De mooiste bezienswaardigheden in Viterbo: een historische en culturele schat
augustus 13, 2025
Veenhuizen in Drenthe is meer dan een gewoon dorp. Het is een uniek stuk geschiedenis dat sinds 1823 deel uitmaakt van de Nederlandse cultuur en architectuur. Het dorp maakt onderdeel uit van het UNESCO Werelderfgoed en biedt bezoekers een glimp van een tijd waarin armoede, zorg en straf onder één dak werden samengebracht. Veenhuizen was een van de zeven Koloniën van Weldadigheid en het grootste gevangenisdorp in Nederland. Tegenwoordig is het een openbare plek waar bezoekers terecht kunnen voor een historische en culturele ervaring.
In dit artikel worden de meest bezienswaardige plekken in Veenhuizen besproken, zoals het Gevangenismuseum, wandelingen en fietsroutes, de rijksmonumenten en activiteiten in de omgeving. Het artikel is gebaseerd op betrouwbare informatie uit betrouwbare bronnen, zoals officiële museuminformatie, historische contexten en reisadviezen voor bezoekers.
Geschiedenis van Veenhuizen
Veenhuizen is in 1823 aangelegd als een van de zeven Koloniën van Weldadigheid. Het doel van deze kolonie was om arme en weesgezinnen, bedelaars en landlopers te onderbrengen en te onderwijzen in een beroep, zodat zij zelfstandig konden worden. Het dorp was een gesloten gemeenschap waarin de mensen onder 24-uurs bewaking leefden. De regering wilde hiermee zowel armoede als criminaliteit aanpakken.
Tot 1983 fungeerde Veenhuizen ook als een gevangenisdorp, waar mensen die veroordeeld waren tot werken in de kolonie ondergebracht werden. De unieke mix van sociale zorg, straf en werk maakt Veenhuizen tot een bijzondere plek in de Nederlandse geschiedenis.
Het dorp bestond uit drie carrévormige gestichten, elk met 1200 bewoners. De gebouwen en de opzet van het dorp waren ontworpen om rationeel en functioneel te zijn, in contrast met de omringende natuurlijke omgeving zoals het Fochteloërveen. Veel van de gebouwen zijn nog steeds bewaard gebleven en zijn geregistreerd als Rijksmonumenten.
Bezienswaardigheden in Veenhuizen
Het Gevangenismuseum
Een van de meest populaire bezienswaardigheden in Veenhuizen is het Gevangenismuseum. Dit museum biedt bezoekers inzicht in de geschiedenis van straf en heropvoeding in Nederland. Het museum toont hoe een gevangenis er vroeger uitzag en welke manieren er werden gebruikt om misdrijven te straffen.
Bezoekers kunnen kennis maken met vijf personen die een misdaad hebben begaan en volgen hun reis van arrestatie tot gevangenschap. Het museum maakt gebruik van interactieve methoden om de bezoeker op een realistische manier te laten meemaken wat het was om in een gevangenis te leven. De expositie sluit aan bij de historische context van Veenhuizen als gevangenisdorp.
Het Gevangenismuseum is geopend van dinsdag t/m zondag van 10.00 – 17.00 uur. De entree is:
- Volwassenen: € 12,00
- Kinderen 5 t/m 12 jaar: € 7,00
- Kinderen t/m 4 jaar: Gratis
Bij het museum is ook een restaurant gevestigd, dat bezoekers een ruime keuze biedt aan lunchen en snacks.
Wandelingen en fietsroutes
Een bezoek aan Veenhuizen is niet compleet zonder een wandeling of fietsroute door het dorp. De historie van het dorp is te zien in de gebouwen en straatnamen. De oude gevangenishuizen, de unieke sfeer van het dorp en de rijksmonumenten maken een wandeling of fietsrit een bijzondere ervaring.
