Ontdekkingsreis door historische en culturele bezienswaardigheden in Bishop Monkton en omgeving
augustus 30, 2025
Berlare is een gemeente in Zeeland die rijk is aan historische hoeves, natuurreservaten en landschapswaarden. Deze regio vertoont een unieke mix van historische erfgoed en ecologische waarde, waarin het verleden en de natuur een indrukwekkende rol spelen. In deze artikel wordt ingegaan op de belangrijkste bezienswaardigheden in en rond Berlare, met name de Oude Schelde meander Overmere-Donk en Berlare Broek, de paleomeander van de Schelde, het Donkmeer, en andere natuurlijke en historische punten van interesse.
Oude Schelde meander Overmere-Donk en Berlare Broek
Een van de meest opvallende natuurlijke kenmerken in de regio Berlare is de Oude Schelde meander Overmere-Donk en Berlare Broek. Dit is een paleomeander van de rivier de Schelde, gelegen ten westen van de stad Berlare aan de linkeroever van de Schelde. De meander is goed herkenbaar in het landschap, met een lage ligging en zeer natte gebieden. In het verleden werd hier turf gewonnen, wat heeft geleid tot de vorming van het Donkmeer. Het ontstaan van dit meer is ook te danken aan een aantal overstromingen vanuit de Schelde.
Het gebied is van grote ecologische waarde. De wisseling van bodemtypes, zoals natte zandleembodems, kleiige bodems en veenbodems, geeft een duidelijk beeld van de historische beweging van de rivier. De hogere, drogere donken binnen het alluvium dienen als vestigingsplaatsen voor de mens. Vandaag de dag zijn veel van deze gebieden bevolkt door villawijken, terwijl de meander zelf een natuurreservaat is met een unieke biodiversiteit.
Paleomeander van de Schelde
De paleomeander van de Schelde is een historisch en ecologisch belangrijk gebied. Het is een natuurlijke vorming die ontstond door de meandering van de rivier, een proces waarbij de rivier zich een nieuwe loop zoekt. Deze meandering heeft geleid tot het verlanden van de oude rivierloop en de vorming van een laagveenmoeras. In het gebied zijn vele poelen, blauwgraslanden en turfwinningsgebieden te vinden. Het gebied is een levendig ecosystem, waarin zowel fauna als flora zich goed ontwikkelen.
De paleomeander is ook van historisch belang. Het toont aan hoe de rivier de Schelde zich gedurende de eeuwen heeft ontwikkeld en hoe de mens hiermee heeft samengewoond. Het is een open boek over de interactie tussen mens en natuur in een dynamisch rivierlandschap.
Donkmeer
Het Donkmeer is een van de meest opmerkelijke resultaten van de historische turfwinningsactiviteiten en de overstromingen van de Schelde in de regio. Het meer is ontstaan door de aaneenschakeling van turfputten en het water dat bleef stilstaan na de overstromingen. Het is een open wateroppervlak dat van grote biologische waarde is. Het gebied biedt een habitat voor vele vogelsoorten, vooral weidevogels, en is een populaire plek voor vogelkijkers.
In de zomermaanden is het Donkmeer een druk bezocht gebied, niet alleen vanwege de ecologische waarde, maar ook vanwege de sfeer en de rust die het gebied biedt. Het is een uitstekende plek voor wandelingen, fietsen en het genieten van de natuur.
Barbierbeekvallei en bolakkergebied
Een ander natuurlijk belangrijk gebied in de omgeving van Berlare is de Barbierbeekvallei en het bolakkergebied. De Barbierbeek is ontstaan als beekloop nabij de stad Temse en is later geformeerd tot een meander. In deze vallei zijn meerdere meanders aangetroffen. Deze meanders zijn vaak recent en zijn meestal van nature ontstaan. In Vlaanderen is het waarde van meanderende beken hoog, omdat er weinig meanderende beken natuurlijk ontstaan. De meeste beken zijn namelijk recht of aangepast aan recente technieken.
De Barbierbeekvallei is een ecologisch waardevolle regio. Het bolakkergebied bestaat uit open, graslanden en biedt een habitat voor verschillende plant- en diersoorten. Het is een rustgevend gebied dat ideaal is voor wandelingen en het genieten van de natuur. De meandering van de beek heeft geleid tot een uniek landschap dat goed te herkennen is aan de vorming van het water en de bodem.
Historische hoeves in Schoonaarde
Hoewel de bezienswaardigheden in Berlare vooral natuurlijk van aard zijn, zijn er ook enkele historische hoeves in de omgeving die van belang zijn. Deze hoeves zijn vaak eeuwen oud en zijn een getuigenis van het landbouwverleden van de regio. Ze zijn ook vaak beschermd als monumenten vanwege hun historische en architectonische waarde.
