The End Karaokebar in Zwolle: Nieuw Spektakel in de Noordoostpolder
september 22, 2025
Het huidige zorgsysteem in Nederland staat op cruciale momenten van transformatie. In het midden van deze verandering staat Marcel Levi, internist en voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Zijn visie op de zorg is niet alleen medisch, maar ook sociaal en organisatorisch. In meerdere optredens en schrijfsels benadrukt hij de noodzaak van een interdisciplinair en holistisch aanpak van de zorg. Zijn vergelijking van het huidige zorgsysteem met het klassieke defensieve voetbal en zijn voorstel om over te stappen op een systeem dat lijkt op het totaalvoetbal van Johan Cruijff en Rinus Michels is een krachtige metafoor voor een diepere verandering in de manier waarop zorgverlening georganiseerd kan worden.
In dit artikel wordt Marcel Levi’s visie op de zorg verder toegelicht aan de hand van zijn betoog over totaalvoetbal, kameleonachtig gedrag binnen de zorgsector en de rol van professionals in het creëren van een betere zorg.
De huidige uitdagingen in de zorg
De gezondheidszorg is op verschillende vlakken onder druk. Het aantal oudere patiënten neemt toe, en deze groep heeft vaak meerdere gezondheidsproblemen tegelijk. Volgens Levi is het huidige systeem niet ontworpen om dit soort complexiteit te hanteren. In plaats van een geïntegreerde aanpak, wordt er vaak gekozen voor een fragmentarische benadering waarbij patiënten van arts naar arts sjokken, elk met hun eigen specialisatie en visie op de zorgvraag. Het gevolg is dat patiënten vaak geen gehele visie krijgen op hun gezondheidstoestand, en dat de samenwerking tussen zorgverleners onvoldoende is.
Levi benadrukt dat deze benadering niet langer duurzaam is. Het huidige model leidt tot langere wachttijden, een hoger risico op fouten en ontevredenheid bij zowel patiënten als zorgverleners. Bovendien is het niet efficiënt genoeg om de groeiende zorgvraag te beantwoorden. Hij stelt daarom voor om het systeem te herschikken, waarbij het focuspunt niet langer op het individuele probleem of de individuele arts ligt, maar op de patiënt als geheel.
Totaalvoetbal als visie op de zorg
Een centrale kern van Levi’s visie is de overgang van een ‘catenaccio’-achtig systeem — waarbij alles defensief en gericht is op het voorkomen van fouten — naar een model dat lijkt op het totaalvoetbal van Johan Cruijff en Rinus Michels. In het totaalvoetbal is er geen strakke rolverdeling tussen individuen, maar wordt er overal in het veld gescoord, verdedigd en geanalyseerd. Dit betekent dat iedereen flexibel is en meebeweegt met de situatie, in plaats van vast te zitten aan een vaste rol.
In de zorg zou dit inhouden dat zorgverleners niet alleen hun eigen specialistische domein onderhouden, maar ook in staat zijn om mee te denken en meewerken in andere contexten. Dit vereist niet alleen medische kennis, maar ook sociale vaardigheden, communicatieve vaardigheden en een interdisciplinair denkproces. Levi benadrukt dat het niet gaat om het vervangen van specialisten, maar om het creëren van een teamgeest waarin iedereen meespeelt in het creëren van een betere zorguitkomst voor de patiënt.
De rol van professionals in de toekomstige zorg
Volgens Levi zijn professionals — zoals verpleegkundigen, zorgverleners, artsassistenten en zelfs psychologen — sleutelfiguren in deze transformatie. Zij hebben, naar zijn mening, genoeg kennis, vaardigheden en motivatie om een nieuw zorgsysteem op te bouwen. Hij benadrukt dat het niet nodig is om grote consultancybureaus in te schakelen of om complexe organisatorische hervormingen te starten. In plaats daarvan kan het huidige personeel — als het de juiste ondersteuning krijgt — de veranderingen al vormgeven die nodig zijn.
