De Meest Indrukwekkende Oudheidsschatten van Turkije: Een Gids voor Historische Reizigers
augustus 27, 2025
In de afgelopen jaren is Amsterdam uitgegroeid tot een van de populairste toeristische bestemmingen ter wereld. Dit succes heeft echter ook zijn schaduwzijden. Het toenemen van het aantal bezoekers, met name in het historische centrum, heeft aanzienlijke druk op de leefomgeving van bewoners en ondernemers gelegd. Het gevolg is dat de balans tussen toerisme, leefbaarheid en duurzaamheid steeds meer ter sprake komt. In reactie op deze uitdagingen heeft de gemeente Amsterdam een gedifferentieerd beleid ontwikkeld dat gericht is op het beperken van de overlast van groepsrondleidingen, het bevorderen van een duurzame toerisme- en woonomgeving en het waarborgen van de rechten van zowel bewoners als sekswerkers. Dit artikel biedt een uitgebreide analyse van het huidige beleid rond groepsrondleidingen in Amsterdam, gebaseerd op officiële bronnen, en biedt inzicht in de redenen, doelstellingen en maatregelen die ten uitvoer worden gebracht.
Drukte en druktebeleid in het centrum van Amsterdam
Het centrum van Amsterdam is een van de meest bezochte stadscentra ter wereld. Het hoge aantal bezoekers, met name tijdens het hoogseizoen, leidt tot aanzienlijke drukte op straat, op het openbaar vervoer en in culturele en historische bezienswaardigheden. Volgens beschikbare gegevens is het aantal hotelovernachtingen in 2018 gestegen tot 16,9 miljoen. Deze cijfers wijzen erop dat de groei van het aantal bezoekers en verblijven in de komende jaren verder zal toenemen, wat de drukte op de binnenstad verder zal versterken. Deze groei wordt niet alleen bepaald door individuele toeristen, maar ook door groepsreisorganisatoren die grote groepen bezoekers naar populaire locaties brengen.
De drukte is zichtbaar op kaart getrokken in de vorm van een kaart met stippen die het aantal per week geregistreerde groepsrondleidingen weergeven. Op basis van gegevens uit 2019 is duidelijk dat bepaalde plekken aanzienlijk meer rondleidingen trekken dan andere. De meest drukke locaties zijn het Zuiderkerkhof, de Nieuwmarkt, de Oudezijds Achterburgwal Zuidzijde/Kloveniersburgwal en het Muntplein. Elk van deze locaties heeft een aantal groepsrondleidingen per week dat aanzienlijk boven de 300 ligt. Deze cijfers tonen aan dat de drukte niet beperkt is tot het zogeheten ontheffingsgebied uit 2018, maar zich uitstrekt naar buurten die daar buiten liggen. Op deze plekken is ook de gemiddelde groepsgrootte groter dan binnen het ontheffingsgebied, wat de ervaren overlast nog versterkt.
Bovendien is de aantallen rondleidingen aanzienlijk. Zo zijn er op het Zuiderkerkhof 688 groepsrondleidingen per week gemeten (2019), wat neerkomt op een gemiddelde van 13,8 per dag. Op de Nieuwmarkt liggen de cijfers op 558 per week (16,4 per dag), terwijl het Homomonument op 344 per week zit (16,7 per dag). Deze cijfers zijn uiteraard gebaseerd op tellingen uit 2019 en geven een helder beeld van de drukte die bepaalde locaties in de stad ervaren. Het is opvallend dat zeker drie van de acht meest bezochte locaties voor groepsrondleidingen zich in of nabij het historische centrum bevinden. De drukte is dus niet beperkt tot enkele weinig toegankelijke plekken, maar is verspreid over het hele stadsdeel Centrum.
Het feit dat zowel zondag als zaterdag vaak de drukste dagen zijn voor groepsrondleidingen, wijst erop dat deze activiteiten voornamelijk plaatsvinden tijdens het weekend. Wel blijkt uit onderzoeken dat externe factoren zoals het weer een grotere invloed hebben op de drukte dan de dag van de week zelf. Dit betekent dat een zonnige zaterdag in de zomer, bijvoorbeeld, meer groepen kan trekken dan een regenachtige zondag, ondanks de verwachting dat zondag het drukste is. Deze afhankelijkheid van het weer wijst erop dat het management van toeristische steden steeds gevoeliger moet zijn voor klimaatverandering en het gedrag van bezoekers.
