Pletterstraat Zwolle: een wandeling door geschiedenis, sfeer en verborgen plekken
september 24, 2025
De naam Leo Major staat onlosgekeerd verankerd in de geschiedenis van Zwolle. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog speelde de Canadese militair een centrale rol bij de bevrijding van de stad op 14 april 1945. Zijn daad, waarin hij volgens verhalen in zijn eentje de weg vrijmaakte voor de bevrijding, heeft hem tot een nationale held gemaakt en heeft zijn figuur een belangrijke plek gekregen in het collectieve geheugen van Nederland. In Zwolle is zijn naam niet alleen op straatnaamniveau aanwezig – zoals in de Leo Majorlaan – maar ook in de vorm van culturele evenementen, historische tentoonstellingen en beeldherinneringen.
Deze artikel geeft een overzicht van wie Leo Major was, zijn rol in de bevrijding van Zwolle, de erkenningen die hij ontving, en hoe zijn verhaal op dit moment wordt verteld en herdenkt. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de recente discussies rondom de feitelijke nauwkeurigheid van het verhaal, die leiden tot een herwaardering van de historische context.
Wie was Leo Major?
Leo Major was een Canadese beroeps militair. Zijn militaire loopbaan begon tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarin hij actief was in Europa. In het voorjaar van 1945 trok hij door het noordoosten van Nederland, en op 14 april 1945 bevrijdde hij Zwolle. Zijn verdiensten werden herkend door de gemeente Zwolle, die hem in 2005 benoemde tot ereburger van de stad.
Naast deze erkenning, zijn er ook militaire onderscheidingen bekend die Major in zijn loopbaan ontving. Deze omvatten onder meer de Distinguished Conduct Medal (DCM), de Star 1939-1945, de France en Duitsland Medal, de Medal of Defense, de Volunteer Service Medal of War 39-45, de Korea Medal, en de Volunteer Service Medaille voor Korea en de Medal of Nations Verenigd voor Korea. Zijn militaire carrière streekt hem tot een legende, ook in Canada, waar zijn roem in de afgelopen jaren is herontdekt en geëerd.
De bevrijding van Zwolle
De verhalen over de bevrijding van Zwolle door Leo Major zijn deels verweven met emotie en heldenverhalen. Volgens een van de bekendste versies trok Major in zijn eentje de stad in, meldde hij zich bij een kolonel en verklaarde dat Zwolle volledig was bevrijd van de Duitse bezetters. Deze informatie leidde ertoe dat de Canadese brigade kon ingaan en de stad kon worden ontdaan van de oorlogswinst. Zijn actie zorgde er volgens sommige verslagen voor dat Zwolle vrijwel zonder schade werd bevrijd, in tegenstelling tot andere steden in Nederland die zwaarder getroffen werden.
Een foto die uit 1945 stamt, toont Major bij de herberg De Hanekamp, ter hoogte van de Wipstrikkerallee, samen met enkele andere personen. Op de foto zijn hij en andere soldaten te zien, waaronder ook een politieagent en andere militairen. De foto toont dat Major niet alleen was, maar dat hij onderdeel uitmaakte van een groter militair team. Deze foto is afkomstig uit het archief van het Stadsmuseum Anno in Zwolle.
Er is echter ook sprake van recente historische discussies over de feitelijke juistheid van het verhaal. Het Stadsmuseum Anno heeft inmiddels aangekondigd dat het een historisch onderzoek zal uitvoeren naar de rol van Major in de bevrijding van Zwolle. Dit is gedaan op basis van een artikel dat twijfels uitlekte over de feitelijke nauwkeurigheid van het verhaal zoals het op het museumwebsite was gepresenteerd. Het museum baseert zijn huidige vertelling vooral op een interview uit 1995 dat Major gaf aan het Zwols Historisch Tijdschrift. Het museum zegt dat het verhaal nu extra nuance kan gebruiken.
Evenementen en herdenkingen
Leo Major wordt in Zwolle regelmatig herdacht. Op 14 april, de dag van de bevrijding, vinden er jaarlijks herdenkingsbijeenkomsten plaats. In het verleden heeft Major zelf deze herdenkingen meegemaakt. Zo was hij bijvoorbeeld in 1970, 1985, 1990, 1992, 1995, 2000 en 2005 aanwezig voor de herdenking van de bevrijding. In 2005 werd hij uitgeroepen tot ereburger van Zwolle, een erkenning die zijn rol in de geschiedenis van de stad benadrukt.
Een van de recente evenementen is de Léo Major Ride, een historische stoet die in 2024 op 12 april door Zwolle werd afgerold. De stoet, bestaande uit een historische legertruck en ongeveer 40 motorfietsen, volgde de route die Major volgens de verhalen in zijn eentje aflegde. De route begon bij de Zalnéweg, bij de voetgangersbrug over de Ceintuurbaan, en liep via de Leo Majorlaan, de Sassenpoort en andere historische locaties in Zwolle. De stoet eindigde op het Rodetorenplein, ook wel bekend als het "Plein van de Vrijheid". De route had een lengte van ongeveer 30 tot 40 kilometer, en de deelnemers reden gemiddeld 30 tot 40 kilometer per uur. De stoet werd geleid door Daniel-Aimé Major, de zoon van Leo, en initiatiefnemer Stefan Meekers in een originele legerjeep.
