Longkanker in Nederland: Waar komt deze ziekte het meest voor?

Longkanker is een van de meest voorkomende en dodelijke vormen van kanker in Nederland. Het is een ziekte die sterk gekoppeld is aan leefstijl, met name roken, maar ook aan milieufactoren zoals luchtvervuiling. In het kader van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) is de Nederlandse Kankeratlas ontwikkeld, een interactieve tool die toont hoe vaak verschillende kankersoorten voorkomen in Nederlandse gemeenten en wijken. Deze atlas is op basis van data van 2011 tot en met 2020 samengesteld en laat duidelijk zien dat longkanker niet gelijkmatig over het land verspreid is. In sommige steden en wijken komt deze vorm van kanker aanzienlijk vaker voor dan elders. Deze artikelen geeft een overzicht van de steden en regio’s waar longkanker het meest voorkomt, met aandacht voor de mogelijke oorzaken, trends en relevante feiten.

Longkanker: een dodelijke, maar voorkombare ziekte

Longkanker is een vorm van kanker die vooral in steden voorkomt, waar het aantal rookers relatief hoog is. Volgens de bronnen is ongeveer 80% van alle longkankergevallen in Nederland veroorzaakt door roken. Daarnaast speelt luchtvervuiling een rol in ongeveer 10% van de gevallen, terwijl de oorzaak in de rest nog onbekend is. De ziekte is vooral dodelijk, maar het is tegelijkertijd ook een van de meest voorkombare vormen van kanker. Dit maakt het belangrijk om regio’s te identificeren waar het risico groter is en waar preventieve maatregelen het meest effectief zouden kunnen zijn.

Steden met een hoge voorkomen van longkanker

De Nederlandse Kankeratlas toont aan dat longkanker in bepaalde steden en wijken aanzienlijk vaker voorkomt dan in andere delen van het land. Deze verschillen zijn vooral duidelijk in grote steden, waar de sociale en economische verschillen tussen wijken groot zijn. In deze paragrafen worden de steden en regio’s beschreven waar longkanker het meest voorkomt, op basis van de data uit de kankeratlas.

Tilburg: 72% hoger dan verwacht

In Tilburg, een stad in Noord-Brabant, zijn er wijken waar het aantal longkankerpatiënten aanzienlijk hoger ligt dan het landelijk gemiddelde. Uit de kankeratlas blijkt dat in sommige wijken van Tilburg het aantal gevallen met 72% hoger is dan verwacht. Deze hoge cijfers zijn sterk verbonden aan het feit dat in deze wijken vroeger meer mensen hebben gerookt, wat op lange termijn heeft geleid tot een hoger aantal kankerdiagnoses. Daarnaast zijn er ook sociale en economische factoren die hier een rol spelen, zoals een lagere inkomensachtergrond en minder toegang tot gezondheidszorg.

Arnhem: een duidelijk patroon in de wijk

In Arnhem, een stad in Gelderland, zijn er ook wijken waar longkanker aanzienlijk vaker voorkomt. In het bijzonder in delen van de stad die historisch gezien dicht verbonden zijn met industriële activiteiten, is het risico op longkanker hoger. De oorzaak hiervan is waarschijnlijk een combinatie van verhoogde luchtvervuiling en een hoger aantal rookers in deze regio. In de kankeratlas is duidelijk te zien dat deze patronen vooral sterk zijn in stadsdelen met een lager inkomensniveau.

Lelystad: rookgedrag als dominante factor

Lelystad, een relatief jonge stad in Flevoland, toont ook een verhoogd aantal longkankerpatiënten. In deze stad is rookgedrag de dominante factor. De kankeratlas laat zien dat in bepaalde wijken van Lelystad het aantal longkankerdiagnoses hoger ligt dan in andere delen van het land. Hoewel Lelystad bekend staat als een relatief gezonde stad, lijkt het rookgedrag in bepaalde wijksgroepen toch een aanzienlijk effect te hebben op het kankervoorval. De sociale structuur speelt hier een rol, waarbij in sommige delen van de stad het aantal rokers aanzienlijk hoger is dan in andere stadsdelen.