Levi vergelijkt dit met een symfonieorkest. In zo’n orkest heeft iedere muzikant zijn eigen instrument en eigen rol, maar het totaal is pas aangenaam als iedereen meespeelt in het geheel. De dirigent — of in dit geval de leidinggevende of de manager — bepaalt het stuk, het tempo en wie harder moet spelen. Zo’n regiefunctie kan iedereen vervullen in het sociaal of juridisch domein. Levi benadrukt dat het niet gaat om een hiërarchisch systeem, maar om een organische samenwerking waarin iedereen zijn eigen bijdrage levert, maar ook meebeweegt met het geheel.
Kameleonachtig gedrag in de zorg
Een andere kernnotie in Levi’s visie is het idee van kameleonachtig gedrag. In de huidige zorgsector zijn er veel zorgverleners die zich sterk binden aan één specifieke rol of functie. Dit heeft geleid tot een systematische fragmentatie van de zorg, waarbij specialisten zich richten op één aspect van de zorgvraag, in plaats van de patiënt als geheel te beschouwen.
Levi stelt voor om dit te veranderen door zorgverleners te trainen en te ondersteunen om flexibel en adaptief te worden. Dit betekent dat zij in staat moeten zijn om bijvoorbeeld een artsassistent niet alleen als ondersteunend personeel te zien, maar als een essentieel onderdeel van het team dat verantwoordelijk is voor de gehele zorgaanpak. Het idee is om zorgverleners te ontwikkelen tot ‘kameleonachtige’ figuren die in staat zijn om hun rol aan te passen aan de situatie van de patiënt, in plaats van alleen aan hun eigen expertise.
De impact van levensomstandigheden op gezondheid
Een ander belangrijk aspect van Levi’s visie is de rol van levensomstandigheden in de gezondheid. Hij benadrukt dat gezondheid niet alleen afhankelijk is van medische zorg, maar ook van factoren zoals bestaanszekerheid, werk, sociale netwerken en levensomstandigheden. In zijn betoog wijst hij op het verschil in levensverwachting tussen verschillende regio’s in Nederland, waarbij het verschil soms zo groot is als acht jaar. Deze verschillen zijn volgens hem niet alleen te verklaren door verschillen in medische toegang, maar ook door breder sociale en economische omstandigheden.
Levi benadrukt dat het niet voldoende is om alleen op medische innovaties te hopen om deze kloof te verkleinen. In plaats daarvan is het essentieel om ook aandacht te besteden aan factoren zoals schuldhulpverlening, huisvesting en ondersteuning bij werk- en sociaalproblemen. Hij wijst op Britse studies die aantonen dat betere kwaliteit van huisvesting leidt tot minder beroep op de spoedeisende hulp, en dat betere schuldhulpverlening de wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg kan verkorten. Volgens hem is het essentieel om deze zorgvragen aan te pakken in een integrale aanpak, waarbij medische en sociaal-gerelateerde zorg samen opgenomen worden.
Conclusie
Marcel Levi’s visie op de toekomst van de zorg benadrukt de noodzaak van een interdisciplinair en holistisch aanpak. Zijn vergelijking met totaalvoetbal benadrukt dat de huidige benadering van de zorg te fragmentarisch en te defensief is. In plaats daarvan stelt hij voor om over te stappen naar een systeem waarin zorgverleners flexibel en adaptief zijn, en waarin de focus ligt op de patiënt als geheel. Hierbij benadrukt hij de rol van professionals in het creëren van een betere zorg, en stelt hij voor om niet alleen medische kennis, maar ook sociale en communicatieve vaardigheden te ontwikkelen bij zorgverleners.
Zijn visie benadrukt ook de rol van levensomstandigheden in de gezondheid, en stelt dat het niet voldoende is om alleen op medische innovaties te hopen. In plaats daarvan is het essentieel om ook aandacht te besteden aan sociale en economische factoren die de gezondheid van mensen beïnvloeden. In het kader van deze visie benadrukt Levi dat het huidige zorgsysteem niet alleen verder moet groeien, maar ook moet snoeien en opnieuw moet bloeien — in lijn met het principe van een vruchtbare bodem die de basis vormt voor duurzame bestaanszekerheid.