Treinverbinding Utrecht - Zwolle: Geschiedenis, ontwikkeling en huidige status
september 28, 2025
Zwolle, gelegen in het hart van de Veluwe, is niet alleen bekend om zijn historische stadskern en grachten, maar ook om haar rijke erfgoed aan monumenten. Van rijksbeschermd stadsgezicht tot oorlogsmonumenten en namenmonumenten voor Molukse KNIL-militairen, Zwolle biedt een unieke combinatie van historie, cultuur en erkenning. Deze stad, met haar middeleeuwse oorsprong en haar rol in de twintigste eeuw, is een must-visit voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Nederland.
Monumenten in Zwolle
Zwolle telt zowel rijksmonumenten als gemeentelijke monumenten. De stad zelf is rijksbeschermd als stadsgezicht, wat betekent dat het historische karakter van de stad in stand moet worden gehouden. Dit stadsgezicht omvat de oude binnenstad binnen de vestingwerken uit de zeventiende eeuw, die in de late negentiende eeuw zijn omgezet in een singel- en parkaanleg. Hierdoor is het historische karakter van Zwolle behouden gebleven, zoals het was in de middeleeuwse marktstad.
Naast rijksmonumenten zijn er ook gemeentelijke monumenten, die onderdeel uitmaken van het gemeentelijke erfgoedbeleid. Deze monumenten kunnen van cultuurhistorische of bouwhistorische waarde zijn. De gemeente stelt subsidies beschikbaar voor het onderhoud en herstel van deze monumenten, waaronder zowel kleine schilderwerken als ingrijpende verbeteringen aan gevels, goten of daken. De subsidie voor ingrijpende verbeteringen is alleen beschikbaar als in de tien jaar ervoor geen eerdere subsidie is ontvangen.
Dubbelbestemming: Cultuurhistorisch en Bouwhistorisch Erfgoed
Een belangrijk aspect van het monumentenbeleid in Zwolle is de zogenaamde dubbelbestemming. Dit betekent dat bepaalde panden vanwege hun cultuurhistorische en bouwkundige waarde een dubbele functie hebben: zij mogen zowel cultureel als historisch worden gebruikt, maar hun uiterlijke vorm moet worden behouden. De dubbelbestemming is bedoeld om het historische straatbeeld in stand te houden. De bestemmingsplannen van de stad omvatten categorieën zoals 'Waarde-Cultuurhistorie 1', 'Waarde-Cultuurhistorie 2' en 'Waarde-Bouwhistorie'.
Monumenteigenaren worden geadviseerd om bij plannen tijdelijk contact op te nemen met het team Monumentenzorg van de gemeente. Dit team helpt bij het beoordelen van de historische waarde van het pand en geeft advies over toegestane veranderingen. Zo kan het historische karakter van Zwolle behouden blijven, terwijl eigenaren toch hun woning kunnen verbouwen of moderniseren.
Duurzaam Monumentenzorg in Zwolle
Nederland heeft zich gesteld als doel in 2050 klimaatneutraal te zijn, wat ook van invloed is op monumentenzorg. De gemeente Zwolle stelt subsidies beschikbaar voor het verduurzamen van monumenten. Dit kan bijvoorbeeld gaan om het installeren van duurzame verwarmingsystemen of het verbeteren van de energie-efficiëntie van het gebouw. Een specifiek advies van een Duurzame Monumenten (DuMo) adviseur zorgt ervoor dat monumenten verduurzaamd worden zonder de monumentale waarden te schaden.
Bovendien zijn er subsidies voor kleur- en historisch onderzoek, die kunnen worden aangevraagd voor zowel gemeentelijke als rijksmonumenten. Deze subsidies zijn bedoeld om het historische karakter van monumenten te behouden. De subsidie wordt alleen verleend als het uitgebrachte kleuradvies wordt opgevolgd.
Oorlogsmonumenten in Zwolle
Een van de meest indrukwekkende monumenten in Zwolle is het oorlogsmonument aan de Eikenlaan. Dit monument herinnert aan de bemanning van een neergestorte Amerikaanse B-17 bommenwerper. Op 11 januari 1944 stortte dit toestel neer, waarbij vier bemanningsleden het leven lieten. Het monument bestaat uit een zwerfkei met zes bronzen plaquettes en een deel van een propeller, alles geplaatst op een natuurstenen voetstuk. De plaquettes bevatten de namen van de slachtoffers, waaronder George Gustav Hoehn, Donald Sylvester Modarelli, Byron A. Wiberg en Peter John Zaskiewicz.
Deze herkomst van het monument benadrukt de rol van Zwolle tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het monument dient als nagedachtenis aan de dappere jongeren die het leven lieten om de stad te redden van een grotere ramp. Het is een symbool van herinnering aan de oorlog en de dodelijke gevolgen ervan voor zowel soldaten als burgers.
