Gratis en Korting voor Tickets op de Handwerkbeurs in Zwolle
september 23, 2025
De term “Blauwvinger” is zeer verankerd in de identiteit van Zwolle. Deze bijnaam, die vroeger als een spotnaam werd gebruikt, is tegenwoordig een trots symbool voor de stad en haar inwoners. In dit artikel wordt de geschiedenis, de betekenis en de culturele context van de term “Blauwvinger” uitgebreid belicht, op basis van historische bronnen, folklore en moderne toepassingen.
De geschiedenis van de term “Blauwvinger”
Er zijn meerdere theorieën over de oorsprong van de bijnaam “Blauwvinger”, waarbij twee verhalen het meest bekend zijn. Beide verhalen zijn verankerd in de middeleeuwen en hebben te maken met de rivaalstad Kampen.
Het verhaal van de koperen vingers
Een veelvoorkomende uitleg is gebaseerd op een verhaal over de verkoop van een klokkenspel. In de 17e eeuw verkocht Zwolle het klokkenspel uit de Grote Kerk aan Kampen. Kampen wilde echter bepalen hoe de betaling moest plaatsvinden. De Kampenaren kozen ervoor om te betalen in koperen stuivers – specifiek in “vierduitstukken”. Deze munten waren in die tijd vrijwaard en het betalen in zo’n kleinere munteenheid had als gevolg dat er een enorme berg munten moest worden geteld.
Volgens de folklore kregen de Zwollenaren daardoor blauwe vingers van het tellen van al die koperen munten. Koper kan inderdaad een blauwe oxidatievorm aannemen, dus deze uitleg is verankerd in een reëel fenomeen. Toch is het verhaal omtrent het klokkenspel nogal legendarisch en niet volledig onderbouwd door historische documenten. Bert Helbers, hoofdpoortwachter van de Sassenpoort, merkt bijvoorbeeld op dat koper in werkelijkheid geen blauwe vingers veroorzaakt. Toch blijft het verhaal een populaire uitleg voor de bijnaam.
De historische oorsprong: het verbroken eed van 1521
Een andere theorie, die verankerd is in geschiedenisboeken, heeft te maken met een historisch incident uit 1521. In dat jaar brak Zwolle de eed van trouw aan de wettige landsheer, Filips van Bourgondië. In plaats daarvan koos de stad voor Karel van Egmont, hertog van Gelre. De Zwollenaren gaven hierbij een belofte af, waarbij ze hun vingers opstaken bij de inhuldiging van de bisschop. Later bleek deze belofte vals te zijn.
In documenten uit die tijd wordt melding gemaakt van klachten over hoe de Zwollenaren in buursted worden bejegend. Ze werden “Blauwvingers” genoemd en met scheldwoorden afgestoken. De spotnaam verwijst hierbij naar de opgestoken vingers, een symbool van het afgelegde, maar later ongehouwen gelofte. Deze historische oorsprong verschilt dus aanzienlijk van de legende over de koperen vingers.
Beide verklaringen zijn historisch relevant en worden beide gebruikt om de term te verklaren. Wel is het van belang om te weten dat de bijnaam tegenwoordig geen negatieve connotatie meer heeft, maar eerder een symbolische functie vervult.
De betekenis van de term vandaag
Hoewel de term oorspronkelijk een spotnaam was, is de bijnaam “Blauwvinger” tegenwoordig een trots symbool voor Zwolle. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt in lokale evenementen, verenigingen en zelfs in educatieve contexten.
De Blauwvingerdagen
Een van de meest prominente toepassingen is de organisatie van de Blauwvingerdagen. Dit is een grote braderie die elk jaar in juli wordt gehouden. Het is niet alleen een markt, maar ook een gelegenheid voor de stad om haar identiteit te tonen. De naam “Blauwvingerdagen” is hier direct verankerd en duidt op de bijnaam van de inwoners.
De Blauwvingerdagen zijn verankerd in de eeuwenlange rivaliteit met Kampen, maar ook in de trots van Zwolle als stad met een rijke geschiedenis. Het is een gebeurtenis die jaarlijks honderden bezoekers aanlokt en waarbij ook lokale bedrijven en organisaties betrokken zijn.
De Blauwvinger Academie
Een ander voorbeeld van de moderne betekenis van de term is de Blauwvinger Academie. Deze academie is een initiatief van CKV Advocaten in Zwolle en biedt cursussen op diverse thema’s. De naam verwijst duidelijk naar de bijnaam van de stad en wordt hier gebruikt om een lokale context te geven aan de educatieve programma’s. De academie ligt in de Groote Sociëteit in Zwolle, een faciliteit die goed bereikbaar is en vaak gebruikt wordt voor educatieve en culturele activiteiten.
Lokale verenigingen en organisaties
Naast evenementen en educatie wordt de term ook gebruikt in lokale verenigingen. Er zijn verenigingen die gewoon “De Blauwvingers” heten, wat duidelijk maakt dat de bijnaam een geuzennaam is geworden. Deze groepen gebruiken de term met trots en organiseren activiteiten die de identiteit van Zwolle versterken.
De culturele betekenis en folklore
De term “Blauwvinger” is ook sterk verankerd in de folklore van de regio. Het verhaal van de koperen vingers is een klassieker en wordt vaak verteld in de context van de verkoop van het klokkenspel. Deze legende is in verschillende bronnen te vinden en is een populaire verklaring voor de bijnaam. Toch blijft het een verhaal dat meer te maken heeft met folklore dan met historisch feit.
De rol van rivaliteit
Zowel in de historische oorsprong als in de legende speelt de rivaliteit met Kampen een centrale rol. De verkoop van het klokkenspel, het verbroken eed en de spotnaam zelf zijn allemaal verankerd in de geschiedenis van de relatie tussen Zwolle en Kampen. Deze rivaliteit is niet alleen historisch, maar heeft ook een culturele en emotionele betekenis voor de inwoners van beide steden.
De Blauwvinger als identiteitsbouwsteen
Tegenwoordig is de bijnaam “Blauwvinger” niet alleen een historisch of folklore-gerelateerde term, maar ook een identiteitsbouwsteen voor de stad Zwolle. Het is een symbool van trots en continuïteit. De term wordt gebruikt in verband met evenementen, educatie, verenigingen en zelfs in de architectuur of kunst. Het is dus niet enkel een bijnaam, maar een onderdeel van de stadsgeschiedenis en -identiteit.
De term drukt ook een zekere ironie uit. Oorspronkelijk was het een spotnaam, die werd gebruikt om Zwollenaren neerbuigend aan te duiden. Vandaag de dag is het echter een term die wordt gebruikt met trots, wat aantoont dat identiteit en historie zich in de loop van de tijd kunnen veranderen.
Conclusie
De term “Blauwvinger” heeft een rijke geschiedenis en een complexe betekenis. Het is zowel een historisch fenomeen als een folklore-verhaal, die beide een rol spelen in de identiteit van de stad Zwolle. Hoewel de oorsprong van de term niet eenduidig is, is het duidelijk dat de bijnaam een belangrijke functie vervult in de lokale cultuur. Tegenwoordig is de term geen scheldwoord meer, maar een trots symbool van de stad en haar inwoners. Het wordt gebruikt in evenementen, educatie, verenigingen en folklore en draagt bij aan de unieke identiteit van Zwolle. De bijnaam “Blauwvinger” blijft dus een onderdeel van de stadsgeschiedenis en culturele identiteit.