Bezienswaardigheden en activiteiten in Scherpenzeel: een verborgen juwel in de Gelderse Vallei

Scherpenzeel is een rustgezegende gemeente in het centrale deel van Nederland, op het snijpunt van de Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse Vallei. Het dorp staat bekend om zijn historische rijkdom, groene landschappen en recreatiegelegenheid. Landgoed Scherpenzeel speelt een centrale rol in het verhaal van het dorp, met tal van monumentale gebouwen, culturele herinneringen en activiteiten die het dorp tot een toonaangevende bestemming maken voor toeristen en recreanten.

In dit artikel worden de belangrijkste bezienswaardigheden en activiteiten in Scherpenzeel besproken, met aandacht voor historische locaties, wandel- en fietsroutes, recreatieopties, overnachtingsmogelijkheden en de natuurlijke omgeving. Het doel is om een duidelijk overzicht te geven van wat bezoekers in Scherpenzeel kunnen ervaren, met uitsluitend informatie die gebaseerd is op betrouwbare bronnen.

Historische locaties en monumenten

Scherpenzeel is rijk aan historische erfgoed. Een van de centrale locaties is Landgoed Scherpenzeel, dat in totaal 15 rijksmonumenten telt. Het landgoed was vroeger een buitenplaats van adel en is sindsdien sterk bewaard gebleven, waardoor het een waardevolle plek is om het verleden te ontdekken. Binnen het landgoed bevinden zich onder andere monumentale boerderijen, schaapskooien en de historische buitenplaats zelf.

Landgoed Lambalgen

Een van de opvallendste historische locaties is Landgoed Lambalgen, gelegen op de Lambalgseweg in Woudenberg. Dit landgoed werd in 1882 op een veiling aangekocht door de eigenaar van Landgoed Scherpenzeel. In 1953 brak er een brand uit die de buitenplaats volledig vernietigde. Het enige restant van het landgoed is het toegangshek. Deze locatie biedt een glimp van het historische gebruik van landgoederen in de regio.

Hervormde kerk Scherpenzeel

De Hervormde kerk Scherpenzeel, gelegen op Kerkplein, is een belangrijke historische bouwvorm. De kerk wordt voor het eerst genoemd in 1342 en had ooit een centrale rol in de regio. De heren van Scherpenzeel hadden een rol in de kerkelijke administratie en verdienden geld met de verhuur van zitplaatsen. De kerk bevat ook een aantal unieke historische elementen, zoals vier gebeeldhouwde leeuwen afkomstig van het grafmonument van Johan van Scherpenzeel uit 1619. Daarnaast staat er een kansellezenaar uit 1647, geschonken bij het huwelijk tussen Borchard Willem van Westerholt en Anna Helena van Renesse.

Openlucht schietbaan

Een ander historisch object is de Openlucht Schietbaan, gelegen op Goorsteeg bij 1 in Scherpenzeel. Deze schietbaan is 100 jaar oud en tot 2000 in gebruik geweest door de schietvereniging De Valleivogels. Het is een groen monument dat een unieke plek biedt voor historisch en sportief interesse.

Liniedijk Woudenberg en Grebbelinie

Een ander historisch aspect van Scherpenzeel is de Liniedijk Woudenberg, die samen met andere liniedijken deel uitmaakt van de Grebbelinie. De liniedijk loopt deels over Landgoed Scherpenzeel en is historisch van belang als verdedigingslinie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op verschillende locaties zijn restanten van veldschanzen en kazematten te vinden, zoals de Post van Lambalgen en de Loopgraven liniedijk Woudenberg.

Monumentale schaapskooien

Op Landgoed Scherpenzeel zijn meerdere schaapskooien te vinden, die een belangrijk onderdeel vormen van het historische landbouwlandschap. Deze kooien werden gebruikt voor het scheren van schapen en zijn vaak vrijstaand in het land of op boerenerven gevestigd. De volgende schaapskooien zijn van betekenis in Scherpenzeel:

• Schaapskooi bij 't Vliet (Vlieterweg 146, Scherpenzeel) – tegenwoordig beheerkantoor en ontvangstruimte van landgoed Scherpenzeel.
• Schaapskooi bij Groot Orel (Barneveldsestraat 3, Scherpenzeel).
• Schaapskooi bij Oud Willaer (Willaerlaan bij 74) – uit 1862.
• Schaapskooi bij Dashorst (Dashorsterweg bij 37, Woudenberg) – uit de negentiende eeuw.
• Schaapskooi bij Groot Wolfswinkel (Utrechtseweg 7, Renswoude).
• Schaapskooi bij boerderij Bruinhorst (Vlieterweg 11, Scherpenzeel).

Deze schaapskooien vormen een belangrijk onderdeel van het landbouwverleden en tonen de tradities die in de regio werden beoefend. Ze zijn ook interessant voor historisch onderzoek en educatieve doeleinden.

Activiteiten in Scherpenzeel

Scherpenzeel biedt een breed scala aan activiteiten, zowel voor historisch geïnteresseerden als voor recreanten.

