Appartementen te huur in Zwolle: Uw gids voor wonen in de groenste stad van Europa
september 27, 2025
Marianne von Werefkin (1860–1938) was een pionier van het Duitse expressionisme en een belangrijke inspiratiefiguur in de vroege 20e-eeuwse kunstenaarsbeweging. Hoewel haar werk vaak in de schaduw bleef van dat van haar partner Alexej von Jawlensky, wordt haar rol nu in Museum De Fundatie in Zwolle erkend en belicht. Vanaf 5 oktober 2024 tot en met 16 maart 2025 is de tentoonstelling Marianne von Werefkin – Pionier van het expressionisme te zien. Deze overzichtstentoonstelling is voor het eerst in Nederland gewijd aan haar kleurrijke en emotionele schilderijen en schetsboeken. Het biedt een unieke kans om de ontwikkeling van haar werk en haar bijdrage aan de kunstgeschiedenis te bestuderen.
Een onderschatte pionier van het expressionisme
Marianne von Werefkin werd al op jonge leeftijd geprezen als de “Russische Rembrandt” vanwege haar realistische schilderijen. Haar carrière vormde zich echter verder in de richting van het expressionisme, een stroming die sterke emoties en persoonlijke waarnemingen tot uitdrukking brengt. In Duitsland was ze een centrale figuur in kunstenaarsgroepen zoals de Neue Künstlervereinigung München (NKVM) en later Der Blaue Reiter, waar ze samenwerkte met kunstenaars als Wassily Kandinsky en Gabriele Münter.
Toch is Werefkin's werk historisch gezien minder erkend dan dat van haar collega’s. Volgens het Museum De Fundatie is dit in grote mate te wijten aan het feit dat vrouwen in die tijd vaak minder serieus werden genomen dan mannen. Zelfs in kunstenaarsgroepen als Der Blaue Reiter had ze vaak minder waardering voor haar inzichten dan haar mannelijke collega’s. In de tentoonstelling in Zwolle wil het museum dit historische onrecht gedeeltelijk herstellen.
De tentoonstelling in Museum De Fundatie
De expositie Marianne von Werefkin – Pionier van het expressionisme is een thematische en chronologische presentatie van haar werk. Ze toont de evolutie van haar schilderkunst van realistische werken tot krachtige expressionistische schilderijen. Aanwezig zijn onder andere schilderijen uit haar Russische periode, die zeldzaam zijn vanwege het feit dat er weinig werken uit die tijd bewaard zijn gebleven. Ook worden haar schetsboeken geëxposeerd, waarin haar ideeën, studies en kleurproeven te zien zijn.
Een aparte aandachtspunt in de tentoonstelling is De Roze Salon, een digitale heruitvinding van de oorspronkelijke ontmoetingsplek van kunstenaars in München. Hier was Werefkin een centrale inspiratiebron voor haar tijdgenoten. De tentoonstelling toont hoe deze ruimte niet alleen een platform was voor kunstenaars, maar ook cruciaal was voor de vorming van het expressionistische gedachtegoed.
Een ander thema dat centraal staat in de expositie is het beeld van het werkende volk en het platteland. Deze onderwerpen speelden een grote rol in Werefkins werk en reflecteren haar sociale bewustzijn. Bovendien toont de tentoonstelling hoe landschappen bij haar niet alleen natuurlijke beelden waren, maar ook symbolische uitdrukkingen van haar persoonlijke visie.
Marianne von Werefkin en haar invloed
In het begin van haar carrière richtte Von Werefkin zich volledig op het ondersteunen en bevorderen van de carrière van haar partner, Alexej von Jawlensky. Toch bleek zij een grote kennis- en inspiratiebron te zijn voor andere kunstenaars in de Duitse expressionistische stroming. Haar ideeën over kleur, emotie en kunsttheorie hadden een blijvende invloed op collega’s zoals Kandinsky en Franz Marc.
