15-minutensteden in Nederland: een toekomstige stadsontwikkeling?

In de afgelopen jaren is het concept van de 15-minutenstad in Nederland steeds meer in de belangstelling komen te staan. De term werd in 2016 bedacht door de urbanist Carlos Moreno en heeft sindsdien veel aandacht gekregen, vooral van stadsontwikkelaars, beleidsmakers en burgers. Het idee is dat bewoners binnen een kwartier lopen of fietsen alle essentiële voorzieningen bereiken kunnen, waaronder winkels, zorg, onderwijs, sport en cultuur. In Nederland zijn steden zoals Utrecht en Parijs al op weg naar een dergelijke stadsontwikkeling. De vraag is echter: wat betekent dit voor de toekomst van de steden en hoe zit het met de praktische uitvoering van het concept?

Wat is een 15-minutenstad?

Een 15-minutenstad is een stad waarin bewoners binnen een kwartier lopen of fietsen alle basisbehoeften kunnen bereiken. Dit omvat onderwijs, werk, winkels, zorg, openbaar vervoer, natuur en cultuur. De kern van het concept is de nabijheid van voorzieningen, zowel fysiek als gevoelmatig. Het is geen kwestie van snelheid, maar van toegankelijkheid. Het doel is om bewoners te laten wennen aan een stadsleven waarin de dagelijkse behoeften dichtbij zijn, waardoor het aantal verplaatsingen met de auto wordt beperkt.

Volgens het onderzoek van de gemeente Utrecht is bijna de gehele bevolking in staat om binnen 15 minuten met de fiets de basisbehoeften te bereiken. Dit geldt voor voedsel, gezondheidszorg, onderwijs en sport. In de analyse van de Verbindingswijzer wordt voor elke stad bepaald wat de lopentijden zijn naar de dichtstbijzijnde voorzieningen. In veel steden is de bereikbaarheid van basisvoorzieningen goed, maar er zijn ook regio’s waar de afstanden groter zijn, zoals in het noordoosten van Nederland.

De 15-minutenstad in Nederland

In Nederland is de 15-minutenstad al in bepaalde steden op weg. Utrecht is hierin een van de voortrekkers. De stad wil zelfs naar een 10-minutenstad gaan, waarin de bewoners nog dichter bij hun dagelijkse voorzieningen komen. Dit is een ambitieus doel, aangezien het oplopende aantal inwoners van Utrecht dat doel beïnvloedt. De stad wil nieuwe groene ruimtes creëren, het openbaar vervoer versterken en de mobiliteit van de inwoners aanpassen.

In andere steden zoals Eindhoven en Nijmegen wordt het concept ook onderzocht. In Nijmegen wordt onderzocht of er verbeteringen nodig zijn ten aanzien van de bereikbaarheid van voorzieningen. De analyse toont aan dat de afstanden tot de voorzieningen kunnen variëren, afhankelijk van het type voorziening. Zo zijn er voorzieningen die binnen vijf minuten lopen of één minuut fietsen bereikbaar zijn, maar ook voorzieningen die verder weg liggen.

Voordelen van een 15-minutenstad

De 15-minutenstad biedt verschillende voordelen. Allereerst draagt het bij aan de leefbaarheid van een stad. Door de dichtbijheid van voorzieningen wordt het aantal verplaatsingen met de auto beperkt, waardoor het verkeer minder wordt en de luchtkwaliteit verbeterd. Daarnaast draagt het bij aan duurzaamheid. Door minder auto’s te gebruiken, wordt de CO2-uitstoot gereduceerd. Dit is belangrijk voor het bereiken van de klimaatdoelen.

Daarnaast draagt de 15-minutenstad bij aan sociale cohesie. Door de dichtbijheid van voorzieningen kunnen bewoners beter met elkaar in contact komen, wat het gevoel van gemeenschap versterkt. Het concept is ook gunstig voor de economie, aangezien lokale winkels en dienstverleners beter bereikbaar zijn.

Tijdpad en uitdagingen

De transitie naar een 15-minutenstad verloopt via drie dimensies: het concentreren en ontwikkelen van voorzieningen in de wijk, het maken van ruimte door hoofdwegen te weren uit de wijk en het verbinden en versterken van fiets- en wandelroutes in de wijk. Om dit te realiseren, is het belangrijk om stadsleefgebieden vast te stellen, waarin geen hoofdverkeersaders doorheen lopen. Deze gebieden zijn ideaal om de grondslagen van de 15-minutenstad in te voegen.

Echter, de uitvoering van het concept is geen eenvoudige opdracht. In sommige regio’s van Nederland zijn de afstanden tot de voorzieningen groter dan in de grote steden. Daarnaast is er sprake van verschillen tussen de steden. Zo is de bereikbaarheid van openbaar vervoer in de grote steden beter dan in het noordoosten van het land. Ook zijn er kritische stemmen die zeggen dat het concept van de 15-minutenstad te veel nadruk legt op beperking van mobiliteit, in plaats van op het aanboren van keuzes.

Conclusie

De 15-minutenstad is een interessant concept dat gericht is op een duurzamere, leefbaardere en sociaal inclusievere stad. In Nederland zijn steden zoals Utrecht al op weg naar een dergelijke stadsontwikkeling. Het concept biedt voordelen zoals minder verkeer, betere luchtkwaliteit, sociale cohesie en duurzaamheid. Echter, de uitvoering van het concept is een uitdaging, aangezien niet alle steden even goed voorzien zijn van de benodigde infrastructuur. Daarnaast zijn er ook kritische stemmen die het concept bezorgen.

De toekomst van de 15-minutenstad hangt af van de manier waarop gemeenten het concept kunnen integreren in hun ruimtelijke strategieën. Door de nadruk te leggen op nabijheid van voorzieningen, kan de stad leefbaarder worden en tegelijkertijd duurzaamheid en sociale cohesie worden bevorderd.

Bronnen

1. De 15-minutenstad komt eraan: dorpsgevoel of gevangenis?
2. Hoe dichtbij zijn we in Nederland bij '15-minuten-steden'?
3. De 15-minutenstad: leefbaar, duurzaam en sociaal inclusief
4. Wat de 15 minuten-stad nu echt betekent
5. De 15-minutenstad niet als wondermiddel maar als meetlat voor duurzaam beleid
6. De 15-minutenstad in het kort
7. De 15-minutenstad: binnen een kwartier wandelen of fietsen op locatie