Invoering zero-emissiezone in Zwolle: gevolgen voor marktkooplui en omgevingsvergunningen
september 25, 2025
De stad Zwolle, gelegen in de provincie Overijssel, is een transitieplaats in de Nederlandse geschiedenis, vooral als het gaat om spoorwegverbindingen. De spoorbruggen over de IJssel in Zwolle spelen een centrale rol in de geschiedenis van transport en toegankelijkheid in het land. Deze bruggen hebben niet alleen een functie gehad in het verkeer, maar ook in de culturele en historische ontwikkeling van de regio. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de historische en hedendaagse spoorbruggen in Zwolle, inclusief hun ontstaan, herrijzenis en toekomstige rol in de stad en regio.
Historische spoorbruggen over de IJssel
De eerste spoorbrug over de IJssel in Zwolle dateert uit 1864, toen de Nederlandse Centraal Spoorweg Maatschappij (NCSM) de verbinding tussen Utrecht en Zwolle voltooide. Deze brug was een belangrijke mijlpaal in de spoorweghistorie van Nederland. De brug werd op 21 mei 1864 in gebruik genomen, en de officiële opening volgde op 4 juni van dat jaar. Tijdens de opening was er een feestelijke sfeer, waarbij champagne vloeide, maar er was ook een wens dat de brug geschikt zou zijn voor voetgangers en rijtuigen. Pas in 1930 kwam een aparte verkeersbrug over de IJssel, die de drukke Katerveerpont ververving.
De bouw van deze spoorbrug werd uitgevoerd door Franse bedrijven, namelijk Société Vitali Picard & Cie en Parent, Schaken, Caillet et Cie. Deze bedrijven waren ervaren in spoorwegbouw en hadden internationale projecten uitgevoerd. De brug was enkelsporig, maar de pijlers waren al van tevoren ontworpen om later een tweede spoor op te nemen. Dit werd in de jaren 1930 werkelijkheid, waarbij de brug werd verdubbeld en voorzien van een hefmechanisme voor scheepvaartverkeer.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog, in 1940 en 1945, werd de brug opgeblazen. Na de oorlog werd de brug in zo veel mogelijk mate hersteld, en in 1950 werd bovenleiding geïnstalleerd om elektrisch treinverkeer mogelijk te maken. Deze historische brug bleef in gebruik tot 2011, toen ze door de nieuwe Hanzeboog werd vervangen.
De Hanzeboog: moderne opvolger
In juni 2011 werd de Hanzeboog officieel in gebruik genomen als vervanger van de oude spoorbrug. Deze nieuwe brug is een moderne, duurzame constructie die de IJssel verbindt tussen Zwolle en Hattem. De oude brug met brugdelen uit de jaren ’30 en ’40 rustte op de oorspronkelijke pijlers uit 1864, maar deze werd in september 2011 gesloopt. De meeste pijlers van de oude brug zijn verwijderd, maar er zijn aan beide zijden aandenkens gebleven.
De Hanzeboog is onderdeel van de Hanzelijn, een nieuwe spoorverbinding die de Randstad verbindt met Noord- en Noordoost-Nederland. Deze lijn werd ontwikkeld om de toegankelijkheid te verbeteren en het spoorverkeer in het noorden van het land te versterken. De Hanzeboog is een duurzame brug die moderne technologie combineert met historische erfgood. Zo is er een initiatief genomen om een monument te vormen uit een deel van de oude spoorbrug. De 150-jarige plaquette die minister Thorbecke in de oude brug plaatste, is gerenoveerd en herplaatst in een monument in de uiterwaarde. Dit monument bestaat uit de plaquette, een pijler van de oude brug en twee wielen uit het hefsysteem. Het werd in oktober 2023 opgeleverd en staat pal naast de nieuwe spoorbrug.
De Passerelle: een brug naar de toekomst
In 2023 werd een nieuwe brug geopend in Zwolle: de Passerelle. Deze brug is geen spoorbrug, maar een duurzame houten brug die het stadshart verbindt met de Spoorzone. De Passerelle is 130 meter lang, 10 meter breed en 7 meter hoog. Het is een uniek bouwkundig object dat ook een symbolische functie heeft. Tijdens de officiële opening, die werd bijgewoond door ruim 500 mensen, werd de Passerelle gepresenteerd als een "park op hoogte". De brug verbindt het historische centrum met de zuidzijde van het station, een gebied waar oud en nieuw samenkomen.
De opening van de Passerelle had een historische toets. Een acteur in de rol van Johan Rudolf Thorbecke droeg de originele zilveren troffel mee die in 1862 werd gebruikt bij de eerstesteenlegging van de oude spoorbrug over de IJssel. De troffel werd overgedragen aan Museum Anno, waar hij nu tentoon staat. Deze ceremonie verbindde het verleden met het heden.
Naast de symboliek is de Passerelle ook een praktische verbinding die de toekomst van Zwolle vormgeeft. Het innovatiedistrict Spoorzone, waar in de komende jaren 3.000 tot 4.000 woningen worden gebouwd, krijgt hierdoor een sterke impuls. De Passerelle is een essentieel onderdeel van deze ontwikkeling. Het hele weekend van de opening stond in het teken van activiteiten, waaronder een publieksdag op zaterdag 6 september. Bezoekers konden de Passerelle beleven met een gevarieerd programma van sport, cultuur, ontspanning en ontmoeting.
De betekenis van spoorbruggen in Zwolle
Sporbruggen in Zwolle zijn meer dan alleen constructies die voertuigen en personen over de IJssel brengen. Zij zijn historische getuigen van technologische ontwikkelingen, economische groei en cultuurhistorie. De oude spoorbrug uit 1864 was het begin van een tijdreeks waarin Zwolle en de regio hun rol in het landelijke transportnetwerk steeds verder uitbreidden.