Haar visie op kunst en haar eigen identiteit is duidelijk te zien in haar eigen woorden:
Ich schaffe mir ganz bewußt Illusionen und Träume. Darin bin ich Künstler. Ich bin mehr Mann als Frau. Allein das Bedürfnis zu gefallen und das Mitleid machen mich zur Frau. Ich bin nicht Mann, ich bin nicht Frau, ich bin Ich.
Deze uitspraak benadrukt haar sterke persoonlijkheid en haar wil om zich niet te laten beperken door de traditionele genderrolen van haar tijd. In haar kunst wilde ze niet alleen emoties uitdrukken, maar ook haar eigen identiteit als kunstenaar bepalen.
Van München naar Ascona
Na de breuk met Jawlensky en de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog verhuisde Von Werefkin naar Ascona in Zwitserland. Daar begon ze opnieuw te schilderen en richtte ze een museum op waar ze haar nalatenschap toevertrouwde. Ze overleed in 1938 in Ascona. Haar nalatenschap is nu onderdeel van het Museo Comunale d’Arte Moderna in Ascona.
Museum De Fundatie in Zwolle is momenteel het enige museum in Nederland dat een werk van Marianne Von Werefkin in collectie heeft. In samenwerking met het Museo Comunale d’Arte Moderna is het nu mogelijk geweest om een groot aantal werken van Von Werefkin en haar tijdgenoten te tonen in Nederland. Het museum heeft werken uit openbare en particuliere collecties in Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland en Nederland ingevoegd om een compleet beeld te geven van haar oeuvre.
De catalogus en bijdragen
Bij de tentoonstelling verschijnt een uitgebreide catalogus met hetzelfde titel. Deze catalogus bevat bijdragen van meerdere kunst- en museumexperts. Beatrice von Bormann, directeur van Museum De Fundatie en organisator van de tentoonstelling, schreef een inleiding. Ook Mara Folini, directeur van het Museo Comunale d’Arte Moderna in Ascona, en Roman Zieglgänsberger, conservator van Museum Wiesbaden, hebben bijgedragen aan de publicatie.
De catalogus is een waardevolle aanvulling op de tentoonstelling en biedt een diepere inzage in de werken, de historische context en de invloed van Von Werefkin. Het is een must-have voor kunstenliefhebbers en kunsthistorici.
Reizen en toegankelijkheid
Museum De Fundatie bevindt zich in Zwolle, een historische stad in het oosten van Nederland. Het is goed bereikbaar met het openbaar vervoer, met treinen vanuit Amsterdam, Utrecht en andere grote steden. Het museum zelf ligt in de centrale wijk van Zwolle, in de Blijmarktstraat. De tentoonstelling is onderdeel van het reguliere museumprogramma en is dus te bezoeken op de gewone bezoekstijden.
De collectie en tentoonstellingen van Museum De Fundatie zijn ook te zien op een tweede locatie: Kasteel het Nijenhuis met beeldentuin in Heino/Wijhe. Deze locatie biedt een aparte ruimte voor kunstliefhebbers die ook interesse hebben in beeldentuinen en historische gebouwen.
Conclusie
Marianne von Werefkin was een pionier van het expressionisme en heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van deze kunststijl in Duitsland. Haar werk vertoont een krachtige uitdrukking van emotie, kleur en symboliek. In Nederland is haar werk tot nu toe weinig bekend geweest, maar de tentoonstelling in Museum De Fundatie biedt nu een unieke kans om haar oeuvre te ontdekken en haar rol in de kunstgeschiedenis te herwaarderen.
De expositie Marianne von Werefkin – Pionier van het expressionisme is een must-see voor kunstenliefhebbers en historisch geïnteresseerden. Het biedt een rijke inzage in de ontwikkeling van haar werk, haar invloed op de expressionistische beweging en haar persoonlijke visie op kunst en identiteit. Met de catalogus, de digitale heruitvindingen zoals de Roze Salon en werken uit meerdere landen is deze tentoonstelling een uniek en educatief kunstproject.