Het programma Stad in Balans en de doelstellingen van het beleid
Om de toenemende druk op bewoners en openbare ruimten in de binnenstad te verlichten, heeft de gemeente Amsterdam het Programma Stad in Balans opgezet. Dit programma is bedoeld om een nieuw evenwicht te vinden tussen de behoeften van bewoners enerzijds en het toerisme, dat een belangrijke bron van inkomsten en werkgelegenheid is, anderzijds. Het programma is ingevoerd op grond van het coalitieakkoord uit mei 2018, waarin een duidelijke ambitie wordt geuit: "Een nieuwe lente en een nieuw geluid" met als kerngedachte dat de stad zowel toegankelijk voor bezoekers als leefbaar voor bewoners moet blijven.
Het programma streeft zes belangrijke doelstellingen na, waarvan sommige direct verband houden met het beleid rond groepsrondleidingen. Allereerst wordt er gericht op om de overlast door groepsbezoeken terug te dringen. Dit is een directe reactie op klachten van bewoners in buurten zoals het Wallengebied, waar meer dan de helft van de bewoners en ondernemers overlast ervaren van grote groepen die door gidsen worden begeleid. Tweede doel is het creëren van meer ruimte op straat en op het water. Dit doel wordt direct gesteund door het beleid rond groepsrondleidingen, omdat minder groepen op straat betekenen dat er meer ruimte vrijkomt voor bewoners, fietsers en openbaar vervoer. Derde doel is het verbeteren van de financiële balans van de bezoekerseconomie, wat het evenwicht tussen economische groei en duurzaamheid nastreeft.
Bovendien zijn er doelen gericht op duurzame recreatie, betere voorzieningen voor bewoners en een spreiding van bezoekers in ruimte en tijd. De gemeente erkent dat toerisme een positieve bijdrage levert aan de economie en de werkgelegenheid in de regio. Zo hebben in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) meer dan 150.000 mensen hun baan te danken aan toerisme. Toch is het duidelijk dat de voordelen van toerisme niet meer automatisch uitwegen tegen de nadelen, zoals overlast, afval, drukte en afname van de leefbaarheid in bepaalde buurten. Het is deze balans die het beleid rond groepsrondleidingen moet versterken.
Het beleid is dus geen afwijzing van toerisme, maar een poging om het verantwoord te laten verlopen. Het doel is niet om het aantal bezoekers te verminderen, maar om hen te begeleiden op een manier die minder schade aanricht aan de leefomgeving. Dit is geïnspireerd op het beginsel dat de stad open moet blijven voor bezoekers, maar dat de bewoner centraal moet staan. De gemeente wil dat Amsterdam blijft voetballen in haar karakter als een vrijzinnige, open en internationale stad. Maar dat vereist dat er maatregelen worden genomen om de negatieve effecten van het toerisme te beperken.
Beleid rond groepsrondleidingen: van ontheffing tot verbod
Om de doelstellingen van het Programma Stad in Balans te bereiken, heeft de gemeente Amsterdam een gedifferentieerd beleid ingevoerd voor groepsrondleidingen. Het centrale element van dit beleid is een ontheffingsstelsel dat is ingevoerd op 1 april 2020. Dit stelsel is gebaseerd op een kaart die duidelijk aangeeft waar rondleidingen zijn toegestaan (met bepaalde voorwaarden) en waar ze verboden zijn. De belangrijkste zones zijn het Wallengebied, de Spuistraat en omgeving, en de Ruysdaelkade. Deze gebieden zijn uitgesloten van rondleidingen zonder toestemming van de gemeente.