Het feit dat Zwolle lange tijd wachtte met het bouwen van een vaste brug over de IJssel illustreert de strategische kijk van de stad. In de negentiende eeuw werd er gewacht op particulier initiatief om geld te besparen. Toch was het spoorproject uit 1862 het begin van een nieuwe tijd, waarin Zwolle een centrale rol speelde in het spoorwegnetwerk van Nederland. De keuze om de oude brug tot 2011 in gebruik te houden, en vervolgens te vervangen door een moderne Hanzeboog, toont aan dat de stad zich aanpaste aan veranderende transportbehoeften.
De combinatie van historische erfgood en moderne infrastructuren is ook duidelijk te zien in het monument dat is opgericht met delen van de oude spoorbrug. Dit monument dient als een herinnering aan het verleden en tegelijk als een aansluiting op de huidige spoorverbindingen. Het benadrukt hoe belangrijk het is om historische gegevens en objecten te behouden, maar ook om deze te integreren in de huidige context.
De Passerelle en toekomstige ontwikkelingen
De Passerelle is niet alleen een brug, maar ook een symbool voor duurzaamheid en toekomstgerichtheid. Het gebruik van hout en het ontwerp als "park op hoogte" sluiten aan bij huidige trends in de stedelijke ontwikkeling. De brug vormt een brug tussen het historische centrum en de Spoorzone, een gebied dat als innovatiedistrict is uitgeroepen. In deze Spoorzone werken ondernemers, onderwijsinstellingen en makers samen aan de transities van morgen. De Passerelle speelt hier een centrale rol, omdat het toegankelijkheid biedt en een visuele connectie legt tussen het oude en het nieuwe Zwolle.
Tijdens de opening van de Passerelle werd benadrukt dat het niet alleen een brug is, maar ook een uitdrukking van samenwerking tussen partners zoals de gemeente, ProRail, Dura Vermeer en Van Gelder. De passie en inspanningen van deze partijen zijn essentieel geweest voor het realiseren van de Passerelle.
De rol van de IJssel in de geschiedenis van Zwolle
De IJssel heeft sinds de negentiende eeuw een grote invloed gehad op de ontwikkeling van Zwolle. De rivier is een natuurlijke barrière, maar ook een centrale verbinding. Het ontstaan van spoorbruggen, maar ook wegbruggen en andere overgangen, toont aan hoe belangrijk het was om de IJssel te overbruggen. In de negentiende eeuw was er al sprake van kunstwegen, zoals de Zwolle-Kampenweg, die een voorbeeld vormde van de ambities van de stad om het verkeer te verbeteren. De komst van de auto in de twintigste eeuw maakte de noodzaak van een vaste brug over de IJssel onmisbaar.
Zwolle wist de spoorbrug uit 1864 te laten bouwen, maar het duurde tot de jaren 1930 voordat er een verkeersbrug volgde. De stad had lange tijd een zuinige aanpak en wachtte op particulier initiatief, maar uiteindelijk was het nodig om actief in te grijpen. Dit gebeurde in 1905, toen de "Commissie tot overbrugging van den IJssel nabij het Katerveer" werd opgericht. Deze commissie leidde uiteindelijk tot de bouw van de Katerveerbrug, die de oversteek voor voetgangers en voertuigen mogelijk maakte.
Toekomst van spoorbruggen en spoorverbindingen
De spoorbruggen in Zwolle zijn slechts een deel van een groter transportnetwerk dat continu verandert. De Hanzeboog is een voorbeeld van hoe de huidige spoorverbindingen zijn afgestemd op moderne behoeften, zoals duurzaamheid, capaciteit en toegankelijkheid. De Hanzelijn, waar de Hanzeboog onderdeel van uitmaakt, is een belangrijke verbinding die de Randstad verbindt met Noord-Nederland en Noordoost-Nederland. Deze verbinding is essentieel voor de economie en het maatschappelijk verkeer in de regio.
Buiten de spoorbruggen zijn er ook andere transportontwikkelingen in de regio. De Passerelle toont aan dat het niet alleen om spoor gaat, maar ook om duurzame stedelijke groei. De combinatie van historische verbindingen en moderne oplossingen maakt Zwolle tot een modelstad voor transitie en innovatie.
Conclusie
Sporbruggen in Zwolle zijn historische en culturele getuigen van de ontwikkeling van transport en toegankelijkheid in het land. De oude spoorbrug uit 1864 was het begin van een tijdreeks waarin Zwolle haar rol in het spoorwegnetwerk van Nederland versterkte. De Hanzeboog is de moderne opvolger van deze historische brug en dient als een essentieel onderdeel van de Hanzelijn. De Passerelle, hoewel geen spoorbrug, is een symbool van toekomstgerichtheid en duurzaamheid. Deze bruggen zijn niet alleen technische constructies, maar ook symbolen van samenwerking, historisch erfgood en toekomstige ontwikkelingen.
Zwolle blijft zich aanpassen aan veranderende behoeften, terwijl het tegelijkertijd historische verbindingen behoudt. De combinatie van oude en nieuwe bruggen benadrukt de rol van Zwolle als een transitieplaats in de geschiedenis van Nederland. Voor toeristen en inwoners is het interessant om deze bruggen te bezichtigen en hun betekenis te begrijpen. De historie van de spoorbruggen en de toekomst van de Passerelle laten zien hoe belangrijk het is om transport, historie en toekomst te combineren in een stad als Zwolle.