Leo Major in Zwolle: Beeldherinneringen en plekken
In Zwolle is de figuur van Leo Major ook fysiek aanwezig in de vorm van beeldherinneringen en plekken. De Leo Majorlaan, vroeger bekend als de Zuidbroeklaan, is vernoemd naar hem en werd in gebruik genomen op 14 april 2009. Bij de in gebruik name waren zijn weduwe Pauline, enkele kinderen en kleinkinderen aanwezig. De inzet van deze laan is een blijvend symbool van dankbaarheid voor zijn rol in de bevrijding van Zwolle.
Daarnaast is er ook een grafsteen van Leo Major en zijn echtgenote, die eenvoudig is uitgevoerd. Volgens een foto uit de familiearchieven staat de eenvoud van de grafsteen in contrast met de geweldige verdiensten van Major voor de stad.
In Canada is er ook herkenning voor zijn rol. In 2021 werd besloten dat een deel van een belangrijke weg in Quebec, aan de voet van Valcartier, naar Leo Major zou worden hernoemd. Deze hernoeming was een symbolisch gebaar dat zijn rol in de bevrijding niet alleen in Nederland, maar ook in zijn eigen land, Canada, erkend werd. De officiële bekendmaking van de hernoeming vond plaats op 14 april 2021, de dag van de 76e herdenking van de bevrijding van Zwolle.
Cultuur en media: Leo Major op het podium en in documentaires
Het verhaal van Leo Major is ook regelmatig te vinden in culturele projecten. Een van de bekendere voorbeelden is de voorstelling "De Nacht van Leo Major", die in 2024 in het Academiehuis in Zwolle werd opgevoerd. Deze voorstelling, die in het voorjaar van 2024 opnieuw te zien was na een groot succes, benadrukt het verhaal van moed, vrijheid en hoop dat met Major verband houdt. Bekende Nederlanders zoals Jan Terlouw, Arie Slob en Nynke de Jong namen deel aan het programma.
De voorstelling richt zich op het herdenken van dit stuk Zwolse geschiedenis en wil nieuwe generaties daar bewust van maken. Ook benadrukt het de bredere betekenis van vrijheid. Volgens Ruben Raidt, een betrokken persoon bij de voorstelling, is het verhaal van Major een verhaal dat niet vergeten mag worden. Het Academiehuis verwachtte een groot publiek, zowel uit Zwolle als uit de regio. Tickets voor de voorstelling waren beschikbaar via de website van het Academiehuis.
Naast culturele voorstellingen zijn er ook documentaires over Leo Major gemaakt. In 2017 werd een Franstalige documentaire opgenomen in Zwolle en Canada, getiteld "Léo Major - Le fantôme borgne". Deze documentaire werd gemaakt door medewerkers van Sighter - Canada en geeft een overzicht van het leven en werk van Major, met een sterke focus op zijn rol in de bevrijding van Zwolle.
Historische discussies en herwaardering
Ondanks de grote rol die Leo Major speelde in de bevrijding van Zwolle, is er in recente jaren een discussie ontstaan over de feitelijke juistheid van het verhaal. Het Stadsmuseum Anno in Zwolle heeft aangekondigd dat het een historisch onderzoek zal uitvoeren naar de rol van Major in de bevrijding, met als doel om het verhaal te nuanceren. Dit onderzoek is gedeeltelijk aangestuurd door een artikel in NU.nl dat twijfels plaatste over het verhaal zoals het op de website van het museum was gepresenteerd.
Museumdirecteur Germa Greving gaf aan dat het museum zich baseerde op één bron: het interview van 1995 dat Major gaf aan het Zwols Historisch Tijdschrift. Deze bron is goed, maar het is ook duidelijk dat het verhaal extra nuance kan gebruiken. Het museum wil daarom samenwerken met onderzoekers om dit verhaal beter in kaart te brengen.
De persoonlijke impact van Leo Major
Leo Major was niet alleen een militair held, maar ook een persoon die op persoonlijk niveau indruk achterliet. Volgens een foto uit 1945 was hij niet alleen, maar was hij omringd door andere militairen en politieagenten. Zijn emotionele reacties tijdens de bevrijding werden ook genoemd. Volgens verhalen huilde Major zelf tijdens de bevrijding – een zeldzaam moment voor een militair. Hij was op dat moment een van de verkenners die de stad in trok en meldde zich bij zijn kolonel om te melden dat de stad vrij was van de Duitse bezetters.
Deze actie leidde tot de toetreding van de Canadese brigade en het feest in Zwolle. Zijn daad leek symbolisch voor het einde van de oorlog en het herstel van de vrije samenleving. In Zwolle, waar de oorlog veel verwoestingen had achtergelaten, was dit een moment van hoop en verlichting.
Conclusie
Leo Major is onmisbaar verweven in de geschiedenis van Zwolle. Zijn rol in de bevrijding van de stad in 1945 is niet alleen een feit, maar ook een verhaal van moed, vrijheid en hoop. Zijn naam is te vinden in straatnaamnomen, evenementen, documentaires en culturele voorstellingen. Zijn verhaal is een symbool van de bevrijding van Nederland en de herwaardering van vrije samenleving.
Hoewel er in recente jaren discussies zijn over de feitelijke nauwkeurigheid van het verhaal, blijft het een verhaal dat geëerd wordt in Zwolle. Het verhaal van Leo Major wordt regelmatig herdacht en verteld, en het levert een blijvende erfenis voor toekomstige generaties. Of het verhaal volledig feitelijk accuraat is of niet, is minder belangrijk dan de betekenis die het heeft gekregen voor Zwolle en Nederland in het algemeen.
Zowel historisch als cultureel is Leo Major een figuur die blijft staan voor vrijheid en moed, en die een blijvende plek heeft in het collectieve geheugen van Zwolle.