Groei en verstedelijking in Nederland: invloed op de toekomst van woningen en woningbouw

De bevolkingsontwikkeling in Nederland tot 2035 en 2050 heeft een significante impact op de woningbouw, de ruimtelijke ordening en de vraag naar woonruimte. De gegevens uit de regionale bevolkingsprognoses van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) laten zien dat de groei van de bevolking vooral in de grote steden en hun omgeving plaatsvindt. Deze trend heeft gevolgen voor de vraag naar woningen, de verdere ontwikkeling van de ruimtelijke structuur en de toekomstige vraag naar woningbouw. In dit artikel worden de belangrijkste inzichten uit de beschikbare bronnen geanalyseerd en worden de gevolgen voor de woningbouw en de ruimtelijke ordening besproken.

Groei in grote steden en randgemeenten

Volgens de regionale bevolkingsprognose van PBL en CBS zal Nederland in 2035 naar verwachting 18,9 miljoen inwoners tellen, een stijging van 1,3 miljoen ten opzichte van begin 2022. De groei vindt vooral plaats in de grote steden en hun randgemeenten. De vier grootste steden – Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht – zullen naar verwachting het meeste inwonersaantal oplopen. Voor Utrecht wordt een relatieve groei van 26 procent verwacht, gevolgd door Amsterdam (20 procent), Den Haag (18 procent) en Rotterdam (12 procent).

De toename van de bevolking in deze steden is onder meer te wijten aan een hoge aantrekkingskracht voor jonge gezinnen, arbeidsmigranten en internationale studenten. Ook leidt de natuurlijke aanwas, waarbij het aantal geboortes het aantal sterfgevallen overtreft, tot een stijging van de bevolking. Dit geldt vooral voor de grote steden, waar de bevolking relatief jonger is en de woningbouw zich vooral richt op de bouw van nieuwbouwwijken aan de randen van de steden.

In sommige gemeenten daarentegen, zoals Eemsdelta, Meerssen en Stein, wordt een aanzienlijke krimp verwacht. Deze gemeenten liggen vooral in het noordoosten van Groningen, Drenthe, de Achterhoek en Limburg. Hier wordt het aandeel ouderen groter en is de bevolking minder dynamisch. De groei van de bevolking in de Randstad en andere grote steden leidt daarentegen tot een toename van het aantal huishoudens. Tot 2035 is er een behoefte aan ruimte voor 830.000 huishoudens, wat de vraag naar woningen verder versterkt.

Verstedelijking en ruimtelijke uitdijing

De groei van de bevolking in de grote steden leidt tot verdere verstedelijking en ruimtelijke uitdijing. De Randstad, inclusief steden zoals Eindhoven, Groningen en Almere, wordt verwacht te blijven groeien. In de komende jaren zal het aantal mensen tussen de 20 en AOW-leeftijd stijgen, vooral in de Randstad, Flevoland, op de Veluwe en in en om Eindhoven. In deze regio’s wordt de bevolking van de leeftijdsgroep 20 tot AOW-leeftijd het meeste toegenomen.

De uitbreiding van de stadsgrenzen en de bouw van nieuwe woonbuurten aan de rand van grote steden is een veelgebruikte strategie om ruimte te bieden aan de groeiende bevolking. Bijvoorbeeld in Amsterdam worden de wijk IJburg en IJburg 2 uitgebreid, terwijl in Utrecht de wijk Leidsche Rijn wordt uitgebreid. Deze wijkgebieden zijn gericht op jonge gezinnen en hebben een grote aantrekkingskracht voor immigranten. De toename van de bevolking in de grote steden wordt daardoor ook bepaald door de binnenlandse migratie.

Echter, in sommige delen van Nederland, zoals aan de oostgrens en in het noorden, blijft de bevolking dalen. Deze gemeenten hebben een lagere aantrekkingskracht voor nieuwe inwoners en lopen ze een grotere vergrijzing tegemoet. In deze regio’s is de toename van het aantal ouderen groter dan de toename van jongeren, waardoor het aandeel 65-plussers in de bevolking toeneemt. In 2035 zal ruim 24 procent van de bevolking 65 jaar of ouder zijn, tegenwoordig is dat nog 20 procent.