Finsterwolde: een uitzondering

Finsterwolde, een kleinere stad in de provincie Groningen, is een interessante uitzondering. In deze stad is het aantal longkankerpatiënten ook hoger dan het landelijk gemiddelde. De kankeratlas toont aan dat in Finsterwolde de longkankerincidenten vooral voorkomen in delen van de stad met een beperkte toegang tot gezondheidszorg en een lager inkomensniveau. De combinatie van rookgedrag en sociale achterstand lijkt hier een belangrijke rol te spelen. Het feit dat Finsterwolde een kleinere stad is, maakt het patroon van longkankerincidenten hier des te duidelijker zichtbaar.

Rotterdam: meerdere wijksgroepen met verhoogd risico

In Rotterdam, de grootste havenstad van Nederland, zijn er meerdere wijksgroepen waar het aantal longkankerincidenten hoger is dan gemiddeld. De steden Hellevoetsluis en Spijkenisse, beide deel van de Rotterdamse regio, tonen in de kankeratlas een aanzienlijk verhoogd aantal longkankerpatiënten. De oorzaak hiervan is grotendeels het rookgedrag, maar ook de luchtvervuiling speelt een rol in deze regio. Het feit dat Rotterdam een havenstad is, met een relatief hoge luchtvervuiling door schepen en trucks, is een extra factor die bijdraagt aan het hogere kankerrisico. Daarnaast is in Rotterdam, zoals in andere grote steden, het inkomensverschil tussen wijken groot, wat ook invloed heeft op het aantal rookers en daarmee op het aantal longkankerincidenten.

Eindhoven en Helmond: sterk Brabantse invloed

Twee Brabantse steden, Eindhoven en Helmond, tonen in de kankeratlas ook een verhoogd aantal longkankerincidenten. In Eindhoven is het aantal gevallen met 20% hoger dan het landelijk gemiddelde. In bepaalde wijken van Helmond zelfs tot wel 82% hoger. De oorzaak hiervan ligt in het verleden, waarin het rookgedrag in deze regio’s aanzienlijk hoger was dan elders in het land. Daarnaast is er in Brabant een sterke historische verbinding met de tabaksindustrie, wat mogelijk heeft bijgedragen aan het hogere aantal longkankerincidenten in deze regio. Het feit dat het aantal vrouwen met schildklierkanker in Eindhoven ook hoger is dan elders in het land, wijst op mogelijke lokale demografische patronen die hier een rol spelen.

Longkanker in steden versus landelijke gemiddelden

De Nederlandse Kankeratlas laat duidelijk zien dat longkanker in steden in het algemeen vaker voorkomt dan in het landelijke gemiddelde. In steden zijn er ook grotere verschillen tussen wijken. Deze verschillen worden vooral veroorzaakt door het inkomensniveau en het rookgedrag. In steden met een hoger aantal personen met een lagere inkomensachtergrond is het aantal rookers groter, wat op zijn beurt leidt tot een hoger aantal longkankerincidenten. In steden met een hoger inkomensniveau en een groter aantal niet-rokers is het risico op longkanker aanzienlijk lager. De kankeratlas maakt deze patronen duidelijk zichtbaar, zodat beleidsmakers en gezondheidsorganisaties beter inzicht kunnen krijgen in waar extra aandacht nodig is.

Longkanker in stadsdelen met een lager inkomensniveau

Een van de meest duidelijke patronen in de kankeratlas is het feit dat longkanker vaker voorkomt in stadsdelen met een lager inkomensniveau. In deze regio’s is het aantal rookers hoger, waardoor het risico op longkanker ook hoger is. Daarnaast is er in deze stadsdelen vaak minder toegang tot gezondheidszorg, waardoor het vroegtijdig detecteren van kanker minder waarschijnlijk is. Dit maakt het voor mensen in deze regio’s lastiger om op tijd te worden gediagnosticeerd en behandeld. In deze stadsdelen is het dus belangrijk om extra preventieve maatregelen te nemen, zoals campagnes tegen roken en verbetering van toegang tot gezondheidszorg.

