Bezienswaardigheden in Batul: een onvergetelijke reis door het hart van het oosten
augustus 30, 2025
Baamsum, een kleine buurschap in de regio Noordoost-Groningen, biedt historisch en landschappelijk veel te ontdekken. Hoewel het een rustig en vrijwel onbekend dorp is, heeft het een rijke historie en ligt het in een landschap dat typisch is voor de regio. In dit artikel bespreken we de belangrijkste bezienswaardigheden in en rond Baamsum, met inbegrip van archeologische vondsten, historische kloosters en een karakteristieke omgeving die voor toeristen en bewoners even interessant is.
Historische kloosters: het Grijzemonnikenklooster bij Baamsum
Een van de meest opmerkelijke historische locaties in de omgeving van Baamsum is het Grijzemonnikenklooster, ook wel bekend onder de namen Menterne en St. Benedictusklooster. Het klooster werd in 1258 gesticht door Cisterciënzer monniken van Aduard. In 1299 werd het klooster hersticht toen de monniken van het klooster Menterwolde bij Nieuwolda geconfronteerd werden met overstromingen.
Het klooster speelde een belangrijke rol in de landbouw en landontginning van het noorden van de regio. De monniken werkten aan de in cultuur brenging van de omgeving en leidden een voorwerk in Lalleweer. De kloosterling abt Boing van Menterne was zelfs een invloedrijke figuur in de kloostertucht in Friesland en Groningen.
Hoewel het klooster sinds zijn oprichting in de middeleeuwen is verlaten, zijn er nog sporen van te vinden. Bij Baamsum bevindt zich een boerderij genaamd ‘Grijze Monnikenklooster’, die op een meander van de Oude Ae ligt. Deze boerderij is de enige resterende bouwvorm die duidelijk verwijst naar de voormalige locatie van het klooster.
De fundamenten en laatste resen van het klooster zijn opgeruimd rond 1820. De gracht en muren die het klooster vroeger omringden, zijn bijzonder indrukwekkend: de dikke muren zijn 18 voet diep en het gewicht van enkele stenen is ongeveer 9 kg. Bij archeologische gravingen zijn verbazingwekkende vondsten gedaan, zoals een grote hoeveelheid dierenbeenderen en zelfs een paar honderd kleine vingerhoeden in een van de cellen.
Het klooster werd in 1577 leidinggegeven door abt Arnoldus Lauth, maar deze overleed in 1578. Hij werd opgesloten in het huis van Westendorp in Groningen, waar hij ziek werd en overleed. Zijn lijk werd met eerbetoon naar Baamsum gebracht.
De oude wierde en het landschap van Baamsum
Baamsum ligt in een landschap dat getekend is door de geschiedenis van landontginning en agrarische activiteiten. Het dorp zelf is een oude buurschap tussen Woldendorp en Termunten, zoals genoemd in bronnen uit de 15e eeuw. De naam Baemzem werd in 1441 gebruikt, en in 1454 werd het ook genoemd als Bopsum.
De buurschap ligt aan een mooie meander van de Oude Ae, een wierterwater dat vroeger een veel grotere rol speelde in de regio. Deze meander is een van de weinige restanten van de oude Munte. Het landschap rondom Baamsum is daardoor van historisch en ecologisch belang.
Het gebied waar Baamsum zich bevindt, is ook een deel van het Oldambt-gebied, een jong zeekleigebied in Noordoost-Groningen. Het Oldambt wordt vaak aangeduid als de ‘Graanrepubliek’, vanwege de grootschalige akkerbouw en de statige boerderijen. De dorpen in deze regio zijn meestal streek- of wegdorpen die zich op zandruggen bevinden. In het oude polderlandschap is een duidelijke overgang te zien van oude randveengebieden naar recente polders.
Baamsum ligt dichtbij Fivelingo, een wierdengebied dat historisch ook sterk is beïnvloed door landbouw en waterbeheer. De omgeving is ideaal voor wandelingen en fietsritten, waarbij toeristen het typische Noordoost-Groningse landschap kunnen ervaren.
De rol van Baamsum in de regio Oldambt
De regio Oldambt is niet alleen een agrarisch gebied, maar ook een landschap dat historisch en ecologisch belangrijk is. Het Oldambt sluit aan bij de voormalige Dollardboezem en wordt gekenmerkt door een open polderstructuur, lange wegen en weinig reliëf. De dorpen in de regio zijn vaak verspreid of gerangschikt langs dijken en streekwegen.