In het Wallengebied geldt een verbod op groepsrondleidingen zonder uitzondering. Dit is een belangrijke maatregel, aangezien dit gebied al eerder aandacht heeft getrokken door hoge concentraties bezoekers en hoge klachten over overlast. De gemeente heeft geoordeeld dat het onmogelijk is om de drukte en overlast te beperken zonder een verbod op groepen boven een bepaalde omvang. Het doel is om de huidige overlast met tenminste 50 procent terug te dringen, zoals bevestigd in het beleid. De maatregel is gericht op het verkleinen van de drukte op straat, het vergroten van de veiligheid en het verkleinen van de invloed op bewoners.
Voor de rest van het centrum geldt een ontheffingssysteem met voorwaarden. Deze voorwaarden zijn onder andere: een maximale groepsgrootte van 25 personen, verboden van rondleidingen op bepaalde tijdstippen (zoals 's avonds na 19:00 uur), verboden van geluidsversterkers en verplichte toezegging van toezicht door gidsen. Deze voorwaarden zijn bedoeld om te voorkomen dat groepen te groot of te lawaaiend zijn, en om de balans tussen toerisme en leefbaarheid te bewaren. De gemeente erkent dat het niet haalbaar is om rondleidingen volledig te verbieden, maar wil dat deze op een manier plaatsvinden die minder hinderlijk is voor bewoners.
Een belangrijke reden voor het verbod op groepsrondleidingen is ook het welzijn van sekswerkers in de binnenstad. Het college is van mening dat raamprostitutie geen toeristische attractie mag zijn. Er zijn klachten van bewoners en politie dat bezoekers bepaalde plekken in de binnenstad alleen bezoeken om sekswerkers te fotograferen of uit te lachen. Dit gedrag wordt gezien als ongeoorloofd en schadelijk voor de waardigheid van de betrokken personen. Het beleid rond groepsrondleidingen is dus ook gericht op het waarborgen van een waardiger omgeving voor sekswerkers. Het is een voorbeeld van het feit dat maatregelen tegen overlast niet alleen gericht hoeven te zijn op bezoekers, maar ook op het beschermen van kwetsbare groepen in de stad.
De rol van toerisme in de Metropoolregio Amsterdam
Toerisme speelt een cruciale rol in de economie van de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Voor duizenden ondernemers in de horeca, de cultuur, het vervoer en het winkelbedrijf is toerisme een belangrijke bron van inkomsten. Het aantal personen dat in de MRA verblijft en werkt, is aanzienlijk gestegen. Volgens beschikbare cijfers zijn meer dan 150.000 mensen in de regio afhankelijk van het toerisme voor hun inkomen. Dit toont aan dat het niet alleen om culturele of historische waarde gaat, maar ook om economische vitaliteit.
Toch zijn er ook nadelen aan het toenemen van het aantal bezoekers. De groei van het aantal toeristen leidt tot drukte, afval en overlast in bepaalde buurten. Bewoners klagen vaak over lawaai, verstopping van toiletten door toeristen, en een afname van de leefbaarheid. De gemeente erkent dat deze effecten een gevaar vormen voor het leefcomfort van bewoners en het duurzame karakter van de stad. Daarom is het beleid gericht op het creëren van duurzame oplossingen die economische groei combineren met duurzaamheid en leefbaarheid.
Bovendien speelt het toerisme een rol in het verbeteren van openbaar vervoer en het cultuuraanbod. Meer bezoekers betekenen meer vervoer, meer bezoek aan musea en meer bezochte evenementen. Dit kan leiden tot investeringen in infrastructuur en in de overheersing van openbare ruimtes. Toch blijft het belangrijk om te voorkomen dat de groei van het aantal bezoekers leidt tot een afbraak van het karakter van de stad of tot onvoldoende toegang voor bewoners. Het doel is dus niet het aantal bezoekers te verlagen, maar de verdeling van bezoekers in tijd en ruimte te verbeteren. Dit gebeurt door maatregelen zoals het verspreiden van bezoeken over het hele jaar, het bevorderen van minder bekende buurten, en het beperken van groepsbezoeken in drukke gebieden.
Het beleid rond groepsrondleidingen is hier een onderdeel van. Door de grootte van groepen te beperken, tijdens het weekend beperkt te laten zijn, en bepaalde gebieden te sluiten, wordt de drukte gespreid. Dit helpt de drukte in het centrum te verminderen en zorgt ervoor dat bezoekers zich ook in minder bekende buurten kunnen begeven. Zo kan toerisme tegelijkertijd economisch voordelig zijn, zonder dat de leefbaarheid van bewoners wordt geschaad.
