De Statenzaal in Zwolle: een historisch en cultureel centrum in Overijssel

De Statenzaal in Zwolle is niet alleen een architectonisch indrukwekkend complex, maar ook een historisch en cultureel centrum dat een centrale rol speelt in de geschiedenis van Overijssel. Het pand, dat in de Diezestraat gelegen is, heeft sinds de 19e eeuw verschillende functies vervuld, waaronder als zetel van de Provinciale Staten en als administratief centrum van de regio. In de loop van de jaren is de Statenzaal hersteld en verder ontwikkeld, waardoor het vandaag de dag ook een belangrijk podium is voor culturele activiteiten, zoals de concertserie Staatsgeheimen. Deze reeks brengt bekende zangers en muzikale genres in een unieke sfeer samen, waarbij het interieur en het historische karakter van de zaal een bijzondere aanraking geven aan het publiek.

De Statenzaal is bij uitstek een voorbeeld van monumentale archeologie en architectuur. Het complex bestaat uit twee gebouwen in de namaakstijl: het Gouvernementsgebouw van 1874 en de Statenzaal uit 1898. Het eerste is een neoclassicistisch bouwwerk met Griekse invloeden, terwijl het tweede in neogotische stijl is gebouwd, herkenbaar aan de spitsbogenramen en glas-in-lood vensters. Deze sfeer, gecombineerd met de geschiedenis van het gebouw, maakt het een uniek adres in de historische stad Zwolle.

Geschiedenis en herbestemming

De Statenzaal is sinds de 19e eeuw een centraal administratief en politiek centrum in Overijssel. In 1874 werd het Gouvernementsgebouw opgericht, een symbool van de rol die Zwolle speeltde als hoofdstad van Overijssel. In 1898 volgde de bouw van de Statenzaal zelf, die werd gebruikt voor vergaderingen van de Provinciale Staten. In het begin van de 20e eeuw werd het complex ook uitgebreid met een archief en een gouverneurshuis. De laatste vergadering van de Provinciale Staten in de Statenzaal dateert uit de jaren 1990, waarna het pand geleidelijk werd herbestemd.

In de loop van de jaren zijn verschillende herstelprojecten uitgevoerd. Zo is het interieur gerestaureerd, evenals het exterieur. De bibliotheek en andere instellingen zijn verhuisd, en in 2010 werd de Statenzaal officieel heropend. Sindsdien is het ook een officiële trouwlocatie in Zwolle. Bovendien wordt er onderzoek gedaan naar mogelijke toekomstige gebruikers van het pand, zoals het HerontwikkelTeam, dat op zoek is naar initiatiefnemers die passend zijn voor deze historische locatie.

De Statenzaal is echter niet alleen een administratief gebouw, maar ook een gevoelige plek voor culturele en historische toepassingen. Zo is het bijvoorbeeld in 2021 bijzonder geweest dat een deel van de Statenvergadering in de Nedersaksische taal werd gesproken, een unieke gebeurtenis in de geschiedenis van de Provinciale Statenvergadering.

Cultuur en evenementen

Een van de meest recente en opvallende ontwikkelingen is de vocale serie Staatsgeheimen, die in de Statenzaal wordt georganiseerd door het Nederlands Bach Consort en De Horecamannen. Deze concertreeks combineert muziek, culinair genieten en historisch erfgoed in een unieke ervaring. Het eerste concert in de reeks werd op 22 september georganiseerd, waarbij bekende zangers zoals Philine Coops, Sytse Buwalda en Heleen Koele deelnamen. Het programma biedt een reis door het gebouw en de muzikale tijdlijn, waarbij het publiek wordt uitgenodigd om zowel te luisteren als te proeven.

Bij het eerste concert werd een proeverij georganiseerd, waarbij het publiek niet alleen muziek hoort, maar ook een culinair genot ervaart. Het concert is georganiseerd als een amuse, wat betekent dat het publiek tijdens het event kleine maaltijden ontvangt die passen bij de muziek. Dit format benadrukt de sfeer van de Statenzaal en creëert een bijzondere band tussen muziek en ervaring.

In het tweede seizoen van Staatsgeheimen worden nieuwe muzikale en culturele elementen toegevoegd, zoals een voorprogramma waarin zangstudenten van het ArtEZ Conservatorium op de voorgrond treden. Dit betekent dat het publiek ook jonge talenten kan ontmoeten, die de toekomst van de klassieke muziek in Nederland vertegenwoordigen. Het concert op 29 juni 2025 biedt een tipje van de sluier van het nieuwe seizoen, waarbij het publiek wordt meegenomen op een reis door het gebouw en het muzikale programma. De prijzen van de tickets variëren vanaf €21, met opties voor een extra hapje.

Architectuur en interieur

De Statenzaal is een architectonisch bijzonder complex, met een rijke historie van herstel en aanpassingen. Het Gouvernementsgebouw uit 1874 is een neoclassicistisch bouwwerk, herkenbaar aan de Griekse invloeden en de symmetrische vormgeving. Het gebouw was ooit de zetel van de gouverneur en het administratieve centrum van de provincie. In 1898 werd de Statenzaal zelf gebouwd in neogotische stijl. Deze stijl is herkenbaar aan de spitsbogenramen, de glas-in-lood vensters en de ornamentale details.

De glas-in-lood vensters zijn een bijzondere uitvinding van de tijd en zijn vervaardigd door ateliers in Roermond. Ze bevatten de wapens van de Overijsselse gemeenten uit 1894, ingedeeld in de traditionele kwartieren: Salland, Twente en het Land van Vollenhove. De IJsselsteden hebben hun eigen venster, met een afbeelding van de Overijsselse ridderschap. De glas-in-lood vensters zijn niet alleen artistiek, maar ook historisch belangrijk, omdat ze een visuele samenvatting vormen van de structuur en identiteit van de regio in die tijd.

