Kluisjes en voorzieningen bij Station Zwolle
september 23, 2025
Het Hopmanshuis aan het Rodetorenplein in Zwolle is een rijksmonument dat als getuige fungeert van de rijke handelsgeschiedenis van de stad. Gebouwd in 1663 op initiatief van de Zwolse handelaar Claes de Cock, was het oorspronkelijk bedoeld als factorij- of pakhuishuis. Het gebouw stond voor de stadsmuur en was via het water bereikbaar, wat het ideaal maakte als logistiek knooppunt in de goederenhandel tussen Duitsland en het westen van Nederland. In de loop van de eeuwen heeft het Hopmanshuis verschillende functies vervuld, van opslagplaats voor tabak en koffie tot koffiehuis en tegenwoordig als kantoorruimte en horecazaak. Het pand is eveneens een belangrijk historisch getuigenis van Zwolle’s koloniale geschiedenis en heeft een complexe rol gespeeld in de stadseconomie en -cultuur.
Een gebouw met wortels in de handelsgeschiedenis
Het Hopmanshuis is een van de weinige overblijfselen van de voormalige factorijen in Zwolle. In 1663 werd het gebouwd in opdracht van Claes de Cock, een invloedrijke Zwolse handelaar. Het pand was gelegen voor de stadsmuur, waardoor het geïsoleerd lag van de binnenstad en via het water bereikbaar was. Het was zo ontworpen dat schepen direct konden worden gelost, wat het een essentieel onderdeel maakte van de goederenhandel via de Vecht naar Duitsland en via het Zwarte Water en de Zuiderzee naar Amsterdam. De ligging was strategisch, aangezien Zwolle destijds een belangrijk overslagcentrum was tussen Duitsland en het westen van Nederland.
Het pand bestond aanvankelijk voor de helft uit baksteen en de achterzijde was van hout, boven de stadsgracht gebouwd. De huidige naam van het gebouw verwijst naar hopman Jannes Nauta, die het van 1720 tot 1750 bewoonde. Na zijn overlijden werd het pand in steen herbouwd, met behoud van de kap over het gehele pand. Nauta liet bovendien in 1725 de bel-etage voorzien van een ingangsomlijsting, een bordestrap en grote vensters.
Van handelspakhuis tot koffiehuis
Naarmate de handel in Zwolle afnam, veranderde ook de functie van het Hopmanshuis. In 1843 werd het koffiehuis en kreeg het de bijnaam “Het Huis met de 99 vensters”. Tegenwoordig is het gebouw verdeeld in kantoorruimtes en een horecazaak in het souterrain. In het souterrain bevindt zich het restaurant ZoXander, dat sinds 2017 gevestigd is. Daarnaast is het gebouw ook het werkplein van TelefoonKracht, een klantcontactbureau dat zich richt op een persoonlijke en professionele klantbeleving.
In de 19e eeuw was het Hopmanshuis nog verbonden met een Rotterdamse koffiebranderij, “Van IJsendijks”, die koffie, tabak, thee, rijst, specerijen en kleurstoffen verhandelde. Deze waren werden opgeslagen in het pand, dat dus ook een rol speelde in de koloniale economie van Nederland. Aan de achterzijde van het gebouw is nog een inscriptie te lezen: “Van IJsendijks verpakte koffie”, die verwijst naar deze vroege handelspraktijk.
Koloniale sporen in de stad
Hoewel Zwolle niet direct in het oog springt als stad met koloniale geschiedenis, zijn er in het gebouw sporen te vinden van de koloniale tijd. Het Hopmanshuis is een voorbeeld van hoe de stad fungeerde als logistiek centrum voor goederen die uit de koloniën kwamen. De ligging van het pand en de toegang via het water maakte het geschikt voor het opslaan van tabak, koffie en andere producten uit de koloniën.
Elly Touwen-Bouwsma, historisch antropoloog en medeoprichter van de website www.koloniaalerfgoedtevoet.nl, onderzoekt samen met andere historici de koloniale geschiedenis van het gebouw en heeft in een reeks artikelen beschreven hoe Zwolle betrokken was bij de koloniale handel. Deze reeks wordt voortgezet in meerdere andere gebouwen in de stad, waar ook sporen van de koloniale tijd te vinden zijn.
