Het stationsgebouw van Zwolle: ontwikkelingen, historie en duurzaamheid
september 22, 2025
De Broerenkerk in Zwolle is een uniek voorbeeld van herbestemming van religieus erfgoed. Vanaf de 15e eeuw tot aan de 20e eeuw heeft het gebouw een rijke geschiedenis doorgelopen, en sinds 2013 is het hergeboren als een unieke boekhandel: Boekhandel Van der Velde in de Broerenkerk. Deze omvorming heeft niet alleen een nieuwe functie gegeven aan een rijksmonument, maar ook een culturele attractie gecreëerd die zowel boekenwurmen als toeristen aantrekt. In deze bijdrage wordt de geschiedenis, de uitdagingen, de inhoud en het succes van dit project besproken, met aandacht voor de architectuur, de horeca, de bezoekenstelling en de toekomstplannen.
Geschiedenis van de Broerenkerk
De Broerenkerk werd in 1465 gesticht door de dominicanen en maakte deel uit van het Broerenklooster. Het klooster zelf werd gesloten in 1580, maar de kerk bleef in gebruik. Vanaf 1640 dient de kerk als protestants godshuis. In 1983 werd de kerk echter gesloten voor de eredienst, waarna het pand langdurig verlaten raakte. Tijdens de restauratieperiode van 1983 tot 1988 werden spectaculaire gewelfschilderingen blootgelegd onder lagen witkalk. Deze ontdekking maakte duidelijk dat de kerk een unieke architectonische en culturele waarde had.
Tot aan de zomer van 2010 werd het rijksmonument gebruikt voor culturele evenementen en tentoonstellingen, maar het had geen vaste functie. Het herbestemmingsproject dat tot Boekhandel Van der Velde in de Broeren leidde, is het resultaat van jarenlang onderzoek en voorbereiding.
Het herbestemmingsproject
Het herbestemmingsproject werd voorgezet door Wim Waanders, voormalig eigenaar van een boekhandel in Zwolle. In de jaren negentig stelde hij voor om een boekhandel met nevenfuncties in de Broerenkerk te vestigen. Het plan kreeg op steun van het college, maar het duurde zeven jaar voordat het project tot stand kwam. De procedure was langdurig en vereiste intensieve administratie, waaronder een mening van de monumentencommissie, die geen eenduidige visie had op het project.
Het eindresultaat was een complex van 1000 m² boekhandel, 200 m² horeca, 200 m² expositieruimte, kantoorruimtes, keukens en magazijnen. De aanbouw bestond uit drie verdiepingen in de zijbeuk van het kerkgebouw, die volledig autonoom waren geconstrueerd. Dit maakte het mogelijk om eventueel in de toekomst de inbouw te verwijderen zonder het originele kerkgebouw aan te tasten.
Architectonische kenmerken
De Broerenkerk is een middeleeuws kerkgebouw dat als rijksmonument beschouwd wordt. De herbestemming behoudt het historische karakter van het pand, maar brengt er een moderne, multifunctionele toepassing bij. De drie verdiepingen in de zijbeuk vormen een logische uitbreiding van de kerk en zijn ontworpen door BK Architecten. De constructie is zodanig georganiseerd dat de huidige inrichting in de toekomst verwijderd kan worden zonder schade aan het historische kerkgebouw.
Naast de boekhandel zijn er ook horecafaciliteiten. De brasserie Smaak in de Broeren is gevestigd in het kerkgebouw en biedt een gezellige plek voor ontbijt, lunch, koffie en borrel. Aan het plein voor de kerk is een groot terras aangelegd met 100 stoelen, wat het een van de grootste terrassen in Zwolle maakt.
Inhoud en activiteiten
Van der Velde in de Broeren is meer dan alleen een boekhandel. Het is een "totaalbeleving van media, kunst en cultuur", zoals omschreven door Wim Waanders. In de boekhandel vind je niet alleen duizenden boeken in alle soorten en maten, maar ook schrijfwaren, muziek, kinderspullen en huishoudelijke artikelen. Daarnaast zijn er tentoonstellingen en culturele activiteiten die het kerkgebouw als expositieruimte benutten.
De horecafaciliteiten zijn een belangrijk onderdeil van het project. De brasserie is een populaire eet- en drinkplek, waar zowel lokale bewoners als toeristen terecht kunnen. Het terras is een extra aantrekkingskracht, vooral in de zomermaanden, en biedt een unieke sfeer in het centrum van Zwolle.
Een specifieke activiteit is het aanbod van high tea of afternoon tea, wat geschikt is voor het hele gezin. Deze activiteit is een populaire optie voor gezinnen, ouderen en kinderen, en maakt het pand geschikt voor een brede demografie.
Bezoekenstelling en economische impact
De opening van Van der Velde in de Broeren was vanaf het begin succesvol. In de eerste twee weken na de opening werden al 37.700 bezoekers geteld. Hoewel niet iedereen iets koopt, draagt het hoge aantal bezoekers bij aan de economische prestaties van het project, vooral door de horeca-omzet. Tussen de middag worden zo’n 250 lunches geserveerd, wat aantoont dat de brasserie een sterke aantrekkingskracht heeft.
De Broerenkerk is intussen een echte toeristische trekpleister geworden. Het combinatietje van boeken, historie, cultuur en horeca trekt zowel inwoners als bezoekers uit het buitenland. Het project heeft ook een positieve impact op het image van Zwolle als een stad met een sterke culturele en historische component.
Uitdagingen en vertraging
Ondanks het succes moet worden erkend dat het project niet zonder uitdagingen verliep. De opening was meerdere keren vertraagd. Aanvankelijk was een opening in november 2012 gepland, zodat de goede verkoopmaand december meegemaakt zou worden. Dit werd echter niet gehaald. De totale strijd om de herbestemming duurde zeven jaar.
Daarnaast was het project financieel zwaar. De oorspronkelijke begroting was 2 miljoen euro, maar het eindbedrag liep op tot ongeveer 5 miljoen euro. Dit was een aanzienlijke opsteker, maar ook een noodzakelijke investering om het project tot stand te brengen.
Toekomst en inspiratie
De Broerenkerk is een inspiratiebron voor andere herbestemmingen van religieus erfgoed. Het project toont aan dat historische gebouwen niet alleen behouden kunnen worden, maar ook een nieuwe, culturele functie kunnen krijgen. Deze herbestemming is in 2013 voltooid, maar het verhaal blijft actueel voor monumentenzorgers en culturele instellingen.
Het project benadrukt ook de waarde van sfeer en emotionele verbinding bij het bezoeken van culturele locaties. Een boek is een cultuurproduct, maar het omgevingseffect en de ervaring in een historisch gebouw versterken de impact ervan. Dit benadrukt het belang van een totaalbeleving in moderne culturele ruimtes.
Conclusie
De Broerenkerk in Zwolle is een indrukwekkend voorbeeld van herbestemming. Vanaf haar oprichting in 1465 tot haar huidige functie als boekhandel en culturele hotspot heeft het kerkgebouw een rijke geschiedenis doorgelopen. De omvorming tot Boekhandel Van der Velde in de Broeren is het resultaat van jarenlang voorbereiding, administratieve uitdagingen en een duidelijke visie op culturele en economische duurzaamheid.
Het project is niet alleen een succesvolle boekhandel, maar ook een belangrijke attractie voor toeristen en inwoners. Het biedt een unieke sfeer waarin historie, kunst, media en horeca samenkomen. De Broerenkerk is een bewijs dat historische gebouwen een nieuwe toekomst kunnen hebben, zolang er een passende visie is en er investeringen gedaan worden.