De hoeves in Schoonaarde zijn bijvoorbeeld van grote culturele waarde. Ze zijn vaak gelegen in landschappelijke omgevingen en dragen bij aan het historische karakter van de regio. De hoeve aan de Jozef De Troetselstraat 36 is een U-vormig hoevecomplex met een deels gekasseid erf. Het werd in 1837 gebouwd als vervanging van een oudere hoeve en heeft tijdens de 20e eeuw verschillende wijzigingen ondergaan. In 2004 werd het beschermd als monument.
Een ander voorbeeld is de hoeve aan de Plesbosstraat. Deze hoeve, inclusief het erf en de bijhorende eik, werd in 2004 ook beschermd als monument. Momenteel is het hoevecomplex in een vrij bouwvallige toestand, en een restauratie wordt aanbevolen om het historische karakter en de structuur te behouden.
De hoeve aan het Opstalplein 22 dateert uit het einde van de 18de eeuw. Het is gelegen in een ommuurd domein van 1 hectare en bestaat uit een gesloten hoevecomplex. Het is een van de aanzienlijkste hoeves in de streek en getuigt van de welstand van haar bouwheren. In 2004 werd het hoevecomplex, inclusief het erf, de vijver, de boomgaard, de ommuring en het toegangshek, beschermd als monument.
Kultuurlandschap en historie van Schoonaarde
Schoonaarde is een gemeente met een rijke historie. Reeds in de eerste jaren van de 15e eeuw bestond er een kapel, toegewijd aan de Onze-Lieve-Vrouw der Zeven Weeën. In de 18e eeuw werd er een tweede onderpastoor aangesteld, die zijn woonst had bij deze kapel. In 1873 werd Schoonaarde officieel een zelfstandige gemeente, afgesplitst van Wichelen. Dit gebeurde vooral op aandringen van de inwoners van de wijk Eegenen, die verre reizen naar de hoofdkerk in Wichelen moesten maken. Eegenen is een oude term voor grond die gewonnen was op de Schelde. Deze grond was een vrij leen en stond bekend als een zonneleen. De naam Schoonaarde betekent "schone aard", wat verwijst naar een mooie of gunstige aanlegplaats voor schepen.
De regio kent ook een middeleeuwse verbindende functie via het Konkelveer of het veer van Berlare. Aan de linkeroever van de Schelde is een inham zichtbaar op de Ferraris Atlas, met twee grote gebouwen die waarschijnlijk schuren zijn. Het veer gaf verbinding met de Berlaarse Konkelstraat en het Overheet. Dit duidt op een belangrijke historische rol van Schoonaarde als handels- en transportknooppunt.
Ecologische waarde van het gebied
Buiten de historische hoeves en meanders, is er ook een aantal andere ecologisch belangrijke gebieden in en rond Berlare. Het Verdronken land van Saeftinghe, bijvoorbeeld, is een uniek gebied dat ontstaan is door stormvloeden en overstromingen. Het is de grootste brakwater wildernis van Europa en maakt deel uit van het Natura 2000-gebied. Het is bekend om zijn bijzondere geschiedenis en grote biodiversiteit in flora en fauna.
Een ander interessant gebied is de Putting, een laaggelegen gebied met kleine percelen begrensd door kronkelige sloten en greppels. Vroeger werd dit gebied gebruikt voor turfwinning, maar tegenwoordig is het een belangrijke plek voor weidevogels. Het is een druk bezocht gebied in de zomermaanden, waar vooral vogelliefhebbers terecht komen.
Het Buggenhoutbos is een bos dat bekend staat om de imposante wintereiken. In het verleden groeiden er voornamelijk beuken in het gebied, en aan de hand daarvan ontstond de naam van het bos. Het gemengde loofbos bevat een typische vegetatie met boom-, struik-, kruid- en moslagen. Het bos is een habitat voor veel vogelsoorten en is een waardevolle natuurlijke ruimte.
Conclusie
Berlare en omgeving bieden een rijke mix van historische en ecologische bezienswaardigheden. Van de paleomeander van de Schelde tot de historische hoeves en ecologisch belangrijke gebieden zoals het Donkmeer en de Putting, de regio is een prachtige en divers gelegenheid voor toeristen en natuurkenner. Het landschap toont een langdurige interactie tussen mens en natuur en is een levendig getuigenis van de geschiedenis van Zeeland. Bezoekers kunnen hier genieten van zowel historische en natuurlijke pracht, waarbij rust, educatieve waarde en ecologische betekenis centraal staan.