Longkanker in steden versus stadsdelen

Hoewel de meeste steden in Nederland een verhoogd aantal longkankerincidenten tonen, is dit niet in alle stadsdelen het geval. In sommige stadsdelen is het aantal longkankerincidenten zelfs lager dan het landelijk gemiddelde. Dit kan te maken hebben met verschillen in demografie, leefstijl en toegang tot gezondheidszorg. In stadsdelen met een jongere bevolking, waar het aantal rookers lager is, is het risico op longkanker bijvoorbeeld kleiner. Daarnaast spelen ook luchtvervuiling en andere omgevingsfactoren een rol in het verschil tussen stadsdelen.

De rol van roken in de opkomst van longkanker

Roken is de belangrijkste oorzaak van longkanker. Uit de data in de kankeratlas blijkt dat in steden en wijken waar vroeger veel mensen hebben gerookt, het aantal longkankerincidenten ook hoger is. Dit is vooral duidelijk zichtbaar in steden zoals Tilburg, Arnhem en Eindhoven. In deze steden is het aantal rookers in de afgelopen jaren relatief hoog geweest, wat nu leidt tot een hoger aantal kankerincidenten. Roken heeft namelijk een vertragende invloed op het lichaam, wat betekent dat de schade van roken zich pas jaren later in het lichaam toont. Dit maakt het voor beleidsmakers belangrijk om preventiecampagnes tegen roken in deze regio’s vooral op jonge personen te richten, om het aantal longkankerincidenten in de toekomst te verminderen.

Luchtvervuiling en longkanker

Naast roken speelt luchtvervuiling een rol in ongeveer 10% van de longkankerincidenten. In steden met een hoge luchtvervuiling, zoals Rotterdam, is het risico op longkanker dus iets hoger dan in steden met een lagere luchtvervuiling. Luchtvervuiling kan ontstaan door verkeer, houtrook, radongas en andere bronnen. In steden met een hoge concentratie trucks en schepen, zoals Rotterdam, is het risico op longkanker dus iets groter. Dit maakt het belangrijk om ook aandacht te besteden aan maatregelen tegen luchtvervuiling, naast campagnes tegen roken, om het aantal longkankerincidenten te verlagen.

Conclusie

Longkanker is een ziekte die in Nederland vooral voorkomt in steden en stadsdelen met een hoger aantal rookers. In steden zoals Tilburg, Arnhem, Eindhoven en Rotterdam is het aantal longkankerincidenten aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde. In deze steden is rookgedrag de belangrijkste oorzaak van de opkomst van longkanker. Daarnaast speelt ook luchtvervuiling een rol in het aantal incidenten. In steden met een hoger inkomensniveau is het aantal rookers en daarmee ook het aantal longkankerincidenten lager. De Nederlandse Kankeratlas is een waardevolle tool die de variatie in het aantal longkankerincidenten tussen steden en stadsdelen duidelijk maakt. Door deze informatie te gebruiken, kunnen beleidsmakers en gezondheidsorganisaties gerichter preventieve maatregelen nemen, zoals campagnes tegen roken en verbetering van de toegang tot gezondheidszorg in regio’s met een hoog risico op longkanker.

Bronnen

1. Kankeratlas: vaker long- en hoofd-halskanker in achterstandswijken
2. Kankeratlas geeft inzicht in kanker tot op wijkniveau
3. Verschillen in aantal kankergevallen per regio
4. Nederlandse kankeratlas laat grote verschillen tussen regios zien in prevalentie 24 soorten kanker
5. Nederlandse kankeratlas laat grote verschillen tussen regios zien in prevalentie 24 soorten kanker
6. Kanker per regio in Nederland precies in beeld