Zwolle’s Aalanden: Wijkbeschrijving, Toegankelijkheid en Bestemmingsplan
september 22, 2025
De Turfmarkt in Zwolle is een locatie die in de loop der jaren verschillende functies heeft gehad. Van oorsprong was het een belangrijk belastingspunt voor turf in een tijd waarin deze brandstof essentieel was voor de economie. Later werd het het centrum van kermisactiviteiten, evenementen en sportieve tradities. In de huidige tijd dient het als parkeerlocatie, maar het blijft toch een stukje historie en cultureel erfgoed voor Zwolle en haar inwoners. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de geschiedenis, functies en betekenis van de Turfmarkt, gebaseerd op feiten uit betrouwbare bronnen.
De oorsprong van de Turfmarkt
De Turfmarkt in Zwolle dateert vanaf 1848. De locatie werd gekozen vanwege de aanwezigheid van de Nieuwe Vecht en het Almelose kanaal, wat het ideaal maakte voor het laden en lossen van turfschepen. In de 19e eeuw was turf de belangrijkste brandstof in Nederland, en Zwolle wilde hier economisch baat bij hebben. Daarom werd gezocht naar een stapelplaats waar turf makkelijk kon worden geleverd. De Turfmarkt werd een van die locaties.
De Turfmarkt ligt op de hoek van de Philosofenallee en de Menistenstraat, vlak bij de Menistenbrug. Een van de meest herkenbare elementen van de locatie is de watertoren, gebouwd in 1892. Deze watertoren is historisch en cultureel van betekenis voor Zwolle en is een symbool van de Turfmarkt.
In de vroege jaren twintig van de vorige eeuw stonden er zelfs noodwoningen op de Turfmarkt, in reactie op de woningnood die toen heerste in de stad. Deze tijdelijke oplossing was echter geen langdurig succes, en de functie van de Turfmarkt bleef sterk gerelateerd aan transport en eventueel sportieve of recreatieve activiteiten.
De kermis op de Turfmarkt
De Turfmarkt is historisch ook bekend geweest als een plek voor kermissen. De voorjaarskermis werd er jarenlang georganiseerd en was een populaire attractie voor zowel inwoners als bezoekers. Tot 2004 draaide deze kermis onder de naam "Vrienden van de Ambelt", waarbij de opbrengsten gingen naar een school voor kinderen met leer- en gedragsproblemen. Later is deze kermis onder een nieuwe naam verder gegaan, namelijk Carnival Festival Zwolle, en sindsdien draait het ondersteunende geld naar Stichting Vrienden van de Vuurvogel, die jongerenorkesten, -ensembles en -koren financieel ondersteunt.
De voorjaarskermis is een traditie in Zwolle en is jarenlang een belangrijk evenement geweest. De stad is zelfs ooit, in de jaren negentig, betiteld als "de mooiste kermisstad van Nederland", wat een eer was voor Zwolle. Deze titel benadrukt de rol van de stad als kermisstad, een rol die ook door lokale inwoner Paul Benning, een bekende kermisfreak, benadrukt wordt.
De zomerkermis, die momenteel tien dagen lang in het park De Wezenlanden plaatsvindt, is verhuisd van de binnenstad. De zomerkermis en de voorjaarskermis op de Turfmarkt zijn twee kermissen die elk jaar worden georganiseerd en waarbij een wisselvallig aantal bezoekers kan worden verwacht. De gemeente stelt beleidsregels op voor het toekennen van kermisvergunningen, zoals beschreven in het kermisbeleid van de Gemeente Zwolle.
De beleidsregels zijn als volgt:
Aantal kermissen per jaar:
- 1 keer per jaar voor de voorjaarskermis van de Ambelt.
- 1 keer per jaar voor de zomerkermis (vanaf de tweede vrijdag in augustus).
- 2 keer per jaar voor wijkkermissen.
Locaties:
- De voorjaarskermis vindt plaats op de Turfmarkt.
- De zomerkermis vindt plaats in de binnenstad.
- Wijkkermissen vinden plaats in twee verschillende wijken.
Parkeerlocaties:
- Woonwagens of caravans mogen maximaal drie zijn voor de beveiliging.
- Auto’s mogen niet bij de attracties worden geparkeerd.
Deze regels tonen aan dat de Turfmarkt niet alleen een historische plek is, maar ook een logistieke en regelgevende rol speelt binnen de kermisorganisatie van Zwolle.
