Het einde van de gedrukte telefoongids in Nederland: een historische overgang

De Nederlandse telefoongids heeft gedurende ruim een eeuw een centrale rol gespeeld in het dagelijks leven. Vanaf 1881, toen de eerste telefoongids verscheen, was het een onmisbaar hulpmiddel voor wie wilde weten hoe men iemand kon bereiken of welke bedrijven in de omgeving te vinden waren. In de loop van de jaren is de telefoongids van een simpel boekje met telefoonnummers uitgegroeid tot een gedetailleerde bron van contactinformatie, openingstijden en bedrijfsgegevens.

De afgelopen jaren is er echter een duidelijke trend zichtbaar: het gebruik van de gedrukte gids neemt af, terwijl het aantal gebruikers van de digitale versie toeneemt. Uitgever DTG (voorheen bekend als De Telefoongids BV) heeft besloten om de productie van de gedrukte regionale edities van De Telefoongids & Gouden Gids definitief te staken. In de loop van 2024 verscheenen deze gidsen voor de laatste keer in 45 regio’s. In dit artikel wordt ingegaan op de geschiedenis, het einde van de papieren versie, de overgang naar digitale oplossingen en de maatregelen die zijn genomen om ouderen te ondersteunen bij deze verandering.

Een eind aan een iconisch boekwerk

De telefoongids is in 1881 voor het eerst verschenen, een jaar waarin het eerste openbare telefoonnetwerk in Nederland werd ingezet. In die tijd was er nog geen huis-aan-huis distributie; de gids lag ter beschikking bij de telefooncentrale. Naarmate het telefoonnetwerk zich uitbreidde, werd de gids steeds belangrijker. In de jaren zestig werd de Gouden Gids geïntroduceerd als commerciële variant van de telefoongids, waarin bedrijfsgegevens werden opgenomen.

In 2008 werden de Telefoongids en de Gouden Gids samengevoegd, wat leidde tot de huidige vorm van De Telefoongids & Gouden Gids. In de jaren na 2000 begon de oplage echter almaar te dalen. Hoewel de gids in 1996 online verscheen, is de gedrukte versie in de afgelopen jaren steeds minder in gebruik geraakt. Inmiddels is de oplage van de gedrukte gids gedaald tot ongeveer 3,5 miljoen exemplaren, tegenover een hoogtepunt van 7 miljoen in vroegere jaren.

De laatste uitgave van de gedrukte gids

In de loop van 2024 verschijnen de 45 regionale edities van De Telefoongids & Gouden Gids voor de laatste keer. De uitgave van de laatste gidsen is verspreid over verschillende regio’s in Nederland. Zo startte in augustus de verspreiding in regio Amsterdam, in juli in Doetinchem en in november in Zeeland. In alle gevallen duurt de verspreiding enkele weken. Deze laatste gidsen worden als unieke bewaarexemplaren beschouwd en kunnen nog enkele jaren gebruikt worden.

DTG heeft besloten om de publicatie van de papieren gids definitief te stoppen. Dit is volgens de uitgever een logische stap in de evolutie van informatiezoekgedrag. Tegenwoordig gebruikt bijna niemand meer de papieren gids, omdat telefoonnummers, adresgegevens en openingstijden gemakkelijk online op te zoeken zijn. Slechts een kleine fractie van de Nederlandse bevolking – circa 2 procent – vindt de papieren gids nog steeds onmisbaar. Bovendien is het drukken van zo’n groot boekwerk niet milieuvriendelijk.

Overgang naar digitale oplossingen

Sinds 1996 is het volledige archief van De Telefoongids & Gouden Gids online beschikbaar via www.detelefoongids.nl. Deze online versie bevat niet alleen telefoonnummers en adressen van personen, maar ook van bedrijven, met informatie over openingstijden, e-mailadressen en andere contactgegevens. Inmiddels is de online versie het voornaamste medium waarop mensen telefoonnummers en andere informatie opzoeken.