Het interieur van de Statenzaal is even indrukwekkend als het exterieur. De hoofdingang bevat dubbele deuren, waarboven spitsboogvensters met beeldhouwwerk zijn geplaatst. Het Rijkswapen wordt gehouden door twee klimmende leeuwen, met de spreuk "Je Maintendrai" eronder. Deze details benadrukken de historische betekenis van het gebouw en zijn een herinnering aan de rol die het heeft gespeeld in de politiek en administratie van Overijssel.

Twee gebeeldhouwde vrouwfiguren onder een baldakijn stellen de Vrede (links) en de Gerechtigheid (rechts) voor. Deze beelden zijn een visuele weergave van de waarden die het gebouw symboliseert en benadrukken de betekenis van de Statenzaal als symbool voor de regering en justitie in de regio.

Toekomstige ontwikkelingen en herbestemming

De Statenzaal is niet alleen een historisch monument, maar ook een levend bouwwerk dat wordt onderhouden en herbestemd voor toekomstige gebruikers. Het HerontwikkelTeam werkt momenteel aan een inventarisatie van mogelijke initiatiefnemers die geschikt zijn voor deze locatie. Het team benadrukt dat de Statenzaal een "parel van Zwolle" is, met een rijke historie en een indrukwekkend interieur. Het team wil passende gebruikers vinden die aansluiten bij de sfeer en het karakter van het pand.

Momenteel is het HerontwikkelTeam in gesprek met verschillende partijen, waaronder gemeentelijke ambtenaren, communicatieadviseurs en landelijke organisaties. Het doel is om een balans te vinden tussen behoud van historisch erfgoed en toekomstige toepassingen. De Statenzaal is al een populaire locatie voor evenementen, maar er zijn ook plannen om het complex verder te ontwikkelen als een multifunctioneel cultureel centrum. Dit zou betekenen dat het gebouw niet alleen gebruikt wordt voor politieke en administratieve doeleinden, maar ook als podium voor kunstenaars en zangers, zoals bij de Staatsgeheimen-reeks.

De Statenzaal is ook opgenomen in de gemeentelijke lijst van trouwlocaties, wat betekent dat het een populaire plek is voor trouweremonumenten. Deze functie benadrukt de schoonheid en het karakter van het pand en maakt het toegankelijk voor een breed publiek. De Statenzaal is dus niet alleen een historisch monument, maar ook een levend bouwwerk dat deel uitmaakt van het culturele en sociale weefsel van Zwolle.

Toegankelijkheid en openingstijden

De Statenzaal is toegankelijk voor het publiek, vooral tijdens evenementen zoals Staatsgeheimen. Tickets voor deze concertreeks zijn verkrijgbaar via de website van het Nederlands Bach Consort. De concerten worden op zondagen georganiseerd, meestal in de late middag, om 15:00 uur. Het eerste concert van de reeks in 2024 was op 22 september, en het tweede concert was gepland voor 29 juni 2025.

Daarnaast is het gebouw ook een populaire locatie voor trouweremonumenten, en is het soms geopend voor bezoeken. De openingstijden van het gebouw zijn afhankelijk van de evenementen en de gebruikers. Het HerontwikkelTeam onderzoekt momenteel mogelijke manieren om het gebouw vaker toegankelijk te maken voor het publiek, zoals via gidsedagen of culturele evenementen.

Conclusie

De Statenzaal in Zwolle is een uniek en historisch complex dat niet alleen een belangrijke rol speelt in de geschiedenis van Overijssel, maar ook een centraal punt is voor culturele activiteiten. Het pand, dat bestaat uit twee gebouwen in neoclassicistische en neogotische stijl, is een visuele en historische schat. De Statenzaal is niet alleen een administratief centrum geweest, maar ook een plek voor politieke vergaderingen, culturele evenementen en trouweremonumenten.

In de loop van de jaren is het gebouw hersteld en verder ontwikkeld, waardoor het vandaag de dag ook een moderne functie vervult. De concertreeks Staatsgeheimen benadrukt de sfeer van het gebouw en creëert een unieke ervaring voor het publiek. Het HerontwikkelTeam onderzoekt momenteel mogelijke toekomstige gebruikers van het pand, om ervoor te zorgen dat het gebouw blijft groeien en ontwikkelen in de toekomst.

De Statenzaal is dus niet alleen een historisch monument, maar ook een levend bouwwerk dat deel uitmaakt van de culturele en sociale identiteit van Zwolle. Het is een plek waar muziek, geschiedenis en architectuur samenkomen, en waar het publiek kan ervaren wat het betekent om deel te zijn van een rijke en levendige traditie.

Bronnen

1. Nieuwe vocale serie in de monumentale Zwolse Statenzaal: Staatsgeheimen!
2. Zwolle, De Staatsman
3. De geschiedenis van de Statenzaal van Zwolle
4. Het herontwikkelteam werkt aan herbestemmingen regio Zwolle
5. Uniek in de geschiedenis van de provinciale Statenvergadering Nedersaksisch in de Statenzaal
6. Zwolle, gouvernementsgebouwen
7. Collectie Overijssel locatie Zwolle
8. Waardestelling en transformatieruimte voormalig Provinciale Griffie, Zwolle
9. Oude Statenzaal Zwolle heropend
10. Zwolle in Beeld – Gebouwen en woningen – Statenzaal
11. De Telegraaf – Sloopschandaal kost wethouder zijn baan