, de rol van fietsen in de maatschappij, de technische innovaties en de toekomst van het fietsen in het land.
Historische ontwikkeling van de fiets
De geschiedenis van de fiets in Nederland begint al in de 19e eeuw. In 1817 werd de zogenaamde loopfiets uitgevonden door Freiherr Karl von Drais. Deze fiets had geen trapstel, maar werd aangedreven door de berijder zich af te zetten op de grond. Deze eenvoudige constructie was het begin van wat uiteindelijk de moderne fiets zou worden. In 1863 werd in Frankrijk de vélocipède uitgevonden, een houten fiets met trappers aan het voorwiel. Deze vroege vorm van de fiets was niet echt comfortabel, maar wel een belangrijke stap in de ontwikkeling van het fietsen.
In 1870 werd de vélocipède in Engeland verder ontwikkeld tot de hoge bi, een fiets met een groot voorwiel en een klein achterwiel. De aandrijving gebeurde via trappers aan het voorwiel. Door het voorwiel groter te maken, kon met elke omwenteling van het wiel een grotere afstand worden afgelegd. Deze fiets was in de jaren 1870-1885 vooral populair onder sportieve jongemannen.
In 1885 kwam John Kemp Starley met een nieuw ontwerp: de safety. Deze fiets had een trapstel met ketting die het achterwiel aandreef. Met wielen van gelijke grootte en een zadel in het midden van het frame was deze fiets veel makkelijker berijdbaar dan de hoge bi. De safety was ook veiliger en geschikt voor vrouwen. Rond 1895 was de safety in principe uitontwikkeld: het herenmodel kent het diamantframe en het damesmodel het frame met gebogen buis.
Fietsen in Nederland: van luxe naar dagelijks vervoermiddel
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog zou de fiets een belangrijke rol blijven spelen als dagelijks vervoermiddel voor velen. Eind jaren 50 treedt wel stagnatie op in de verkoop van fietsen door de komst van de brommer, begin jaren 60 gevolgd door de sterke opmars van de personenauto. In de jaren 70 komt er meer aandacht voor gezondheid en bewegen en worden trim- en racefietsen populair. Jaarlijks worden er sindsdien ca. 1 miljoen nieuwe fietsen verkocht. Met de opkomst van de elektrische fiets worden nieuwe fietsen steeds vaker met deze vorm van ondersteuning afgeleverd.
Fietsen is in Nederland de meest gebruikte vervoerwijze. In 2023 was de fiets met 27 procent van alle verplaatsingen de meest gebruikte vervoerwijze. Een inwoner van Nederland van 6 jaar of ouder verplaatste zich dat jaar gemiddeld 266 keer met de fiets. Over het hele jaar fietste een persoon gemiddeld 1065 kilometer en deed daar 96 uur over. Daarmee was de fiets goed voor 9 procent van alle reizigerskilometers en 22 procent van de totale reisduur van Nederlanders binnen de landsgrenzen.
Fietsen als onderdeel van de maatschappelijke ontwikkeling
Fietsen heeft in Nederland een diepe wortel in de maatschappelijke ontwikkeling. De opkomst van de fiets leidde tot een toenemende mobiliteit en het ontstaan van fietsenstallingen. In 1897 zette een groep forensen met kostbare fietsen de eerste fietsenstalling op in Naarden-Bussum. Dit kreeg navolging van particuliere ondernemers en uiteindelijk, na lobbywerk van de ANWB, in een structurele aanpak van fietsenstallingen door NS.
In 1929 werd het concept van de ov-fiets geïnitieerd, als onderdeel van een initiatief om fietsen op stations beschikbaar te stellen voor het laatste deel van de reis. Het duurde tot tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen fietsvervoer beperkt werd, voor er huurfietsen op stations geïntroduceerd werden. Het concept van de ov-fiets volgde in de 21e eeuw.
Fietsen en oorlog: de Frontlijnroute
De Frontlijnroute is een fietsroute die door het gebied loopt waar tijdens de Eerste Wereldoorlog het westfront lag. Deze route loopt van Nieuwpoort in België naar Bazel in Zwitserland. De route is geschikt voor fietsers die veel geschiedenis willen opsnuiven, maar ook voor wie een mooie route naar Zwitserland zoekt. De route vermeden drukke wegen en maakt gebruik van fietspaden, binnenwegen en ‘voies vertes’.
De Frontlijnroute is een bijzonder stukje landschap dat veel oorlogserfgoed toont. Steden als Ieper en Verdun kennen grootschalig oorlogstoerisme, maar langs het grootste deel van de voormalige frontlijn heerst nu een serene rust. Deze route laat veel oorlogserfgoed zien, gaat ook door natuurgebieden, kent een grote variatie aan landschappen en loopt dwars door steden met een rijke cultuurhistorie.
Fietsen en de toekomst
De fiets in haar huidige constructie bestaat inmiddels zo’n 130 jaar en is een zeer toekomstbestendige uitvinding gebleken, die wereldwijd haar weg heeft gevonden. In Nederland is de fiets een onmisbaar onderdeel van het dagelijks leven geworden. De opkomst van de elektrische fiets heeft het fietsen in Nederland in een nieuwe fase gebracht.
De fiets is niet alleen een transportmiddel, maar ook een symbool van duurzaamheid, gezondheid en mobiliteit. In de toekomst zal de fiets waarschijnlijk steeds belangrijker worden in de maatschappelijke en milieuvriendelijke ontwikkeling van Nederland.
Conclusie
Fietsen is in Nederland een belangrijk onderdeel geworden van het dagelijks leven. De geschiedenis van de fiets in Nederland is een fascinerend verhaal van technologische ontwikkeling, maatschappelijke veranderingen en het opkomen van een culturele en functionele beweging. De fiets heeft zich ontwikkeld van een luxe product naar een dagelijks vervoermiddel dat op veel gebieden een rol speelt. In de toekomst zal de fiets waarschijnlijk steeds belangrijker worden in de maatschappelijke en milieuvriendelijke ontwikkeling van Nederland.