De mooiste vestingstadjes in Nederland: Een wandeling door geschiedenis en sfeer

De geschiedenis van Nederland is vol met verdedigingswerken, stadsmuren en grachten, die ooit dienden om de inwoners te beschermen tegen vijanden. Tegenwoordig zijn veel van deze vestingsteden bewaard gebleven en vormen ze prachtige bestemmingen voor een wandeling, een dagje uitstapje of een weekendje weg. In dit artikel bespreiden we enkele van de leukste vestingstadjes in Nederland, zoals beschreven in de bronnen. Deze steden zijn niet alleen historisch interessant, maar ook sfeervol en vol met charmante straatjes, monumenten en culturele activiteiten.

Historie en kenmerken van vestingsteden

Vestingsteden zijn steden die in vroeger tijden zijn versterkt met verdedigingswerken zoals stadsmuren, grachten en bastions. Deze werken moesten de inwoners beschermen tegen vijandige aanvallen. De meeste vestingsteden werden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) gebouwd. De vesting was alleen toegankelijk via een select aantal stadspoorten in de vestingwal. In de vestingstad was een garnizoen gelegerd, en ook tegenwoordig hebben de meeste vestingsteden nog diverse voormalige militaire bouwwerken binnen hun vestingwallen.

De meeste vestingsteden lagen op locaties waarvan het strategische belang groter was dan dat van de stad zelf, zoals een grensgebied, een voorname handelsroute over water of land, en/of een in die tijd belangrijke internationale handelsstad. In Nederland zijn er meer dan 160 vestingsteden, vaak prachtig gerenoveerd. Volgens ANWB-leden zijn dit de tien allermooiste en… je kunt er schitterend wandelen.

De mooiste vestingstadjes in Nederland

1. Gorinchem: De allermooiste vestingstad van Nederland

Gorinchem staat bekend als de allermooiste vestingstad van Nederland, zoals aangekondigd door de ANWB. De stad ligt op de plek waar de Linge uitmondt in de Merwede. Schitterend bewaard gebleven zijn de wallen: een groen lint om de stad met knoeperds van kastanjes en platanen om onder te flaneren én met zicht op de ommelanden, de rivier en de vele verdedigingswerken. Die combinatie van zicht op de rivier, ring van groen en levendige binnenstad maakt Gorinchem tot een smakelijke bonbon. De stadsmuren zijn volledig te bewandelen. Beklim de Dalempoort voor een fantastisch uitzicht over de stad en de rivieren. Of maak een wandeling door het historische centrum met zijn vele monumenten. In het centrum vind je een levendige mix van winkels, horeca en cultuur. Vanaf hier kun je ook de veerpont nemen naar Woudrichem en Slot Loevestein.

2. Zutphen: De torenstad met historische sfeer

Zutphen is een van de mooiste historische steden in Nederland. De stad is al zo'n 1700 jaar bewoond en uitgegroeid tot een populaire en een van de mooiste historische steden in Nederland. Zutphen is niet alleen een vestingstad, maar ook een Hanzestad én torenstad. Deze eigenzinnige stad beschikt over unieke winkels en een historisch centrum. Genoeg te beleven dus! De naam ‘torenstad’ heeft de stad te danken aan de vele torens die in deze Hanzestad te vinden zijn. Deze torens vormen dan ook de skyline van deze historische stad in Nederland. Zodra je het centrum van Zutphen binnenloopt, waan je je in de Middeleeuwen. De historische pakhuizen, koopmanshuizen, kerken, hofjes en steegjes maken dit een sfeervolle vestingstad. Wandel of fiets door Zutphen en ontdek al deze bijzondere plekjes. Tip: maak een tochtje met de fluisterboot!

3. Bourtange: Een perfect bewaard dorp

Bourtange is een van de meest opvallende vestingdorpen in Nederland. De stervorm van Bourtange oogt al mooi op de autonavigatie. In het hart zie je een keurig spinnenweb van negen straatjes opdoemen rond een knus dorpspleintje. Want Bourtange is geen vestingstad, maar een vestingdorp, in één keer gebouwd, de droom van elke stedenbouwkundige. Waar je vandaag nog perfect kunt ondervinden hoe zo’n vesting in 1742 werkte. Tijdens een wandeling over de stadswallen zie je grachten, kruithuizen, kanonnen, officiershuizen, maar ook ossenbloedrode schildwachthuisjes en sekreten (toilethokjes), hangend boven de gracht. Het uitgestrekte groene land ligt er nog net zo bij als vroeger, maar in plaats van de vijand zie je nu nieuwsgierige toeristen naderen.

4. Hulst: De Vlaamse stad met een historische kern

Hulst wordt ook wel de meest Vlaamse stad van Nederland gezien de ligging dichtbij de grens. Deze wandeling begint op de Grote Markt, bij het beeldje van Reynaert de Vos, de snoodaard die volgens het gelijknamige middeleeuwse dierenepos regelmatig in Hulst te vinden was. En dan langs de Pagadders, Spaanse soldatenbeeldjes die de geschiedenis van de stad vertellen, via de Gentsepoort, Grauwse Poort, Schuttershof, Bagijnesteeg, Vismarkt enzovoort. De stadsmuren en torens zijn nog grotendeels intact. Bezoek het Visserijmuseum om meer te leren over de rijke visserijgeschiedenis van de stad, of maak een wandeling over de vestingwallen. En vanuit Hulst heb je een prachtig uitzicht op Slot Loevestein! Met het pontje kun je ook naar Slot Loevestein varen.

