De mooiste bezienswaardigheden in en rond Avignon: een gids voor toeristen
augustus 22, 2025
De wolf is in de jaren na 2010 opnieuw in Nederland gezien. De dieren, die oorspronkelijk uit Duitse roedels komen, zijn in de loop der jaren via verschillende routes over de grens getrokken en hebben hun weg gevonden door het landschap van Noord-Nederland en verder. Hoewel de meeste wolven slechts tijdelijk in het land zijn aanwezig, of het slachtoffer zijn geworden van een ongeluk, is hun komst een belangrijk fenomeen dat zowel ecologisch als maatschappelijk gevolgen heeft. De routes die deze wolven hebben genomen, de regio's waar zij tijdelijk of permanent gevestigd zijn geraakt, en de implicaties van hun aanwezigheid zijn onderwerpen die steeds meer aandacht krijgen, zowel binnen wetenschappelijke en beleidsmatige contexten als in het brede publiek.
In dit artikel worden de bekende routes van wolven in Nederland beschreven, op basis van genetisch onderzoek, cameravallen en waarnemingen door jagers en onderzoekers. Aan de hand van de routes die de wolven hebben genomen, wordt ingegaan op de ecologische en maatschappelijke betekenis van hun komst en vestiging in Nederland.
De eerste waarnemingen en routes in 2015
De eerste betrouwbare waarneming van een wolf in Nederland dateert uit maart 2015. De wolf, afkomstig uit een roedel bij Hamburg en Bremen in Duitsland, werd gezien in Noord-Sleen in Drenthe. De dier trok zich in de daaropvolgende weken rond door dorpen in Drenthe en Groningen. Opvallend was dat deze wolf minder schuw was dan gebruikelijk, mogelijk te wijten aan de omstandigheden in de oefenterreinen waar het dier geboren was. In juli 2015 werd de wolf doodgereden op de A7 in Duitsland, maar in augustus 2016 keerde het dier terug naar Drenthe, waar het tentoon gesteld werd in het Duurzaamheidscentrum in Assen.
Deze wolf was een van de eerste dieren die duidelijk maakte dat de wolf niet alleen een tijdelijke verschijning is, maar een soort die zich mogelijk permanent in het landschap wil vestigen. De route die deze wolf heeft genomen, geeft al aan dat de wolf bereid is om zowel open land, bebouwde gebieden en natuurgebieden te doorlopen.
Zwerffase en vestiging: Janka en Naya
In maart 2019 werd een andere wolf, Janka, in Nederland waargenomen. Ze was gezenderd in het kader van een Duits onderzoeksproject van de TU Dresden. Geboren in 2018 in de Ueckermünde Heide-roedel in Mecklenburg-Vorpommern, was Janka ruim 700 kilometer van de Nederlandse grens verwijderd toen ze besloot om haar ouderlijke roedel te verlaten. In de nacht van 24 maart liep ze via Emmen in Drenthe het land binnen. Haar route was vergelijkbaar met die van de eerste wolf uit 2015. Ze vond een rustplaats in de boswachterij Gieten-Borger, maar de zender bleef op 25 maart plotseling uit. Vervolgens werd haar DNA in Hooghalen aangetroffen op schapen die waren aangevallen, maar daarna is ze niet meer waargenomen. De aanwezigheid van een halsbandzender maakte haar detectie relatief eenvoudiger dan bij andere wolven, maar haar verdwijning illustreert ook de onvoorspelbaarheid van het gedrag van jonge wolven in de zwerffase.
Een andere wolf, Naya, werd in 2019 gezenderd en volgde een soortgelijke route. Naya werd in Duitsland geboren en trok in de zwerffase via de grens richting Nederland. Haar zender gaf duidelijke inzichten in haar bewegingen, maar ook hier blijkt dat de zwerffase van wolven vaak van korte duur is. Vervolgens kan het dier tijdelijk of permanent in een nieuw gebied vestigen of opnieuw op pad gaan.
