ABS Boekhorst Zwolle: nieuwe vestiging in het schadeherstelnetwerk van Nederland
september 24, 2025
Spoolde is een karakteristieke buurtschap in de stad Zwolle, gelegen ten zuiden van het Zwolle-IJsselkanaal. De buurt is niet alleen rijk aan geschiedenis, maar ook een gevoelig gebied in termen van milieubeleid, waterveiligheid en archeologische vondsten. Het gebied is in de loop der jaren onderzocht en gepland voor ontwikkeling, met aandacht voor zowel ecologische aspecten als de bewaring van het historische erfgoed. In deze artikel wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste aspecten van Spoolde, inclusief historische achtergronden, milieu- en waterveiligheidsmaatregelen, woningbouwontwikkelingen en energiegebruik.
Historische context van Spoolde
Spoolde is een buurtschap met een lang verleden. Het gebied wordt sinds de 19e eeuw door de IJssel begrensd, en de Willemsvaart, gegraven in 1819, speelde destijds een belangrijke rol als vaarwegverbinding tussen Zwolle en de IJssel. Deze vaart maakte deel uit van een bredere infrastructuurontwikkeling, waarbij de Veerallee als belangrijke wegfunctie diende. De Veerallee was oorspronkelijk bedoeld als verbinding tussen de stad en het Katerveer, waar vroeger een veerpont functioneerde. In 1930 werd een brug over de IJssel geopend, wat het gebruik van de Willemsvaart als verkeersader geleidelijk overbodig maakte. Pas op 4 december 1964 werd het Zwolle-IJsselkanaal geopend, waardoor de Willemsvaart uiteindelijk in minder gebruik raakte. In 1977 werd de Veerallee verlegd, en in sommige delen werd de vaart zelfs versmald.
De bebouwing in en rond Spoolde dateert uit verschillende tijdsperioden. De huidige bebouwing langs de Oude Veerweg en de Beukenallee is gebaseerd op bouwactiviteiten die in meerdere fasen zijn ontwikkeld. In het plangebied Spoolde zijn ook woningen gevestigd aan de Spoolderbergweg, die met drukriolering zijn aangesloten op het algemene rioleringssysteem van de Ruiterlaan. De woningbouw langs de Willemsvaart, zoals woonboten, gebruiken eveneens drukriolering, die op de Oude Veerweg uitmondt.
Archeologische vondsten en onderzoek
Spoolde valt binnen een gebied met een hoge kans op archeologische vondsten. Het plangebied wordt binnen de archeologische verwachtingskaart genoemd als een 50%-gebied, wat wil zeggen dat er een kans van 50% is op de aanwezigheid van prehistorische of vroeg-middeleeuwse sporen. Dit betekent dat voorafgaand aan grondwerken, zoals de bouw van nieuwe woningen, een proefonderzoek moet worden uitgevoerd. Als dit onderzoek aanleiding geeft voor een volledig archeologisch onderzoek, dient dit ook uitgevoerd te worden. De kosten van het onderzoek worden aangerekend aan de ‘verstoorder’, oftewel degene die de bouwactiviteiten uitvoert.
Deze maatregel is wettelijk verankerd in het Kwaliteitshandboek voor de Nederlandse Archeologie. Het doel is om archeologische objecten en sporen te behouden, zodat ze voor toekomstige generaties beschikbaar blijven. In Spoolde is er geen sprake van waardevolle cultuurhistorische elementen zoals gebouwen of monumenten, maar wel van een karakteristieke blokverkaveling van het erf en de omgeving. Deze structuur is historisch gezien kenmerkend voor het landelijke platteland, en wordt daarom in het beleid behouden.
Waterveiligheid en overstromingsrisico
Een van de belangrijkste thema's bij het planwerk in Spoolde is waterveiligheid. Het gebied ligt in een primaire kering van de IJssel, wat betekent dat de functie en stabiliteit van de kering altijd gegarandeerd moeten zijn. Daarom is het noodzakelijk dat voor bouwactiviteiten binnen deze zone de waterbeheerder wordt betrokken. Dit is ook verwerkt in het bestemmingsplan, waarin de "vrijwaringszone-dijk" een centrale rol speelt. In het kader van het project "ruimte voor de rivier" is de rivierdijk onlangs verlegd, en zijn er nieuwe slenken gegraven in de buitendijkse Vreugderijkerwaard. Deze maatregelen zorgen ervoor dat de IJssel meer ruimte heeft, waardoor het overstromingsrisico wordt verminderd.
Bij het ontwerpen van nieuwe bebouwing in Spoolde is er ook aandacht voor de drempelhoogte van woningen. Het wordt aangeraden om een drempelhoogte van minimaal 30 cm boven het straatpeil te hanteren, zodat wateroverlast in woningen en andere kwetsbare functies kan worden voorkomen. Ook voor kelders en lager gelegen ruimtes is het belangrijk om waterdichte materialen te gebruiken. Bij nieuwe ontwikkelingen wordt bovendien een overstromingsrisicoparagraaf opgenomen in het bestemmingsplan, zoals verplicht is volgens de provinciale Omgevingsvisie Overijssel.