Het Monument van de Molukse KNIL-militairen
Een ander belangrijk monument in Zwolle is het namenmonument van de Molukse KNIL-militairen. Dit monument werd op 23 juni onthuld door locoburgemeester Dorrit de Jong en wethouder Arjan Spaans. Het monument is op begraafplaats Bergklooster gevestigd en herinnert aan de Molukse KNIL-militairen en hun echtgenotes die in 1951 naar Zwolle en de wijk Holtenbroek kwamen.
De Werkgroep 70 Jaar Molukkers had al eerder opgeroepen tot het oprichten van een namenmonument en de verlening van beschermde status aan de graven van de eerste generatie Molukse KNIL-militairen. Het monument staat symbool voor eerherstel en erkenning van hun leed. Op het monument staan in totaal 58 namen, niet alleen van de 49 KNIL-militairen die in Zwolle zijn begraven, maar ook van diegenen die zijn gecremeerd of in Indonesië zijn begraven. De graven zijn herkenbaar gemaakt met een bronzen V-teken.
De onthulling van het monument was een emotionele gebeurtenis, met de aanwezigheid van leden van de Werkgroep 70 Jaar Molukkers en vertegenwoordigers van de tweede en derde generatie Molukkers in Zwolle. Het monument benadrukt de integratie en bijdrage van Molukkers in de maatschappij en is een belangrijk stuk van de historie van Zwolle.
Regels voor Werkzaamheden aan Monumenten
Eigenaren van monumenten in Zwolle moeten zich bewust zijn van de regels voor werkzaamheden. De gemeente stelt via de 'Nadere regels voor vergunningvrije werkzaamheden gemeentelijke monumenten Zwolle' duidelijke richtlijnen op. Deze regels leggen vast welke werkzaamheden zonder vergunning uitgevoerd mogen worden, en welke activiteiten wél een vergunning vereisen.
Bijvoorbeeld, het overschilderen van een monument in dezelfde kleur zonder oude verflagen te verwijderen is vergunningvrij. Echter, overschilderen in een andere kleur vereist een kleuronderzoek en goedkeuring door het team Monumentenzorg. Ook het vervangen van verrot kozijnhout of het herstellen van hemelwaterafvoer is onder bepaalde voorwaarden vergunningvrij.
Het is aan te raden om bij plannen voor werkzaamheden contact op te nemen met het team Monumentenzorg van de gemeente. Dit team helpt bij het beoordelen van de historische waarde van het pand en geeft advies over toegestane veranderingen. Zo kan het historische karakter van Zwolle behouden blijven, terwijl eigenaren toch hun woning kunnen verbouwen of moderniseren.
Subsidies en Financiering
De gemeente Zwolle biedt verschillende subsidies en financieringsopties voor eigenaren van monumenten. Deze subsidies zijn bedoeld om het onderhoud en herstel van monumenten te faciliteren, zowel voor kleine schilderwerken als voor ingrijpende verbeteringen aan gevels, goten of daken.
De subsidie voor ingrijpende verbeteringen is alleen beschikbaar als in de tien jaar ervoor geen eerdere subsidie is ontvangen. De subsidie voor kleur- en historisch onderzoek is bedoeld om het historische karakter van monumenten te behouden. Deze subsidies zijn alleen verleend als het uitgebrachte kleuradvies wordt opgevolgd.
Bovendien is het Restauratiefonds een nuttig instrument voor eigenaren van monumenten. Dit fonds biedt overzicht van de mogelijkheden voor financiering, subsidies en vergoedingsacties. Het is aan te raden om via dit fonds te onderzoeken welke regelingen voor u van toepassing zijn.
Conclusie
Zwolle is een stad met een rijk erfgoed aan monumenten, variërend van rijksbeschermd stadsgezicht tot oorlogsmonumenten en namenmonumenten voor Molukse KNIL-militairen. Deze monumenten vertellen een verhaal over de geschiedenis van de stad, van de middeleeuwse marktstad tot haar rol tijdens de Tweede Wereldoorlog en de integratie van Molukkers. Het monumentenbeleid van de gemeente is gericht op het behouden van het historische karakter van Zwolle, terwijl eigenaren ondersteuning krijgen bij de verbouw of verduurzaming van hun monumentale woning.
Zowel toeristen als inwoners kunnen genieten van de rijke geschiedenis en het historische straatbeeld van Zwolle. Door subsidies, ondersteuning en een helder beleid voor monumentenzorg, blijft Zwolle haar karakter behouden terwijl het tegemoetkomt aan de moderne eisen van duurzaamheid en toegankelijkheid.