Baamsum en de omliggende dorpen zoals Woldendorp en Termunten vormen een deel van deze regio. Het is een gebied waar de geschiedenis van landontginning en agrarische activiteiten nog steeds duidelijk te zien is. De oude weiden en wierden zijn een herinnering aan de tijden waarin het gebied volledig in cultuur werd gebracht.
Het Oldambt wordt ook gekenmerkt door de aanwezigheid van wierdedorpen langs de Eems, zoals het gebied rond Baamsum. Deze dorpen zijn vaak op oeverwallen gebouwd, wat een extra karakteristiek toevoegt aan het landschap. De combinatie van zand- en veengronden, versterkte dijken en een breed polderlandschap maakt de regio geschikt voor zowel agrarische activiteiten als recreatie.
Toeristische tips voor bezoekers van Baamsum
Toeristen die Baamsum en de omliggende regio willen verkennen, kunnen er veel doen. De rustige omgeving is ideaal voor wandelingen, fietsen of gewoon een rustige dag in de natuur te doorbrengen. Voor historisch geïnteresseerde bezoekers is het Grijzemonnikenklooster bij Baamsum een interessante locatie, ook al zijn er geen toegankelijke ruimtes of musea. De archeologische vondsten en historische informatie over het klooster zijn echter wel een aanknopingspunt voor een historische tocht.
Voor een breedere reis door de regio kan men ook aandacht besteden aan de nabijgelegen dorpen zoals Woldendorp en Termunten. Deze dorpen hebben hun eigen historische trekken en karakteristieke landschappen. De Kloosterlaan in Baamsum is een rustige, smalle weg die toeristen kan leiden langs het klooster en naar het landschap van de omgeving.
Er zijn ook een aantal windmolens en andere historische gebouwen in de regio die interessant kunnen zijn voor toeristen. In het bijzonder de Adermolen en de Googermolen zijn voorbeelden van traditionele molenbouwkunst in Noordoost-Groningen. Deze molens zijn vaak gericht op het bemalen van polders, maar zijn ook bezienswaardigheden die de geschiedenis van waterbeheer in de regio illustreren.
Samenleving en gezondheid in Baamsum
Hoewel Baamsum een klein en rustig dorp is, zijn er ook gegevens beschikbaar over de gezondheid van de inwoners. Volgens de RIVM-gezondheidsmonitor zijn er statistieken over onder andere roken, overgewicht en drankgebruik in de buurt. Deze gegevens zijn opgenomen in een onderzoek dat iedere vier jaar wordt uitgevoerd, en soms extra in verband met bijvoorbeeld de Corona-pandemie.
De gezondheidssituatie in Baamsum is representatief voor buurten in Noordoost-Groningen. De data zijn gebaseerd op enquêtes en meetgegevens uit onderzoeken van GGD, CBS en RIVM. De grafieken en tabellen die op Allecijfers.nl worden gepresenteerd, geven inzicht in de leefstijl en gezondheid van de inwoners. Voor toeristen is dit geen directe bezienswaardigheid, maar het geeft wel een beeld van de samenleving in het dorp.
Conclusie
Baamsum is een historisch en landschappelijk interessante buurschap in de regio Noordoost-Groningen. Het dorp heeft een rijke geschiedenis, met een verleden dat vooral gekenmerkt wordt door landontginning, agrarische activiteiten en monnikenkloosters. Het Grijzemonnikenklooster bij Baamsum is een van de belangrijkste historische locaties in de regio, en het landschap rondom het dorp biedt toeristen een typisch Noordoost-Groningse ervaring.
Hoewel Baamsum zelf geen grote bezienswaardigheden heeft, is het een uitstekende basis voor een verkenning van de omgeving, met dorpen zoals Woldendorp en Termunten in de buurt. De regio Oldambt is een prachtig polderlandschap dat geschikt is voor wandelingen, fietsen en historisch onderzoek. Toeristen die Baamsum bezoeken, kunnen dus zowel een rustige verblijfplek vinden als een deur naar een rijke geschiedenis en een karakteristiek landschap.