Bezienswaardigheden in het Caribisch Gebied: Eilanden, Natuur en Cultuur
augustus 31, 2025
Borkel en Schaft is een typisch Brabants dorp in de Kempen, gelegen aan de oevers van de Dommel en omringd door een uniek natuurgebied. Het dorp telt ongeveer 1100 inwoners en behoudt een sterke agrarische traditie. Hier waar het riviertje de dorpshistorie scheidt, is er ook een rijke culturele en historische erfgood. Voor de toerist biedt Borkel en Schaft een bijzondere combinatie van natuur, geschiedenis, evenementen en een warme dorpsgezindheid. In dit artikel worden de belangrijkste bezienswaardigheden en activiteiten besproken die het dorp te bieden heeft, met een nadruk op feiten en details die zijn verstrekt via betrouwbare bronnen.
Geschiedenis en Dorpsgezindheid
Het dorp heeft een rijke geschiedenis die terugloopt tot de Middeleeuwen. Borkel en Schaft is ooit een zelfstandige gemeente geweest tot de samenvoeging met Valkenswaard in 1934. Een van de meest karakteristieke delen van de dorpsgeschiedenis is het agrarische karakter. De inwoners zijn grotendeels boeren geweest, en dit heeft het dorp zijn rustige, landleven gegeven. Daarnaast woonden er zogenaamde teuten, ambachtslieden en handelaren die rondtrekten met hun goederen. Dit heeft tot de oprichting van het dorpshuis "d’n Teut" geleid.
Het carnaval in Borkel en Schaft heet "t Mulkgat", en de carnavalsvereniging is bekend als de Mulkslobbers. Dit duidt op een levendig verenigingsleven dat ook vandaag de dag nog actief is. Zo is de fanfare EMOS (Eendracht Maakt Ons Sterk) een belangrijk symbool van de dorpsgezindheid. Deze fanfare vierde inmiddels haar eeuwfeest. Daarnaast bestaan er twee gilden, St. Petrus Banden en St. Sebastiaan, die al bijna 250 jaar actief zijn.
Natuurlijk ontbreekt een voetbalclub niet in het verenigingsleven van het dorp, wat aantoont dat sport een integraal deel uitmaakt van het dorpse leven. Buiten sport en muziek is er ook een sterke gemeenschapszin, zoals uitgedrukt in de oudere traditie van de "burenplicht", waarbij de dorpsbewoners elkaar hulp verlenen bij bijvoorbeeld het overlijden van een buurman. Deze gewoonte omvat het delven van een graf, het dragen van de kist en het inzamelen van geld voor bloemen en misintenties.
Mariakapellen en Spirituele Erfgoed
Zowel Borkel als Schaft heeft een Mariakapel. De kapel op de hoek van de Sportstraat is in 1922 verplaatst naar de andere kant van de weg. Oorspronkelijk stond Maria haar blik op het dorp gericht, en nu groet ze de bezoekers die het dorp binnenkomen. Dit verplaatsen symboliseert niet alleen het spirituele karakter van het dorp, maar ook de aanpassing aan veranderende omstandigheden.
Een andere historische kapel die verband houdt met het dorp is de Achelse Kluis. In 1656 werd grond geschonken aan pastoor Tielens uit Valkenswaard, en hier verrees een grenskapel tussen het Zwartven en het Kerkeven. In 1673 werd deze eigendom overgedragen aan de Armen van Valkenswaard. Later kocht Peter van Ennetten deze eigendom, wat leidde tot de oprichting van de Achelse Kluis. Deze kloostermaatschappij had een belangrijke rol in de regio en heeft ook tijdens de Eerste Wereldoorlog moeilijkheden ondervonden, zoals verdrijving en beperking van activiteiten.
Vanaf 1846 werd de kluis opnieuw bevolkt en in 1980 werd het grondig uitgebreid. De kloosterbewoners zijn een belangrijk onderdeil van het regionale erfgoed en dragen bij aan het culturele en spirituele klimaat van het dorp.
Evenementen en Evenemententraditie
Borkel en Schaft is ook bekend om zijn rijke evenemententraditie. Een van de grootste evenementen is de Pinksterrit, die jaarlijks op de eerste pinksterdag plaatsvindt. Deze rit werd oorspronkelijk georganiseerd door rijtuigenvereniging De Postiljon en later overgenomen door de Hippische Vereniging Sint Servatius. Sinds 2003 is de organisatie gevestigd onder de naam Pinksterrit. Het evenement is populair bij zowel nationale als internationale deelnemers.
De rit start in Valkenswaard en brengt de deelnemers door de natuur tot in het centrum van Borkel, waar een grote pauze wordt ingelast. Hier kunnen de rijtuigen, paarden, menners en gasten bewonderd worden. De gasten rijden meestal in authentieke kledij, wat de historische sfeer versterkt. Meer informatie over dit en andere evenementen kan worden gevonden bij het Infopunt aan de Dorpsstraat in Borkel of via regionale bladen.
