Ekoplaza Zwolle: Een Biologische Supermarkt in het Hart van Overijssel
september 27, 2025
De Buitengasthuisstraat in Zwolle is meer dan een gewone straat in de stad. Het is een historisch en ecologisch belangrijk traject, waarin verleden en heden samenkomen in een levendig woon- en leefgebied. Vanwege de rijke geschiedenis, de bijzondere groenstructuur en het sterke gemeenschapsgevoel dat zich hier ontwikkelt, is de Buitengasthuisstraat een interessant stuk van Zwolle voor zowel inwoners als bezoekers. In deze artikel wordt ingegaan op de historie van de straat, de ecologische waarde van het gebied, de huidige initiatieven zoals gezamenlijke tuinplannen en geveltuinen, en de rol die de straat speelt binnen het bredere stadsbeeld van Zwolle.
Historisch overzicht
De Buitengasthuisstraat dankt haar naam aan het Buitengasthuis, een instelling die in 1377 is gesticht en destijds bekend stond als 'Ten Hilligen Cruce'. Het Buitengasthuis was oorspronkelijk een hospitaal voor melaatsen, een ziekte die in de Middeleeuwen sterk besmettelijk was. Uit historische bronnen blijkt dat het gasthuis een omheiningsmuur had, een voorhuis, een zaal, stallingen, een bakhuis, een brouwhuis, een ziekenhuis en een kapel. De kapel werd in 1517 voor het eerst met leien gedekt, wat aangeeft dat het gebouw in die tijd aanzienlijk hersteld of verbouwd werd. In de omgeving van het Buitengasthuis ontstonden ook nieuwe gebouwen of bestaande delen werden uitgebreid.
De Buitengasthuisstraat zelf was vanaf de Middeleeuwen een belangrijke handelsweg die het noordwestelijke achterland verbindde met steden als Kampen en Hasselt. De straat vormde onderdeel van een oude route via de Hoogstraat, de Buitengasthuisstraat en de Gasthuisdijk. In 1662 werd op de locatie waar nu het viaduct van de A28 ligt, een zaagmolen genaamd 'Het Fortuin' opgericht. Deze molen werd in 1917 afgebroken. Na de Tweede Wereldoorlog werd de Rijksweg 28 verhoogd en verbreed, wat het straatbeeld van het gebied sterk beïnvloedde. In de jaren daarna werd het tot dan toe vrijwel ongebouwde gebied bebouwd, en kwamen er onder andere fabrieken en schoolcomplexen.
Ecologische waarde
Het plangebied van de Buitengasthuisstraat heeft een belangrijke ecologische betekenis. Voordat het terrein werd opgehoogd, waren er zandige delen in de vorm van zogenaamde dekzandruggen. Deze delen zijn nog steeds van invloed op de flora en fauna in het gebied. De groenstructuur in Voorsterpoort-oost bestaat voornamelijk uit het Zwarte Water en haar oevers, droge zandige bermen, taluds, spoordijken en beplantingen langs hoofdverkeerswegen. Het belangrijkste deel van de structuur ligt langs het Zwarte Water, de Katerdijk, het Kamperlijntje en de Blaloweg. Ook het kerkhof Buitengasthuis, gelegen op de hoek van de Blaloweg en de Buitengasthuisstraat, behoort tot de hoofdgroenstructuur vanwege het belangrijke bomenbestand.
De ecologische verbindingen lopen vanuit het structuurgroen richting de binnenstad en het buitengebied. Dit maakt het gebied een belangrijk onderdeel van het bredere ecologische netwerk van Zwolle. De aanwezigheid van het Zwarte Water, een oppervlaktewater met oevers, speelt een centrale rol in deze verbindingen. Het water was vroeger een jaagpad, wat aangeeft dat het gebied in de 19e eeuw nog een landelijk karakter had.
Woon- en leefomgeving
De Buitengasthuisstraat is momenteel een woonwijk die door bewoners en lokale organisaties actief wordt ontwikkeld. In de herfst van 2020 organiseerde DeltaWonen een bijeenkomst voor bewoners om gezamenlijke tuinplannen te bespreken. De bijeenkomst was bedoeld om bewoners met elkaar in gesprek te brengen over ideeën voor de binnentuin van de straat. Deze initiatieven worden geleid door buurtwerkers en opbouwwerkers en hebben als doel het leefgeluk van de bewoners te versterken. Door informele en positieve interacties tussen bewoners te stimuleren, wordt het woonmilieu versterkt en de sociale cohesie verder ontwikkeld.
Daarnaast zijn er in diverse straten van de wijk, zoals de Piet Heinstraat en de Venestraat, geveltuinen aangelegd. Deze tuinen worden verzorgd door bewoners, die samen de planten, aarde en gieters gebruiken die door DeltaWonen worden geleverd. De geveltuinen vormen een kleine ingreep met een groot effect: ze brengen groen in de straat en dragen bij aan een positieve sfeer in de wijk.