Milieuaspecten en fauna
De plannen voor Spoolde zijn ook getoetst aan milieubeleid, met aandacht voor fauna en flora. Uit een verkennend onderzoek is gebleken dat een nader onderzoek naar vleermuizen nodig is, om te bepalen of er mogelijke beschermde verblijfplaatsen aanwezig zijn. Dit onderzoek is echter geen belemmering voor de uitvoerbaarheid van de plannen, zolang negatieve effecten op vleermuizen kunnen worden voorkomen door het treffen van compenserende maatregelen. Bij sloopwerkzaamheden zullen aanvullende maatregelen worden toegepast om de impact op vleermuizen te beperken.
Daarnaast ligt het gebied in de directe omgeving van het Natura 2000-gebied de Rijntakken. De werkzaamheden en ontwikkeling in Spoolde zijn echter zo georiënteerd dat de effecten zich beperken tot het plangebied of de directe zone daaromheen. Daarom wordt een toetsing op grond van de Wet natuurbescherming niet geacht nodig te zijn. Eén van de werkzaamheden bij het plan is het kappen van een aantal gewone essen. Aangezien er binnen het kader van de herplantplicht nieuwe bomen worden aangeplant, is een nadere toetsing van de houtopstanden niet noodzakelijk.
Woningbouwontwikkelingen
In het plangebied van Spoolde wordt op dit moment gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe woningen. Het erf aan de Spoolderenkweg valt binnen de contouren van het gebied Spoolde. Voordat er grond geroerd kan worden voor de bouw van deze woningen, moet er eerst een proefonderzoek worden uitgevoerd om te bepalen of een volledig archeologisch onderzoek nodig is. Als dit gebeurt, zullen de kosten voor het onderzoek op de verstoorder worden aangerekend. Dit is standaard in overeenstemming met het Kwaliteitshandboek voor de Nederlandse Archeologie.
De bebouwing in het huidige plangebied is niet alleen gericht op nieuwbouw, maar ook op de verbetering van bestaande schuren en boerderijen. De huidige boerderij op het erf is zo slecht in staat dat renovatie niet langer haalbaar is. Er staan ook twee schuren op het erf, waarvan de noordelijke schuur, met een stenen gevel en golfplaten dakbedekking, het landschap aanzienlijk ontsiert. De zuidelijke schuur is kleiner en heeft een houten gevel, maar ook deze is aan het einde van haar levensduur.
Energiegebruik en woningkenmerken
In de buurt Spoolde is het energieverbruik van woningen onderzocht. In 2024 is er gegevens verzameld over het gemiddelde gas- en elektriciteitsverbruik per woningtype. Deze gegevens tonen duidelijk hoe het energieverbruik varieert afhankelijk van het type woning. Zo verbruikt een vrijstaande woning gemiddeld 1.400 m³ gas per jaar, terwijl een appartement geen data levert over het gasverbruik. In termen van elektriciteitsgebruik is een vrijstaande woning het hoogste met 3.680 kWh per jaar, terwijl een appartement geen data heeft.
Deze informatie is belangrijk voor zowel woningeigenaren als huurders, aangezien het helpt bij het bepalen van de energiekosten en het nemen van beslissingen over isolatie, verduurzaming en andere energiebesparingmaatregelen. De woningkenmerken van de buurtschap Spoolde zijn dus een essentieel onderdeel van de energiebalans in het gebied.
Reisafstanden en toegankelijkheid
De buurt Spoolde is ook geanalyseerd in termen van reisafstanden naar belangrijke faciliteiten zoals kinderopvang, basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Deze gegevens tonen de gemiddelde afstanden van inwoners in Spoolde naar de dichtstbijzijnde locaties. Deze afstanden zijn berekend op basis van autowegen en rekening houdend met rijrichting. In vergelijking met andere gebieden in Zwolle en Overijssel is Spoolde relatief goed toegankelijk, met korte gemiddelde afstanden naar onderwijsinstellingen.
Deze informatie is van belang voor zowel burgers als beleidsmakers, aangezien het laat zien hoe goed de infrastructuur in het gebied is ontwikkeld. Korte reisafstanden kunnen bijdragen aan een betere leefbaarheid en toegankelijkheid, wat gunstig is voor zowel woningzoekenden als gezinnen.
Toekomstperspectieven en ontwikkelingen
De plannen voor Spoolde zijn niet alleen gericht op de bouw van nieuwe woningen, maar ook op de optimalisatie van de ruimtelijke ordening, het behoud van het landschap en de natuur, en het verbeteren van de toegankelijkheid voor inwoners. De combinatie van historische waarde, ecologische kwaliteiten en moderne woningbouw maakt Spoolde tot een uniek gebied in Zwolle. De uitvoering van deze plannen vereist echter ook een zorgvuldige aanpak, met aandacht voor archeologie, milieu, waterbeheer en energiegebruik.
Conclusie
Spoolde is een buurtschap in Zwolle dat zich karakteristiek onderscheidt door zijn geschiedenis, landschap en ecologische kwaliteiten. Het gebied is in het kader van ruimtelijke ontwikkeling onderzocht en gepland, met aandacht voor archeologie, milieuaspecten, waterveiligheid en woningbouw. De toekomst van Spoolde hangt af van de uitvoering van deze plannen, waarbij het behoud van het historische erfgoed en het creëren van een duurzame leefomgeving centraal staan. Voor toeristen en bezoekers biedt Spoolde een unieke mix van historische en natuurlijke elementen, die het gebied tot een interessant doelwit maken voor wie de stad Zwolle wil verkennen.