Fietsroute Veenhuizen
De fietsroute Veenhuizen is aan te raden voor bezoekers die het dorp goed willen leren kennen. De route begint bij het Maallust Complex, gelegen op Hoofdweg 140, 9341 BL Veenhuizen. Vanaf daar wordt een route afgelegd die langs de belangrijkste gebouwen en gestichten in Veenhuizen leidt, zoals:
- Kerklaan
- Vierde Gesticht
- Derde Gesticht
- Het Museum
Deze route is bijzonder geschikt voor gezinnen met kinderen, aangezien wandelen over de langere afstand voor kinderen soms uitgebreid kan zijn. Het fietsen maakt het dorp dus toegankelijker en leidt bezoekers langs de meest markante gebouwen.
Paaltjeswandelingen
Voor bezoekers die liever wandelen, zijn er ook paaltjeswandelingen beschikbaar. Deze wandelingen zijn verkrijgbaar bij het oude slachthuis, dat tegenwoordig een kennispunt is, of bij het restaurant Bitter & Zoet. De kaartjes tonen 5 paaltjeswandelingen die bezoekers kunnen volgen om belangrijke bezienswaardigheden te ontdekken, zoals:
- De hervormde kerk uit 1825/1826, waarvan de eerste steen gelegd werd door de vrouw van Generaal van den Bosch.
Monumenten in Veenhuizen
Veenhuizen telt meer dan 100 Rijksmonumenten, die elk een uniek verhaal vertellen over de geschiedenis van de kolonie. De gebouwen zijn typisch van de 19e eeuw en zijn vaak voorzien van spreuken op de voorgevels. Voorbeelden zijn:
- ‘Rust Roest’
- ‘Werk is Leven’
Deze spreuken reflecteren de ideeën van de tijd, waarin arbeid en discipline centraal stonden. De meeste woningen zijn dienstwoningen, ingericht voor medewerkers van de kolonie.
Een van de meest opvallende monumenten is Klein Soestdijk, een witte villa die in 1859 werd gebouwd voor de hoofddirecteur van de gestichten. De verpleegden moesten hier 'op audiëntie' komen bij de hoofddirecteur.
Daarnaast zijn er ook drie carrévormige gestichten, waarvan slechts één bewaard is gebleven. Het voormalige hospitaal en de directeurswoning zijn belangrijke bezienswaardigheden.
Activiteiten in en rond Veenhuizen
Veenhuizen biedt ook ruimte voor activiteiten buiten de historische context. Voor gezinnen met kinderen zijn er bijvoorbeeld zwembaden, zoals het Zwembad Veenhuizen, Molenduinbad Norg en Openlucht zwembad Wotterwille. Deze baden zijn ideaal voor recreatie, gezondheid en ontspanning.
Voor wie buiten het dorp wil genieten van de natuur, is het Fochteloërveen een aanrader. Dit natuurgebied op de grens van Drenthe en Friesland is een van de laatste hoogveen-gebieden in West-Europa. Het is een prachtige plek om te wandelen, fietsen of gewoon te genieten van de rustige omgeving.
Het Boswachterij Veenhuizen, een bos van ongeveer 800 hectare, is ook een interessante plek voor activiteiten zoals wandelen, fietsen of picknicken.
Conclusie
Veenhuizen is een unieke en historische plek in Drenthe die aansluit bij de Nederlandse geschiedenis van zorg, straf en sociale voorzieningen. Het dorp biedt bezoekers een tijdreis door middel van het Gevangenismuseum, wandelingen, rijksmonumenten en activiteiten in de omgeving. Zowel historisch geïnteresseerden als gezinnen met kinderen zullen hier genieten van de rijke geschiedenis en de diverse activiteiten.
Veenhuizen is niet alleen een museum of toeristische attractie, maar ook een levend getuigenis van de ambities en ideeën van de 19e eeuw. Het dorp blijft een belangrijk onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed en is een aanrader voor wie de geschiedenis van Nederland wil leren kennen op een unieke manier.