Routes via Duitsland naar België
Een andere bekende route die wolven hebben genomen, is die van Nederland naar België. In december 2019 liep wolvin GW1479f via Nederland naar Vlaanderen en vestigde zich in de buurt van August in België. Deze wolf, later genoemd Noëlla door de toenmalige minister van leefmilieu, Zuhal Demir, vormde in 2020 en 2021 een roedel met August. Hun actieradius groeide, en er werden zelfs incidenteel schapen aangevallen in Nederland, zoals in Stramproy. Het feit dat deze wolf een permanente vestiging heeft gevonden in België, terwijl ze via Nederland is getrokken, benadrukt de doorlopende aard van de wolfpopulatie in de regio. De ecologische rol van wolven als topvoornemen in de voedselketen is hier duidelijk zichtbaar, aangevuld met de maatschappelijke discussies die hun aanwezigheid met zich meebrengt.
Routes en ongelukken in het verkeer
Een aangrijpend aspect van de routes van wolven in Nederland is het aantal ongelukken in het verkeer. In de afgelopen jaren zijn er dertien wolven in Nederland door een motorvoertuig gedood. Dit geldt voor dieren zoals GW3661m, GW4008m, GW4401f, enzovoort. De routes van deze dieren worden vaak belemmerd door infrastructuur, zoals autosnelwegen en wegen. De verdeling van deze dodelijke incidenten is vaak in regio’s met intens verkeer, wat wijst op het risico dat wolven lopen bij hun bewegingen door het landschap.
Een van de dodelijke incidenten betreft een wolf die vermoedelijk gedood is door een soortgenoot, aangeduid met het icoon van een doorgestreepte pootafdruk. Het feit dat dergelijke incidenten voorkomen, benadrukt de complexiteit van de ecologische dynamiek van wolven. De wisselwerking tussen individuele wolven en hun omgeving is hier duidelijk zichtbaar.
Wolvenwelpen en het risico van verstoring
Hoewel de meeste waarnemingen betreffen volwassen wolven, zijn er ook gegevens beschikbaar over welpen. Wolvenwelpen worden in het voorjaar geboren en zijn van nature niet schuw. In de eerste maanden zijn ze zeer verstoringsgevoelig. Berichtgeving over welpen kan leiden tot extra aandacht van mensen, wat de ouderdieren kan ontmoedigen om in de buurt van de welpen te blijven. Dit kan gevolgen hebben voor de overleving van de welpen, zoals onderkoeling of aanval door andere roofdieren zoals vossen. Om dit te voorkomen, wordt in de voortgangsrapportages pas in september verslag gedaan van welpen, wanneer de kans op verstoring kleiner is.
De ecologische en maatschappelijke betekenis
De routes die wolven in Nederland afleggen, zijn niet alleen ecologisch interessant, maar ook maatschappelijk relevant. In ecologische zin zijn wolven belangrijke topvoornemers in de voedselketen, die een regulatiefunctie hebben op herbivoren zoals wilde hoefdieren. In het territorium blijken wilde hoefdieren de belangrijkste voedselbron te zijn, in tegenstelling tot de zwerffase waarin wolven vaak makkelijk en veilig voedsel zoeken, zoals schapen. In dit opzicht zijn er implicaties voor schaaphouders en landbouw, aangezien schapen nog steeds het meest voorkomende slachtoffer zijn van wolfaanvallen.
Maatschappelijk gezien leidt de komst van wolven tot discussies over co-existentie en natuurherstel. Het IPO Wolvenplan streeft naar samenleven met de wolf in Nederland, waarbij ecologische, juridische, maar ook sociologische en filosofische overwegingen een rol spelen. Er zijn organisaties die kritisch staan tegenover de terugkeer van de wolf, zoals NoWolves, die bezorgd zijn over de impact op de landbouw en de veiligheid. Aan de andere kant is er steun voor de ecologische waarde van de wolf en haar rol in het herstel van het natuurlijke evenwicht.
Conclusie
De routes die wolven in Nederland hebben afgelegd, vormen een belangrijk deel van hun ecologische en maatschappelijke betekenis. Vanuit Duitsland zijn wolven via verschillende regio’s getrokken, sommige tijdelijk, andere permanent. De ecologische functie van wolven als topvoornemen is duidelijk, evenals de maatschappelijke discussies die hun aanwezigheid met zich meebrengt. De routes illustreren ook de uitdagingen die wolven tegenkomen in hun bewegingen door het landschap, zoals infrastructuur en menselijke activiteiten. Tegen de achtergrond van deze gegevens is duidelijk dat de komst van de wolf in Nederland geen tijdelijke verschijning is, maar een ecologisch en maatschappelijk relevante ontwikkeling die verder zal evolueren.