Veenendaal en omgeving: ontdek historie, natuur en culturele schatten
augustus 22, 2025
De afgelopen jaren zien we in Nederland steeds vaker te maken krijgen met droogteperiodes. Deze droogte heeft gevolgen voor veel sectoren, waaronder landbouw, natuur, drinkwaterzorg en leefbaarheid. Het KNMI verwacht dat dit trend zich op lange termijn nog zal verslechtern. In dit artikel bespreken we de huidige situatie, de oorzaken van de toenemende droogte, de gevolgen per regio en sector, en de maatregelen die al worden genomen of nodig zijn om Nederland beter voor te bereiden op toekomstige droogtes.
Toenemende droogteperiodes en klimaatverandering
In de afgelopen vijf jaar heeft Nederland vier droge zomers meegemaakt, met alleen 2021 als uitzondering. Deze droge zomers zijn het gevolg van combinaties van weinig neerslag, hogere temperaturen en meer zonneschijn. De klimaatverandering speelt hierin een belangrijke rol. Door de stijging van broeikasgassen in de atmosfeer wordt het steeds warmer. Hierdoor verdampt er meer water, en is de kans op langdurige droogteperiodes groter.
Volgens het KNMI zijn er in de toekomst zowel natte als droge scenario's mogelijk. In het droogste scenario zou een gemiddelde zomer rond 2100 even droog zijn als de extreem droge zomer van 2022. In het binnenland is het bovendien al nu droger dan in de kustregio’s. Dit komt door de zandgronden in het binnenland, die minder water vasthouden, en het feit dat er minder water vanuit de rivieren wordt aangevoerd.
De regenval in Nederland is toegenomen, maar het patroon is veranderd. Het gemiddelde aantal regendagen is gelijk gebleven, maar de neerslag valt nu meer in korte, hevige buien. Dit zorgt voor een hoger risico op overstromingen, maar ook voor langdurige droogteperiodes. De neerslagvariatie maakt het moeilijker om te voorspellen of het land zich op lange termijn steeds droger ontwikkelt.
Gevolgen van droogte per regio en sector
De gevolgen van droogte zijn afhankelijk van de regio en de bodemstructuur. In Hoog Nederland zijn de zandgronden gevoeliger voor droogte, omdat ze minder water opslaan. Daarnaast is er minder water vanuit de rivieren aangevoerd. In Laag Nederland, het westen van Nederland, is het probleem vooral de afname van de waterkwaliteit door verzilting. Gebieden met klei- en veenbodems lopen bovendien gevaar van inklinking. De bodem zakt in, wat schade kan veroorzaken aan gebouwen, wegen en landbouwgrond.
In het binnenland is er bovendien een verhoogd risico op natuurbranden. Door droge bodem en hoge temperaturen kan een klein vuurtje zich snel uitbreiden. In 2022 werden er meerdere bosbranden geconstateerd, een fenomeen dat eerder ongebruikelijk was in Nederland.
De landbouwsector raakt sterk beïnvloed door droogte. Oogsten worden kleiner of mislukken volledig. Groenten zijn kleiner en minder vruchtbare aardappelen of wortels worden vaak gevolg. Boeren die gewassen verbouwen die veel water nodig hebben, zoals asperges, hebben extra last van de droogte. In sommige regio’s is het waterpeil van polders en beken zo laag dat er sprake is van droogvallen. In 2018 droogden veel beken en rivieren bijna volledig uit.
Natuurgebieden zijn eveneens zwaar getroffen. Planten die niet zijn aangepast aan langdurige droogte sterven uit. Ook dieren hebben moeite met het vinden van eten en water. Insectenpopulaties zoals die van de kommavlinder zijn sterk gedaald. Hierdoor verstoort de droogte de voedselketens in het ecologische systeem.
De woningbouwsector is niet onberoerd. Door lage grondwaterstanden drogen houten funderingen uit. Dit kan schade veroorzaken aan huizen, vooral in regio’s met oudere bebouwing. In sommige stadsgebieden zijn er kaarten beschikbaar die aangeven waar het risico op drooglegging van funderingen het grootst is.
Drinkwater en leefbaarheid
Een ander belangrijk gevolg van droogte is het tekort aan schoon drinkwater. In droge jaren moet het waterschap extra aandacht besteden aan het beheren van waterreserves en de verdeling van water over verschillende sectoren. In 2022 was het drinkwater tekort in sommige regio’s een groot probleem. Waterschappen moesten prioriteiten stellen, bijvoorbeeld door landbouwsector en huishoudens afzonderlijk van elkaar te voorzien van water.
Leefbaarheid voor bewoners en toeristen wordt ook beïnvloed door droogte. In droge zomers zijn er meer ziektes gerelateerd aan hoge temperaturen. Het is dan ook belangrijk dat huizen goed zijn geïsoleerd en koel kunnen worden. Toeristen die Nederland als vakantieland kiezen, zouden rekening moeten houden met extreem weerscenario’s, zoals langdurige droogtes en hittegolven.
Maatregelen en toekomstige uitdagingen
Er zijn in de afgelopen jaren al maatregelen genomen om Nederland beter voor te bereiden op droogte. In regio's zoals Brabant en de Achterhoek is er lokaal verbetering zichtbaar. Waterlopen die in 2018 droogvielen, staan nu nog vol. Waterschappen zoals Deurnsche Peel en de Achterhoek investeren in het vasthouden van grondwater en het herstel van natuurlijke watercycli.
Toch is er volgens experts zoals Marjolein Mens van Deltares meer nodig. Volgens haar zijn de huidige maatregelen gericht op efficiënter waterbeheer en eerlijkere verdeling, maar niet op fundamentele veranderingen. Op lange termijn is het nodig om Nederland anders in te richten. Denk bijvoorbeeld aan het ontwikkelen van regenwateropslag, het herstel van natte gebieden en het schermvrij maken van stedelijke gebieden.
Jos Kruit, droogtecoördinator in Brabant, ziet de toekomst al voorbijkomen. “In de 15 jaar dat ik bij het waterschap werk, zie ik het weer extremer worden.” Hij benadrukt dat het niet genoeg is om alleen het huidige systeem te optimaliseren, maar dat er ook een aanpassing van de ruimtelijke ordening nodig is.
Conclusie
De droogte is een toenemende uitdaging voor Nederland. Door klimaatverandering en veranderde neerslagpatronen zien we steeds vaker te maken krijgen met langdurige droogteperiodes. De gevolgen zijn breed: van schade aan natuur en landbouw tot uitdagingen in de woningbouw en drinkwatersector. De regering, waterschappen en maatschappij moeten samenwerken om Nederland beter voor te bereiden op toekomstige droogtes. Hoewel er al maatregelen zijn genomen, is het duidelijk dat er op lange termijn fundamentele veranderingen nodig zijn om de impact van droogte te beheersen. Voor toeristen die Nederland als vakantieland kiezen, is het belangrijk om zich bewust te zijn van de risico’s en maatregelen die genomen worden om het land leefbaar te houden.