Juridische geschiedenis en recente ontruiming
Het Hopmanshuis is ook betrokken geraakt in een juridische geschiedenis die recente aandacht heeft getrokken. In 2005 leende het Nationaal Restauratiefonds 2 miljoen euro aan pandeigenaar Van der Reijd om het gebouw te restaureren. Echter, in 2023 was Van der Reijd in financiële problemen geraakt en was gedeeltelijk failliet. Het Restauratiefonds eiste vervolgens de ontruiming van het pand via de rechter.
In juli 2023 besloot de rechtbank dat het Hopmanshuis binnen acht weken moest worden ontruimd, met uitzondering van het restaurant ZoXander in het souterrain. De huurders, inclusief het klantcontactbureau TelefoonKracht, hadden op dat moment de tijd tot mei 2024 om te verlaten. Als dit niet gebeurde, zou er een boete van 1.000 euro per dag zijn opgelegd. Het Restauratiefonds had bovendien een bod van 1,3 miljoen euro op het pand ontvangen, wat aanzienlijk hoger was dan de verwachte opbrengst bij een executieverkoop. Het fonds hoopt op deze manier een deel van het uitstaande geld terug te zien.
Het huidige gebruik
Tegenwoordig is het Hopmanshuis verdeeld in kantoorruimtes en een horecazaak. Het souterrain huisvest het restaurant ZoXander, dat sinds 2017 gevestigd is. De ruimtes bovenin worden gebruikt als kantoren, waaronder TelefoonKracht, een klantcontactbureau dat zich richt op een persoonlijke klantbeleving. Het bedrijf heeft een eigen aanpak ontwikkeld, die ze de “belkunstmethode” noemen. Volgens oprichters Daphne van der Wilt en Nienke Kist is elk telefoongesprek een kans om klanten te binden en vertrouwen op te bouwen. Ze geloven dat klantcontact een ambacht is en dat aandacht hoorbaar is via de telefoon.
Toegankelijkheid en openingstijden
Het Hopmanshuis is gelegen aan het Rodetorenplein 15 in Zwolle. Het gebouw zelf is een rijksmonument en is niet openbaar toegankelijk voor bezoekers. Echter, het restaurant ZoXander in het souterrain is open voor het publiek. De openingstijden van het restaurant zijn afhankelijk van seizoenen en evenementen en moeten worden gecontroleerd via de officiële website of via sociale media.
Het gebouw is goed bereikbaar via openbaar vervoer, fiets en voetganger. Het Rodetorenplein is een centrale plek in Zwolle en ligt dichtbij de station en de toegang tot het centrum. Voor personen met een beperking is het souterrain via een liftramp bereikbaar. Voor verdere informatie over toegankelijkheid is het verstandig contact op te nemen met het restaurant zelf.
Architectuur en historisch belang
Het Hopmanshuis is een voorbeeld van eeuwenoude architectonische tradities in Zwolle. Het gebouw combineert elementen uit verschillende perioden in zijn geschiedenis, van de oorspronkelijke baksteen- en houten constructie uit de 17e eeuw tot de steenherbouw in de 18e eeuw. De grote vensters en het bordestrap van de bel-etage zijn getuigen van de rol van het gebouw als handelspakhuis. De huidige schilderingen en raamluiken zijn historisch geïnspireerd en zijn onderhouden door experts in schilder- en glaswerkt.
Het Hopmanshuis is ook een symbool van de rol van Zwolle in de handelsgeschiedenis van Nederland. Het was gelegen op een strategische plek, tussen de stadsgracht en het water, en fungeerde als centraal knooppunt voor goederenverkeer. Het gebouw is een rijksmonument en wordt beschermd door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Conclusie
Het Hopmanshuis in Zwolle is meer dan alleen een rijksmonument. Het is een getuige van eeuwenlange handelsgeschiedenis, koloniale verbindingen en juridische geschiedenis. Het gebouw heeft een centrale rol gespeeld in de economie van Zwolle en is nu een centraal punt voor zowel kantooractiviteiten als horeca. Het is een levendig voorbeeld van hoe historische gebouwen zich aanpassen aan de huidige tijd en tegelijkertijd hun historische waarde behouden.
Het Hopmanshuis blijft een belangrijk onderdeel van de identiteit van Zwolle en een aanrakingpunt tussen verleden en heden. Voor toeristen, historici en ondernemers is het een unieke plek die verhalen vertelt over Zwolle’s rijke geschiedenis.