Wandelen en fietsen

Een van de populairste activiteiten is wandelen en fietsen. Er zijn verschillende routes beschikbaar, waaronder:

• Breeschoterpad (Plein 1940, Scherpenzeel) – een Klompenpad – Rondwandeling van 6 km over het oostelijke deel van landgoed Scherpenzeel.
• Rondje Vallei en Heuvelrug (Plein 1940) – een 30 km lange rondrit door Scherpenzeel.
• De 20 beste fietsroutes rond Scherpenzeel – voor fietsliefhebbers.
• Ruiterroute Groot Wolfswinkel-Breeschoten – een ruiterroute van 4 km.
• Steppen/kickbike verhuur – voor sportieve bezoekers.

Deze routes doorlopen groene natuurgebieden, langs historische locaties en door rustige omgevingen, wat Scherpenzeel tot een ideaal plek maakt voor recreatieve activiteiten.

Watersport en recreatie

Naast wandelen en fietsen zijn er ook mogelijkheden voor watersport en andere recreatieve activiteiten. Activiteiten zoals Nordic Cross Skating (Skiken) en paardrijden zijn beschikbaar op verschillende locaties in en rond Scherpenzeel.

Grebbelinie-activiteiten

De Grebbelinie speelt een rol in de historie van Scherpenzeel, en activiteiten rondom deze linie zijn populair. Er is een Bezoekerscentrum Grebbelinie (Buursteeg 2, Renswoude), waar bezoekers meer kunnen leren over de geschiedenis van deze verdedigingslinie. Ook zijn er diverse historische objecten te vinden langs de liniedijken, zoals kazematten en keerkaden.

Overnachtingsmogelijkheden

Voor bezoekers die meerdere dagen in Scherpenzeel willen doorbrengen, zijn er diverse overnachtingsopties beschikbaar:

Hotels

• Schimmel 1885 (Stationsweg Oost 243, Woudenberg) – een hotel met historische charme.

Vakantieparken

• Landgoed Ruwinkel (Ruwinkelseweg 11).
• Recreatiepark De Lucht (Barneveldsestraat 49, Renswoude).
• Vakantiepark de Ossenberg (Dwarsweg 1, Overberg).

Vakantiewoningen

• Liniehutten, De Liniedijk (De Steeg 6-7, Woudenberg).
• Hofstede Hooybroeck (De Steeg 6-7, Woudenberg).
• De Boerenstee (De Steeg 6-7, Woudenberg).
• Chalet Gelderland (Barneveldsestraat 49, Zonnenhof 18, Renswoude).
• Burgstede (Burgstederweg 1, De Glind).
• Bakhuis Oud Willaer (Oud Willaer 74, Scherpenzeel).

B&B’s

• Landgoed Ruwinkel (Ruwinkelseweg 11).
• De Boerenstee (De Steeg 6-7, Woudenberg).
• Bloemheuvel (Vlieterweg 108, Scherpenzeel).

Campings

Daarnaast zijn er ook campings beschikbaar voor bezoekers die graag in de natuur willen verblijven.

Natuur en landschap

Een van de voornaamste trekpleisters van Scherpenzeel is zijn natuurlijke omgeving. Het landgoed is rijk aan heidevelden, poelen, meanderende beken en broekbossen, die samen een uniek en afwisselend landschap vormen. De volgende locaties zijn van betekenis:

• Heidevelden – Groot Wolfswinkel (Ruwinkelseweg 11, Scherpenzeel en Wittenoordsweg bij 12, Renswoude).
• Poelen – Groot Wolfswinkel (Ruwinkelseweg 11, Scherpenzeel), Breeschoten (Breeschoten bij 1, Scherpenzeel) en Ruwinkel (Heintjeskamperweg bij 3, Scherpenzeel).
• Meanderende Lunterense beek (Broekerweg bij 23, Scherpenzeel).
• Broekbossen – Broekerbos (De Groep bij 2, Woudenberg).

Het landschap is een overblijfsel van het historische cultuurlandschap en geeft een glimp van hoe het gebied eruit zag in het verleden. Het is ideaal voor wandelaars, fietsers en dierenliefhebbers.

Activiteiten en evenementen

Scherpenzeel biedt ook diverse activiteiten en evenementen, waaronder:

• Wandelroutes
• Fietsroutes
• Watersport
• Diverse activiteiten rond de Grebbelinie
• Recreatieve fietsen in de omgeving van de Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse Vallei

Deze activiteiten zijn geschikt voor mensen van alle leeftijden en bieden een brede variatie aan opties, van sportieve uitdagingen tot rustige wandelingen in de natuur.

Conclusie

Scherpenzeel is een prachtig en historisch rijk dorp in de Gelderse Vallei, dat zich uitstekend leent voor toerisme, recreatie en historisch onderzoek. Het landgoed Scherpenzeel is een centrale locatie met tal van rijksmonumenten, historische schaapskooien en natuurgebieden. De Grebbelinie speelt ook een rol in het verhaal van het dorp, met restanten van verdedigingswerken en een bezoekerscentrum. De recreatieopties zoals wandelen, fietsen, paardrijden en Nordic Skating maken Scherpenzeel tot een veelzijdige bestemming. Voor bezoekers die meerdere dagen willen verblijven, zijn er diverse overnachtingsopties beschikbaar, variërend van historische B&B’s tot recreatieparken. In combinatie met het groene landschap en de rustieke omgeving, is Scherpenzeel een aanraders voor iedereen die een verborgen juwel wil ontdekken in het centrale Nederland.

Bronnen

1. Landgoed Scherpenzeel
2. RouteYou – Bezienswaardigheden in Scherpenzeel
3. Heerlijk Scherpenzeel