Het MKB (midden- en kleinbedrijf), dat vroeger vaak adverteerde in de gedrukte gids, heeft inmiddels de kans gekregen om zich online aan te melden via speciale abonnementen. Deze bedrijven worden op 30 online platforms, waaronder Google, zichtbaar gemaakt voor gebruikers die bijvoorbeeld een loodgieter, pizzarestaurant of fysiotherapeut zoeken. Hierdoor blijft de essentiële functie van de gids behouden, maar dan in een digitale vorm.

Begeleiding van senioren bij de overstap

Hoewel de overgang naar digitale oplossingen voor de meeste mensen geen probleem is, is het voor een beperkte groep ouderen nog steeds lastig. DTG en SeniorWeb hebben daarom cursussen georganiseerd om deze groep te ondersteunen bij de overstap naar digitale informatiezoekmethodes. De workshops, genaamd “online zoeken”, worden via een kleine vergoeding aangeboden in samenwerking met vrijwilligers. Meer informatie over deze cursussen en andere ondersteunende maatregelen is beschikbaar op www.seniorweb.nl.

Daarnaast blijft de telefonische nummerinformatielijn 1819 beschikbaar als alternatief voor het online zoeken. Deze lijn kan mensen helpen met het vinden van telefoonnummers, adresgegevens of andere contactinformatie, ook zonder dat zij zelf met een computer of smartphone om kunnen gaan.

De toekomst van informatiezoekgedrag

De overstap naar digitale oplossingen is niet alleen logisch uit gezien het gebruiksgemak, maar ook vanwege de milieuvriendelijkheid. Het drukken van miljoenen exemplaren van de telefoongids vraagt om aanzienlijke hulpbronnen, zoals papier, inkt en transport. Door de overgang naar online bronnen is het niet alleen duurzaam, maar ook efficiënter.

Het gebruik van digitale platformen zoals Google, Facebook en andere zoekmachines heeft ook leiding gegeven tot een verandering in het gedrag van gebruikers. Mensen zoeken vandaag de dag niet alleen naar telefoonnummers, maar ook naar recensies, openingstijden, beoordelingen en andere relevante informatie. Deze uitbreiding van de zoekfunctionaliteit maakt het gebruik van digitale bronnen nog aantrekkelijker.

Conclusie

De overstap van de gedrukte telefoongids naar digitale oplossingen markeert een belangrijke verandering in de manier waarop mensen informatie zoeken. Na ruim 140 jaar is het tijd om afscheid te nemen van een iconisch boekwerk dat in vele huiskamers aanwezig was. De laatste uitgave van De Telefoongids & Gouden Gids is een symbool voor deze transformatie, en tegelijkertijd een herinnering aan de geschiedenis van het gebruik van telefoonnummers en adresgegevens in Nederland.

DTG en SeniorWeb hebben zich ingezet om de overgang zo vloeiend mogelijk te maken, met name voor ouderen die de digitale versie nog niet gewend zijn. Tegelijkertijd blijft de essentiële functie van de gids behouden via online platformen, waarop gebruikers gemakkelijk en snel toegang kunnen krijgen tot telefoonnummers, adresgegevens en andere relevante informatie. Dit is een duidelijke bewijsvoering van hoe technologie de manier waarop we communiceren en informatie zoeken, voorgoed verandert.

De toekomst van informatiezoekgedrag ligt in de digitale wereld. De telefoongids, in haar nieuwe vorm, blijft dus nog lang van pas komen, al dan wel via een computer, smartphone of telefonische lijn.

Bronnen

1. Telefoongids Startpagina
2. Computable.nl – Papieren telefoongids verdwijnt na ruim eeuw
3. Meerbode.nl – Laatste telefoongids Gouden Gids alleen in regio Amsterdam
4. ANP Persportaal – Regio Zeeland ontvangt voor laatste maal de telefoongids
5. Emerce.nl – Telefoongids Gouden Gids Regio Doetinchem laatst
6. IsGeschiedenis.nl – Een einde aan de papieren telefoongids