De sporthistorie van de Turfmarkt
De Turfmarkt was niet alleen een plek voor kermissen en evenementen, maar ook voor sportieve activiteiten. In de beginjaren was het oefenterrein voor de stedelijke schutterij en sportverenigingen. Het was een open ruimte waar jongeren bijvoorbeeld voetbal speelden. Voetbal was een dagelijks fenomeen op de Turfmarkt, en zelfs nu vertellen oude Zwollenaars nog over het voetballen "op de Törfmärkt", zoals het toen werd genoemd.
In 1958 is er zelfs een video gemaakt over voetbal op de Turfmarkt, waarin de traditionele manier van spelen wordt vastgelegd. Poten, het kiezen van de spelers, was een ritueel dat werd georganiseerd door twee van de beste voetballers, die elkaar de voeten tegenhielden om te bepalen wie het eerst mocht kiezen. De doelpalen bestonden gewoonlijk uit twee jassen, en de weersomstandigheden konden soms voor moeilijkheden zorgen, zoals modder en natte schoenen.
Hoewel de voetbaltraditie op de Turfmarkt in de loop der jaren is afgenomen, is deze historie een belangrijk onderdeil van de lokale culturele identiteit. Het lied "Toen ik eens op een dag ..." van Barbara Lok, met begeleiding van de Zwolsche Muziekfabriek, brengt deze sportieve tijd nostalgisch terug in herinnering.
De Turfmarkt als parkeerlocatie
In de 21e eeuw is de functie van de Turfmarkt veranderd. In tegenstelling tot de historische functies, is het nu vooral een parkeerlocatie. Sinds de jaren negentig is er sprake geweest van het veranderen van de Turfmarkt in een parkeerdek. In 1991 was er een presentatietekening van dit plan, maar in de praktijk is het nooit gekomen.
In de jaren 2000 en verder werd de Turfmarkt in de wintermaanden en buiten de kermistijd gebruikt als parkeerplaats voor de bezoekers van de binnenstad. Dit was een logische oplossing gezien de groeiende behoefte aan parkeergelegenheid in het stadscentrum.
De huidige situatie is dat de Turfmarkt hoofdzakelijk dienst doet als parkeerlocatie, met uitzondering van de periodes waarin kermissen of andere evenementen plaatsvinden. Toch blijft het een openbare ruimte die voor activiteiten kan worden gebruikt.
Evenementen en feesten op de Turfmarkt
De Turfmarkt is ook historisch een populaire locatie geweest voor evenementen en feesten. In de jaren negentig en vroege 2000-er jaren was het bijvoorbeeld de locatie van het Bevrijdingsfestival Overijssel, dat van 2000 tot 2005 op de Turfmarkt plaatsvond. Het festival groeide zo sterk dat het uiteindelijk naar het Pakr de Wezenlanden verhuisde, waar het tot op de dag van vandaag nog steeds wordt georganiseerd.
In 2005 was er bijvoorbeeld een optreden van Krezip (Jacqueline Govaert) tijdens het Bevrijdingsfestival. De locatie was ideaal voor het houden van zo'n festival, gezien de ruimte en toegankelijkheid. Andere evenementen, zoals de zomerkermis, voorjaarskermis en andere culturele activiteiten, hebben er ook hun intrede gedaan.
De Turfmarkt is dus niet alleen een parkeerlocatie, maar ook een multifunctionele openbare ruimte die regelmatig wordt ingezet voor evenementen en feesten. Het is een belangrijk onderdeil van de culturele levensader van Zwolle.
De huidige situatie en toekomst
De Turfmarkt is tegenwoordig het grootste deel van het jaar een parkeerlocatie. In de kermisperiodes en bij culturele evenementen komt het weer tot leven als plek voor muziek, sport en vrijetijdsactiviteiten. De combinatie van geschiedenis, evenementen en logistiek maakt de Turfmarkt tot een unieke plek in Zwolle.
In de toekomst is het de vraag of de functie van de Turfmarkt verder zal veranderen. De gemeente Zwolle moet continu de behoefte aan parkeerlocaties, evenementen en historisch erfgoed in balans zien te brengen. De Turfmarkt blijft echter een centrale plek in de stad, waar mensen bijeenkomen, herinneringen ophalen en nieuwe ervaringen opdoen.
Conclusie
De Turfmarkt in Zwolle is een plek met een rijke geschiedenis. Vanaf de 19e eeuw als stapelplaats voor turf, via kermissen, sportieve tradities en culturele evenementen, tot haar huidige functie als parkeerlocatie, blijft de Turfmarkt een centraal onderdeil van het stadsleven. Het is een openbare ruimte die zowel historisch als hedendaags is, en waarin de gemeenschap zich kan reconstrueren met het verleden. Voor toeristen en inwoners is de Turfmarkt een symbool van Zwolle, en een plek die zowel logistieke als culturele betekenis heeft.