Invloed op woningbouw en woonruimte

De groei van de bevolking en de verstedelijking hebben een directe invloed op de woningbouw en de vraag naar woonruimte. In de grote steden wordt het aantal woningen steeds belangrijker, aangezien de bevolking toeneemt en de woningen aan de randen van de steden worden gebouwd. De vraag naar woonruimte is in de Randstad en andere grote steden het grootst, waardoor er veel ruimte moet worden gecreëerd.

De bouw van nieuwbouw is vooral gericht op de woningbouw voor jonge gezinnen, maar ook op de bouw van appartementen voor single’s en jonge koppels. In de regio’s waar de bevolking groeit, zoals in de Randstad en Noord-Brabant, wordt de woningbouw intensief aangevraagd. De uitdijing van de stadsgrenzen en het bouwen aan de randen van grote steden gebeurt in overleg met de ruimtelijke ordening en het bestemmingsplan.

In de gemeenten waar de bevolking afneem, zoals in het noorden en langs de oostgrens, is de vraag naar woonruimte minder groot. Hier wordt het aantal woningen mogelijk gereduceerd of omgevormd naar andere functies. De vergrijzing in deze regio’s leidt ook tot een toename van het aantal woningen dat aansluit bij de behoeften van ouderen, zoals appartementen met toegankelijke voorzieningen en een dichte omgeving met hulpmiddelen.

Invloed op de ruimtelijke ordening

De toekomstige bevolkingsontwikkeling heeft ook gevolgen voor de ruimtelijke ordening. De groei van de bevolking in de grote steden en hun omgeving vereist een intensievere inzet van ruimtelijke plannen en ontwikkelingsprojecten. De uitbreiding van de stadsgrenzen en de bouw van nieuwe wijkgebieden aan de rand van de steden vormen hierbij een kern onderdeel.

De ruimtelijke ordening moet rekening houden met de toename van het aantal huishoudens en de bevolkingsgroei. De landelijke en regionale plannen moeten dus ook worden aangepast om de behoeften van de toekomstige bevolking te kunnen aanpakken. In de grote steden is de ruimtelijke ordening al jaren actief, maar in sommige regio’s, zoals in het noorden en langs de oostgrens, blijven de plannen onvoldoende afgestemd op de toekomstige groei.

De vergrijzing in de kleinere gemeenten vereist ook een aanpassing van de ruimtelijke ordening. In deze regio’s is het aantal ouderen groter en is de vraag naar woningen gericht op de behoeften van oudere inwoners. De ruimtelijke ordening moet hierin rekening houden met de toename van het aantal woningen dat geschikt is voor ouderen, zoals appartementen met toegankelijke voorzieningen of woonzorgcomplexen.

Conclusie

De bevolkingsontwikkeling in Nederland tot 2035 en 2050 heeft een belangrijke invloed op de woningbouw, de ruimtelijke ordening en de vraag naar woonruimte. De groei van de bevolking vindt vooral plaats in de grote steden en hun omgeving, terwijl een aantal kleinere gemeenten hun bevolking zullen verliezen. De toename van de bevolking in de grote steden leidt tot een toename van het aantal huishoudens en de vraag naar woonruimte, terwijl de vergrijzing in bepaalde regio’s het aandeel ouderen verder versterkt. De ruimtelijke ordening en de woningbouw moeten hierin rekening houden met de toekomstige behoeften van de bevolking, zowel in de grote steden als in de kleinere gemeenten.

Bronnen

1. Bevolkingsgroei in Nederland tot 2035
2. Bevolking van de vier grote steden
3. Prognose bevolkingsgroei tot 2035
4. Bevolkingsontwikkeling in grotere gemeenten
5. Prognose voor de vier grote steden
6. Informatie over bevolkingsgroei
7. Groei en krimp per gemeente in 2050
8. Bevolkingsgroei en seksuele praktijken
9. Bevolkingsontwikkeling per jaar en regio
10. Regionale bevolkingsprognose tot 2050