Nan: De verborgen parel van Noord-Thailand
september 16, 2025
Schalkwijk is een bijzonder dorp in de gemeente Houten, gelegen op het Eiland van Schalkwijk, een agrarisch poldergebied omringd door de rivieren en kanalen van de Lek, het Amsterdam-Rijnkanaal en het Lekkanaal. Het dorp heeft een rijke geschiedenis, een rustige sfeer en talloze bezienswaardigheden die toeristen en recreanten aantrekken. Door de aanwezigheid van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het landschap van open polders, kanalen en forten, biedt Schalkwijk een unieke mix van natuur, geschiedenis en activiteiten.
In dit artikel bespreken we de belangrijkste bezienswaardigheden in en rondom Schalkwijk, zoals forten, wandel- en fiestroutes, recreatiegebieden en historische locaties. We geven ook praktische informatie over toegankelijkheid, activiteiten en bezoekopties.
Forten en de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Een van de meest opvallende kenmerken van het Eiland van Schalkwijk is de aanwezigheid van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een complexe verdedigingslinie die in de 19e eeuw werd gebouwd. Deze linie bestond uit een netwerk van forten, loopgrachten, kazematten en andere verdedigingswerken, bedoeld om de oostelijke flank van Nederland te beschermen. Op het Eiland van Schalkwijk zijn verschillende van deze historische werken te vinden, die vandaag de dag openbaar toegankelijk zijn en als recreatie- en educatieve locaties dienen.
Fort Honswijk
Fort Honswijk is een van de meest opvallende bezienswaardigheden in de omgeving. Het is het grootste torenfort van de waterlinie en werd gebouwd tussen 1841 en 1848. Het fort heeft een bijzondere architectonische schoonheid en biedt een prachtig uitzicht over de Lek en de uiterwaarden. Het doel van het fort was om de vijand de doortocht over de Lekdijk te verhinderen en samen met Fort Everdingen de Lek af te grendelen in geval van oorlog. Vandaag de dag is het fort openbaar toegankelijk en is het een populaire locatie voor wandelingen, recreatie en historische interesse.
Andere forten en verdedigingswerken
Naast Fort Honswijk zijn er ook andere forten en verdedigingswerken te vinden op het Eiland van Schalkwijk, zoals het Werk aan de Groeneweg, het Werk aan de Korte Uitweg en het Werk aan de Waalse Wetering. Deze werken zijn onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en zijn voor een groot deel openbaar toegankelijk. Sommige van deze locaties zijn zelfs voorzien van faciliteiten zoals eetgelegenheden of informatiepunten. Meer informatie over activiteiten en bezoekopties vind je op www.forten.nl en www.hollandsewaterlinie.nl.
Wandel- en fiestroutes
Schalkwijk en het Eiland van Schalkwijk zijn ideaal voor wandelingen en fietsriten. De omgeving biedt talloze routes langs forten, kanalen, polders en natuurgebieden. Voorbeelden van populaire routes zijn de Wandelroute Linielanding (10 of 16 km) en de Wandelroute Liniepontje (10 km). Deze routes brengen je langs diverse forten en verdedigingswerken van de waterlinie. Routebeschrijvingen zijn beschikbaar bij het VVV-i-punt in de regio.
Daarnaast is het mogelijk om zelf fietsroutes samen te stellen via de fietsknooppunten in de regio. Voor routeplanning kun je gebruik maken van de website www.route.nl/routeplanner.
Kanovaren op het Eiland van Schalkwijk
Kanovaren is een populaire activiteit in en rondom het Eiland van Schalkwijk. De natuurlijke waterwegen, zoals kanalen en de rivier de Lek, bieden ideale omstandigheden voor rustige en gezellige tochten. Voor degenen die geen eigen kano bezitten, is er de mogelijkheid om kano’s te huren bij organisaties zoals Werk aan de Korte Uitweg en TOP Linielanding. Voor meer informatie over beschikbaarheid en locaties kun je terecht bij het VVV-informatiepunt in de regio.
Recreatiegebieden en natuur
Het Eiland van Schalkwijk biedt ook verschillende recreatiegebieden waar je kunt genieten van de natuur. Een van de bekendste locaties is de Honswijkerplas, een grote zwemplas in de uiterwaarden van de rivier de Lek. De plas biedt mogelijkheden tot zwemmen, picknicken, zonnen en recreatie. Er zijn ook speeltoestellen voor kinderen en steigers voor hengelactiviteiten. De Honswijkerplas is een populaire bestemming voor gezinnen en recreanten.
Naast de Honswijkerplas is er ook Polder Blokhoven, een waterbergingsgebied dat iedere zomer ervaring geeft met de inundatie, een techniek die gebruikt werd door de waterlinie. Tijdens de inundatie wordt het gebied volledig gevuld met water, waardoor het landschap verandert en het gevoel van rust en sfeer versterkt. In Polder Blokhoven kun je wandelen, over een trekpontje steken of gewoon uitgerust op een bankje zitten.
De Plofsluis
Een ander uniek onderdeel van de waterlinie is de Plofsluis, gelegen in het Amsterdam-Rijnkanaal bij Nieuwegein. Deze sluis bestond uit vijf betonnen compartimenten boven het kanaal. In geval van oorlogsdreiging kon de sluis worden opgeblazen, waardoor de inhoud het kanaal afdamde en het water niet weg kon stromen bij een inundatie. De Plofsluis is een zeldzaam en historisch belangrijk onderdeel van de waterlinie.
Historische en culturele aspecten van Schalkwijk
Het dorp Schalkwijk
Schalkwijk is een lintdorp met een Brink, het oudste gedeelte van het dorp. Het dorp werd ontgonnen in het jaar 1130 en heeft een rijke geschiedenis. Het dorp is genoemd naar de familie van Schalkwijk, die een belangrijke rol speelde in de ontginning. Tijdens de reformatie bleef Schalkwijk voornamelijk katholiek, wat heeft geleid tot de bouw van een indrukwekkende kerk, bekend als “de Kathedraal van het Sticht”. Daarnaast is het dorp ook bekend om zijn actieve carnavalsleven.
Architectuur en oude boerderijen
Langs de Schalkwijkse wetering staan nog veel oude boerderijen, die getuigen van de agrarische geschiedenis van het gebied. De kerk uit 1800 en een waterpomp en arbeidershuisjes aan de Brink vormen ook belangrijke historische punten in het dorp.
Toegankelijkheid en accommodatie
Het Eiland van Schalkwijk is goed bereikbaar via fiets, wandeling of auto. Voor wie wil overnachten in de regio zijn er verschillende opties beschikbaar. Zo kun je slapen in Fort Jutphaas, een historisch en groen plekje in Nieuwegein. Ook is er de mogelijkheid om in Fort WKU te kamperen, midden op het Eiland van Schalkwijk. Voor luxe verblijven is er B&B de Nachtdijk in Cothen.
Conclusie
Het Eiland van Schalkwijk biedt een unieke mix van geschiedenis, natuur en recreatie. De Nieuwe Hollandse Waterlinie speelt een centrale rol in het landschap, met forten, loopgrachten en andere verdedigingswerken die openbaar toegankelijk zijn. Naast historie en geschiedenis biedt het gebied ook wandel- en fiestroutes, kanovaren, recreatiegebieden en historische locaties die van belang zijn voor zowel toeristen als inwoners. Voor wie de rust zoekt in een landschap vol polders, forten en kanalen, is het Eiland van Schalkwijk een must-visit-bestemming in de regio Utrecht.