Evenementen en faciliteiten
Een van de regelmatig terugkerende evenementen in de Buitengasthuisstraat is de Kledingbeurs van Dubbelgoed. Deze beurs vindt meestal in de VEZ Hallen plaats, een oude WRZV-hal aan de Buitengasthuisstraat 8. In oktober 2020 werd de beurs weer gehouden op zaterdag 11 oktober, van 10.00 tot 12.30 uur. Op de beurs is een grote keuze aan tweedehands kleding beschikbaar, van kinder- tot XXL-maten. Daarnaast zijn er ook accessoires, schoenen en speelgoed te koop. Bewoners kunnen ook zelf kleding meenemen die zij verkopen willen. De opbrengst wordt verdeeld, waarbij 25% naar een goed doel gaat en 75% naar de inbrenger.
De VEZ Hallen zijn ook een belangrijk parkeringscomplex in het plangebied. Het gebied heeft een groot overloopterrein voor het parkeren van de IJsselhallen, dat echter nauwelijks wordt gebruikt. De WRZV-hallen zelf beschikken over weinig parkeerplaatsen op eigen terrein en gebruiken daarom regelmatig openbare parkeermogelijkheden elders in de omgeving.
Verkeer en verbindingen
Het fietsverkeer is goed ontwikkeld in de Buitengasthuisstraat en de omliggende straten. De gemeente heeft hoofdfietsroutes aangewezen die de woonwijken verbinden met het centrum, het station en werkgebieden. De fietsvoorzieningen langs de Katerdijk, de Blaloweg en de Rieteweg vormen een belangrijke schakel in het Zwolse fietsroutenetwerk. Deze routes zijn ontworpen met aandacht voor comfort, vlotheid, veiligheid en herkenbaarheid, waardoor het fietsen in het gebied aantrekkelijk en toegankelijk is.
De Buitengasthuisstraat is ook een onderdeel van het bredere fiets- en verkeersnetwerk van Zwolle. De Rijksweg 28, die verhoogd en verbreed is na de Tweede Wereldoorlog, bepaalt het straatbeeld aan de zuid-oostzijde van het plangebied. Het viaduct Buitengasthuisstraat – Veemarkt is de huidige route die ontstond na het vervallen van het eerder gerealiseerde viaduct bij de Hoogstraat. Het fietspad langs deze route is een belangrijk kruispunt in het fietsnetwerk, met toegang tot het centrum en het industrieterrein.
Wijkontwikkeling en toekomst
De wijk Voorst A, waarin de Buitengasthuisstraat gelegen is, is in 2020 beoordeeld met een waardering van 90%. Dit wijst op een sterke woonkwaliteit en een positieve ontwikkeling van het woonmilieu. De wijk heeft een rijke historie en een actieve gemeenschap, waarin bewoners zich betrokken voelen bij de ontwikkeling van hun omgeving. Initiatieven zoals gezamenlijke tuinplannen en geveltuinen tonen aan dat de wijk een sterke gemeenschapszin heeft.
De ontwikkeling van het gebied is ook beïnvloed door de historische en ecologische waarde. Het bedrijventerrein Voorst is ontstaan uit de laaggelegen graslanden aan weerszijden van het Zwolle-IJsselkanaal. Tijdens de bebouwing zijn zandwinplassen gebruikt om het terrein geschikt te maken voor woningbouw en industrie. Hierdoor is van de oorspronkelijke bodemopbouw weinig over. Toch blijft de ecologische structuur belangrijk voor het stadsbeeld en de leefbaarheid van het gebied.
Conclusie
De Buitengasthuisstraat in Zwolle is een woonwijk met een rijke historie, een sterke ecologische betekenis en een actieve gemeenschap. De straat dankt haar naam aan het Buitengasthuis, een instelling die sinds de 14e eeuw een rol speelde in de stad. Tijdens de 19e en 20e eeuw is het gebied intensiever bebouwd, met de komst van fabrieken, schoolcomplexen en moderne woningen. De ecologische waarde van het gebied blijft behouden, met een groenstructuur die belangrijk is voor het stadsbeeld en de natuur.
De huidige bewoners van de Buitengasthuisstraat zijn actief betrokken bij de ontwikkeling van hun wijk. Initiatieven zoals gezamenlijke tuinplannen en geveltuinen tonen aan dat de wijk een sterke gemeenschapszin heeft. Evenementen zoals de Kledingbeurs van Dubbelgoed en de aanwezigheid van fietsroutes en parkeringsfaciliteiten maken het gebied toegankelijk en aantrekkelijk voor zowel inwoners als bezoekers. De Buitengasthuisstraat is dus niet alleen een historische plek, maar ook een levendig en duurzaam woongebied dat de toekomst van Zwolle vormgeeft.