Daarnaast zijn er ook tal van lokale evenementen die jaarlijks plaatsvinden. Deze variëren van carnaval, kermis tot kunstfestivals. Het Dorpsinitiatief Borkel en Schaft speelt een belangrijke rol in het organiseren van activiteiten die het dorpse levensgevoel versterken. Het Kunstenfestival is een initiatief dat niet alleen artistieke activiteiten stimuleert, maar ook bijdraagt aan het versterken van de identiteit en sociale cohesie in het dorp.
Natuur en Wandelingen
Wandelingen in Borkel en Schaft en de omgeving zijn een must voor natuurliefhebbers. Het dorp is gelegen in een prachtig natuurgebied met bos, heide en vennen. Aan de noordkant ligt het gebied De Malpie, een prachtige combinatie van bos en vennen. In het oosten ligt het Leenderbos, en in het zuiden, richting België, het Plateaux-Hageven met zijn karakteristieke vloeiweiden.
Voor wandelaars die hun eigen route willen plannen, biedt de Wandelrouteplanner van Wandelnet een handige tool om een wandelroute aan te passen aan persoonlijke voorkeuren. Hierbij zijn een paar tips voor een geslaagde wandeling:
- Zorg voor goede wandelschoenen en comfortabele kleding.
- Neem voldoende water en snacks mee.
- Plan je route van tevoren en wees op de hoogte van het weer.
- Respecteer de natuur en de lokale bewoners.
De Familie Suykerbuyck in Valkenswaard is een populaire vertrekplek voor wandelingen. Hier kun je gratis parkeren en na de wandeling genieten van ambachtelijke pannenkoeken. Het is een perfecte manier om de regio te verkennen en te ervaren.
Kerk en Kerkelijke Historie
De Sint Servatiuskerk is een historisch en spiritueel centrum van het dorp. Deze kerk is niet alleen een religieus symbool, maar ook een architectonisch onderdeel van de dorpsgeschiedenis. Hoog boven het dorp steekt haar torentje uit, een bekend landmerk voor in- en uitreizigers. De kerk, samen met de molen en molenaarswoning, de voormalige melkfabriek en het brandweerhuisje, vormt een visuele herinnering aan het langdurige dorpsbestaan.
Het pand aan Dorpsstraat 51, het voormalige raadhuis uit 1857, herinnert aan de tijd dat Borkel en Schaft een zelfstandige gemeente was. Deze historische gebouwen dragen bij aan de sfeer van het dorp en zijn een essentieel onderdeel van de dorpsidentiteit.
Kunst en Cultuur
Kunst en cultuur spelen een steeds grotere rol in Borkel en Schaft. Het Dorpsinitiatief Borkel en Schaft en het Kunstenfestival organiseren samen activiteiten die het dorp levendig houden en een platform bieden aan lokale en internationale kunstenaars. Deze activiteiten draaien rond kunst, muziek en theater en zijn bedoeld om zowel inwoners als bezoekers te betrekken bij het culturele leven van het dorp.
Het doel van deze initiatieven is om de identiteit van het dorp te versterken, het verenigingsleven aan te schuren en de basisschool en andere lokale instellingen te ondersteunen. Tevens wil het dorp een uitwisseling mogelijk maken tussen kunstenaars en het publiek, waardoor de culturele toekomst van het dorp kan worden vergroot.
Leefbaarheid en Uitdagingen
Net als veel kleine dorpen in Nederland staat Borkel en Schaft vooruitzichten en uitdagingen. De leefbaarheid en sociale cohesie zijn onder druk, vooral door het verlaten van winkels, de afhankelijkheid van de basisschool en de toename van inwoners van buitenaf. Jongeren uit het dorp hebben het vaak moeilijk om een woning te vinden, en verenigingen zien hun betrokkenheid afnemen.
Toch zijn er initiatieven om dit tij te keren. Het Dorpsinitiatief Borkel en Schaft probeert dit door het enthousiasmeren en faciliteren van activiteiten die het dorp levend houden. Het is een duidelijke inzet om de toekomst van het dorp te waarborgen en het leefbaar en interessant te houden voor zowel in- als uitreizigers.
Conclusie
Borkel en Schaft is een dorp dat rijk is aan geschiedenis, culturele traditie en een levendig dorpsleven. Het dorp biedt niet alleen een prachtige omgeving voor wandelingen, maar ook historische gebouwen, spirituele erfgoed en een sterke dorpsidentiteit. Door de samenwerking tussen dorpsinitiatieven, verenigingen en kunstenaars blijft het dorp zich ontwikkelen als een warme, uitnodigende locatie voor toeristen en bewoners.
Zowel de evenemententraditie, zoals de Pinksterrit en de carnaval, als het dorpse verenigingsleven dragen bij aan de unieke sfeer van Borkel en Schaft. De combinatie van natuur, cultuur en historie maakt dit dorp tot een bijzondere bestemming voor wie de Kempen wil verkennen. Voor wie op zoek is naar rust, historie en een warme ontvangst, is Borkel en Schaft een aanrader.