5. Megen: Een stad met religieus erfgoed

Megen is een van de mooiste vestingsteden in Nederland voor iedereen met interesse in religieus erfgoed. Er zijn hier zelfs nog twee kloosters in functie. Tijdens een wandeling in Megen bewonder je monumentale gebouwen, sfeervolle pleintjes, kloostertuinen en gezellige restaurants. Niet voor niets zijn diverse kunstenaars neergestreken in de oude stadskern. In de oude gevangentoren van Megen kun je tegenwoordig heerlijk uit eten.

6. Woudrichem: Een stad met een historische kern

Woudrichem is een charmante vestingstad aan de Merwede ademt middeleeuwen. De stad speelde ook een belangrijke rol in de Hollandse Waterlinie. De stadsmuren en torens zijn nog grotendeels intact. Bezoek het Visserijmuseum om meer te leren over de rijke visserijgeschiedenis van de stad, of maak een wandeling over de vestingwallen. En vanuit Woudrichem heb je een prachtig uitzicht op Slot Loevestein! Met het pontje kun je ook naar Slot Loevestein varen.

7. Grave: Een stad met veel militaire geschiedenis

Grave telde vijf keer zoveel soldaten als inwoners. Grave telde vijf keer zoveel soldaten als inwoners. Niet ver van Ravenstein vind je een pareltje in het Land van Cuijk: vestingstad Grave, gelegen aan de Maas. Grave is de meest belegerde vestingstad van de Zuiderwaterlinie en telde geregeld wel vijf keer zoveel soldaten als inwoners. Het Zuiderwaterlinie bezoekerscentrum, gevestigd in het monumentale stadhuis, is een goed vertrekpunt voor een stadswandeling. Loop zeker niet voorbij aan de historische Hampoort, waarin het Graafs Museum huist.

8. Heusden: Een stad met een levendig centrum

Heusden behoort tot de mooiste vestingsteden in Nederland. De stad won zelfs de prestigieuze Europa Nostra restauratieprijs. Lopend over de kinderkopjes tussen monumentale panden en gezellige pleinen is het niet moeilijk te begrijpen waarom. In het Gouverneurshuis kom je meer te weten over de geschiedenis van Heusden en omstreken. Maak daarna een stadswandeling en struin door de pittoreske straatjes met ateliers, galerieën en bijzondere boetiekjes.

9. Dokkum: Een stad met een levendig centrum

Fris en Fries is de meest noordelijke vestingstad van ons land. De bolwerken van het kleine maar fijne Dokkum zijn bijna intact. Haven, zeilboten, sloepvaarders en suppers zijn hier nooit ver weg. De stadswallen van Dokkum vormen een krans van groen om een levendig historisch hart. Bijzonder: de stadswal is bebouwd met huisjes. Je zult er maar wonen. Ook niet onbelangrijk: het kleine Dokkum (1280 inwoners binnen de bolwerken) tintelt van leven, mede dankzij een breed en origineel winkelaanbod. Veel fietsers maken een tussenstop in de vestingstad. Op de terrassen lijkt het hier nog elke dag Elfstedentocht.

10. Sittard: Een stad met een historische kern

Sittard is een bourgondisch buitenbeentje, zo mag je Sittard rustig noemen. Van de middeleeuwse aarden omwalling, bijna vastgeplakt aan de historische binnenstad, is driekwart behouden gebleven. Met het gulle VVV-boekje in de hand, hop je vanaf de winkelstraatjes zo de Agnetenwal (genoemd naar Klooster Sint Agnetenberg), Begijnenhofwal (genoemd naar het voormalige Begijnhof) of Dominicanenwal (genoemd naar het Dominicanenklooster) op. De walnamen zijn subtiel in het wegdek gebeiteld en de ‘Zitterdse’ schootsvelden – de noodzakelijke open ruimtes voor de artillerie, om vrij zicht te hebben – die na de verwoesting van Sittard (in 1677) werden gesloopt of (lelijk) bebouwd, zijn vandaag piekfijn gerenoveerd, net als de stadsgrachten.

Conclusie

De vestingstadjes in Nederland bieden een unieke combinatie van geschiedenis, sfeer en culturele activiteiten. Ze zijn niet alleen historisch interessant, maar ook prachtig bewaard gebleven en geschikt voor een wandeling, een dagje uitstapje of een weekendje weg. Of je nu in Gorinchem, Zutphen, Bourtange, Hulst, Megen, Woudrichem, Grave, Heusden, Dokkum of Sittard bent, elk van deze steden heeft zijn eigen unieke kenmerken en attracties. Ze zijn een waar plekje om te ontdekken en te genieten van de rijke geschiedenis en sfeer van Nederland.

Bronnen

1. De mooiste vestingstadjes in Nederland
2. De mooiste Nederlandse vestingsteden
3. De mooiste vestingsteden in Nederland
4. Wandelen door de tien mooiste vestingsteden van Nederland
5. De tien mooiste vestingsteden van Noord-Brabant
6. Forten.nl: wandelen door de tien mooiste vestingsteden van Nederland
7. Waarom Gorinchem de mooiste vestingstad van Nederland is