Beleid en veiligheid: het belang van een evenwicht
Het beleid rond groepsrondleidingen is niet alleen gericht op het verlagen van drukte en overlast, maar ook op het verbeteren van de veiligheid op straat. Grote groepen mensen die zich snel bewegen, kunnen een risico vormen voor voetgangers, fietsers en zelfs bestuurders van openbaar vervoer. Bij het opstellen van het beleid zijn de veiligheidsaspecten expliciet meegewogen. Het doel is om het risico op ongevallen, botsingen en ongevallen te verkleinen door het aantal groepen op bepaalde plekken te beperken. Bovendien zijn er maatregelen genomen om te voorkomen dat groepen zich op onveilige plekken of in ongeoorloofde gebieden bevinden.
Een belangrijk punt is ook het feit dat de gemeente het beleid wil uitvoeren binnen de eisen van de Dienstenrichtlijn. Dit betekent dat het beleid juridisch goed onderbouwd is en voldoet aan de eisen van het Europees recht. Het college is ervan overtuigd dat het ontheffingsbeleid voldoet aan alle vereisten, met name in verband met de bescherming van algemeen belang, zoals de veiligheid van bewoners, het beschermen van sekswerkers en het behoud van de leefbaarheid. Het beleid is dus niet willekeurig of willekeurig ingevoerd, maar gebaseerd op wetenschappelijke onderzoeken, enquêtes en feedback van betrokkenen.
Bovendien is er aandacht voor de verantwoordelijkheid van gidsen en tourorganisatoren. Zij worden gevraagd om hun groepen te begeleiden op een manier die rekening houdt met de omgeving. Dit betekent dat zij geen lawaai mogen maken, geen toegang mogen vragen tot privéruimtes, en zich moeten houden aan de regels van de gemeente. Deze verantwoordelijkheid is essentieel om te voorkomen dat groepen worden gezien als een vorm van drukte die buiten de controle komt te staan. De gemeente streeft ernaar dat toerisme duurzaam en verantwoord is, zowel voor de stad als voor haar bewoners.
Conclusie
Amsterdam staat voor een uitdaging: hoe kan een stad die wereldwijd bekend is om haar toerisme, tegelijkertijd leefbaar blijven voor haar bewoners? Het antwoord ligt in evenwicht. Het beleid rond groepsrondleidingen is een belangrijk onderdeel van een bredere strategie om dit evenwicht te bereiken. Door bepaalde gebieden, zoals het Wallengebied, volledig te sluiten voor groepsbezoeken en in andere delen van het centrum voorwaarden te stellen, wordt gestreefd naar minder drukte, minder overlast en meer ruimte voor bewoners. De gemeente erkent dat toerisme economisch belangrijk is, maar streeft ernaar dat dit niet ten koste gaat van de leefbaarheid, veiligheid en waardigheid van iedereen in de stad.
De cijfers tonen duidelijk aan dat sommige plekken zoals het Zuiderkerkhof, de Nieuwmarkt en het Muntplein zeer druk zijn. Met meer dan 300 rondleidingen per week is het duidelijk dat deze plekken een grote drukte ervaren. Door de groepsgrootte te beperken en tijdstippen te beperken, wordt geprobeerd om dit aantal te verminderen. Bovendien is er aandacht voor kwetsbare groepen zoals sekswerkers, die niet als attractie mogen worden gezien. Het beleid is dus niet alleen gericht op het verlagen van drukte, maar ook op het waarborgen van waardigheid en veiligheid.
De gemeente Amsterdam wil dat Amsterdam blijft zijn wat het is: een stad voor iedereen. Bezoekers zijn welkom, maar de bewoner staat centraal. Dit beleid is een stap in die richting, en het toont aan dat duurzaamheid, veiligheid en economische groei niet tegen elkaar ingaan. Het is een evenwicht dat zowel de stad als haar bewoners, bezoekers en ondernemers ten goede komt.